van dhr Toon Kerkhoff. Discussies over integriteit in het Nederlandse openbaar bestuur vallen niet zelden ten prooi aan integritisme. Integriteit wordt te breed opgerekt en zaken worden ten onrechte een integriteitskwestie. Het gevolg is onzorgvuldigheid en een onduidelijke afbakening tussen een slechte beslissing of, bijvoorbeeld, corruptie. Hoewel het gevaar van integritisme reëel is, kan het benoemen van integritisme tegelijkertijd net zo goed ook een uitweg zijn om zinvol debat over publieke waarde(n) en publieke verantwoordelijkheid te ontlopen. Dat zou ook weer geen goede ontwikkeling zijn. Kenmerkend voorbeeld van deze precaire balans is het conflict tussen zorgbestuurders enerzijds en RTL Nieuws en de Tweede Kamer anderzijds.
Vrij Nederland zet de politieke affaires van 2016 op een rijtje:
Bij de VVD kwamen afgelopen jaar vijftien nieuwe integriteitsaffaires in het nieuws. Het CDA had er vier, de PvdA drie, D66 vijf. In totaal waren het er 46. Dit zijn de meest spraakmakende zaken.
Voor wie verder wil lezen: de startpagina van de serie artikelen over politieke integriteit.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
COLUMN - Deze zomer heb ik mijzelf schuldig gemaakt aan binge-viewing en de drie tot nu toe verschenen seizoenen van House of Cards gezien. De Netflix-serie handelt over de politieke machinaties van Frank Underwood (Kevin Spacey), die begint als leider van de Democraten in het Congres. De serie laat een nogal grimmig beeld zien van de politieke strijd in Washington. Eigenlijk zijn alle spelers dronken van machtswellust; het enige verschil tussen hen is dat Underwood effectiever is in het bereiken van zijn doelen dan alle anderen. Filosofisch gezien is de nogal platte interpretatie van House of Cards: Machiavelli had gelijk (althans de Machiavelli van Il Principe, in zijn andere grote boek, de Discorsi liggen de zaken toch wat anders). Politiek is niets anders dan een persoonlijke strijd om de macht, waarbij elk middel geoorloofd is in de strijd om het doel. Underwood zaait angst en intimideert iedereen die hem tegenwerkt, en krijgt iedereen uiteindelijk in het gareel.
De visie van House of Cards heeft een perfecte tegenspeler in de politieke serie de West Wing, die eveneens gaat over de politieke strijd in Washington.
In de West Wing komen de president en zijn medewerkers er echter een stuk beter van af. Hoewel politieke machinaties niet vreemd zijn aan de belangrijkste karakters, zijn het toch allen do-gooders die proberen Amerika in de juiste (ook hier weer: Democratische) richting te sturen. De serie is dan ook overweldigend geïnterpreteerd als een idealistisch anti-dotum op de ideologische cynische Bush-jaren, als een middel voor het democratische establishment in de periode 2000-2005 om de werkelijkheid even te vergeten. Politiek is overwegend het beroep van mensen met goede intenties die zich moeten staande houden in de weerbarstige werkelijkheid.
Afgelopen zaterdag (24 augustus) postte ik hier een blog in reactie op een Twitterdiscussie die eerder als mail naar Jeroen Wollaars van de NOS werd gestuurd. Wollaars schreef daarop een reactie. Mijn reactie daarop die als email op dezelfde avond verstuurd werd staat iets ingekort hieronder (voor de liefhebbers: volledige mail hier).
OPINIE - Beste Jeroen,
Dank voor je mail. Ik ga hieronder in op een aantal van de punten die je noemt.
On 08/24/2013 06:10 PM, Jeroen Wollaars wrote:
Deze discussie begon namelijk ook zo. Met woorden die Kamphuis sprak tijdens de Q&A na zijn praatje op hackersfestival OHM2013. Na weer zo’n litanie op “de” media, vroeg een meisje uit het publiek welk alternatief hij dan suggereerde. “Als we die media niet meer kunnen vertrouwen, waar moeten we dan naar kijken?” Zijn antwoord was dat wat hem betreft Russia Today een heel goed alternatief was voor de Westerse media.
Als je bij de lezing was en je vak luisteren is zal het je zijn op gevallen dat ik dit zei in de context van een vraag over hoe je informatie kreeg over Westers beleid op gebieden als oorlog in Azië/Afrika, afluisterschandalen, ‘The War on Drugs’ en westerse klokkenluiders die zich hier mee bezig houden.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Europarlementariër Hans van Baalen strijks jaarlijks zo’n 12.000 euro op voor nevenfuncties in de autoindustrie. Dat bericht F-site, de webstrek van journalist en mediabestuurder Ton van Dijk.
Zo adviseert hij autolobbyclub RAI en is hij sinds kort toegetreden tot de Raad van Commissarissen van autofabrikant Mercedes-Benz. Voor de eerste functie vangt Van Baalen volgens eigen zeggen jaarlijks €4000,- voor de tweede €8000,-.
De Europarlementariër pleitte vorig jaar in de Volkskrant voor minder regelgeving voor de auto-industrie. Ook riep hij de Nederlandse regering op zonder taboes te onderhandelen over een verdrag met de VS dat het makkelijker maakt voor autofabrikanten om daar zaken te doen.
ANALYSE - Bram Moszkowicz heeft vandaag gehoord dat hij geen advocaat meer mag zijn. Het Hof van Discipline bevestigde de eerder opgelegde schrapping van het tableau. Moszkowicz is niet bepaald de enige die zich voor de tuchtrechter moet verantwoorden, sterker nog het aantal uitspraken is de afgelopen jaren flink gestegen.
Een advocaat bijt een gezinsvoogd toe dat ze haar aan de hoogste boom moeten ophangen en vierendelen. De gezinsvoogd stapt naar de Orde van Advocaten en de zaak komt voor bij de Raad van Discipline in Den Bosch. De advocaat bevestigt dat die woorden gesproken zijn, maar niet als dreigement waren bedoeld. De raad ziet dat anders en mede gelet op eerdere tuchtrechtelijke maatregelen wegens een zelfde soort uitvallen wordt de advocaat van het tableau geschrapt. Hij mag zijn vak niet meer uitoefenen.
Vorig jaar eindigden 23 klachten in een schrappingsuitspraak. In sommige gevallen liet de advocaat zichzelf uitschrijven, zoals gebeurde bij een raadsman die onder andere brieven van derden had verzonnen en inbracht in de rechtszaak. In andere gevallen werd de advocaat met veel kabaal gedwongen zijn nering te beëindigen, zoals Bram Moszkowicz.
Als cliënten niet tevreden zijn over de prestatie of facturatie van hun advocaat, kunnen zij een klacht indienen bij de deken van de Orde van Advocaten. Die bekijkt of er bemiddeld kan worden, of dat de klacht dusdanig ernstig is dat de tuchtrechter een oordeel moet geven. In eerste instantie komt de zaak bij één van de vijf Raden van Discipline. Zowel klager als advocaat kunnen in beroep bij het Hof van Discipline in Den Bosch.
Maandagavond verscheen een rapport over de vermeende ‘integriteitsschendingen’ door wethouder Van Rey in Roermond. De conclusie hoeft niet te verrassen: de wethouder heeft zich niet aan de gedragscode gehouden.
Gedragscodes zijn organisatorische fantasieën over de ideale mens. Ze drukken uit wie we denken dat we moeten zijn. Net als de tien geboden. De praktijk is dat ik mijn ouders alleen eer als ik een oppas nodig heb en dat ik op onbewaakte momenten ook wel eens de vrouw van een ander begeer, om maar iets te noemen. Pas als je iemand tegenkomt die elke dag zijn ouders eert en nooit de vrouw van een ander begeert, begrijp je dat de gedragscode geen ideaal mens schept. Waarmee ik mijn tekortkomingen niet wil wegpoetsen, overigens.
De productie van gedragscodes is een bedrijfstak die ons zuiverheidsidealen verkoopt, net als de controle op de naleving ervan. De controleurs hebben altijd dezelfde boodschap: de code is niet nageleefd. Dan kun je concluderen dat onze ambtenaren en bestuurders door en door corrupt zijn, maar het lijkt me logischer om te concluderen dat de gedragscode een ondeugdelijk product is. Een brandalarm dat altijd afgaat, breng je terug naar de winkel. Je begint niet alvast te blussen.
In de schaduw van de zaak Van Rey speelde nog een vermakelijk akkefietje rond wetenschappelijke integriteit.
Toen dagblad De Limburger afgelopen najaar de eerste aantijgingen tegen de wethouder publiceerde, voerde ze ook twee hoogleraren op – ‘deskundigen op het gebied van bestuurlijke integriteit’. De hoogleraren velden alvast een negatief oordeel over het gedrag van de wethouder.
De lokale VVD noemde daarop de hoogleraren ‘prostituees van De Limburger’.
Het beeld dat een regionale krant zich liet verwennen door twee hoogleraren, stemde me ronduit vrolijk. Twee instituten in verval die troost vinden bij elkaar, daar past slechts mededogen.
Kort daarna trok de VVD die uitspraak weer in. Dat was een beetje jammer. De universiteit van Maastricht had rectificatie geëist. Ze vond het “meer dan een belediging”, maar een opmerking die de integriteit betwijfelde van haar integriteitsdeskundige.
Dat roept de vraag op: bestaat er zoiets als een integere prostituee? Natuurlijk bestaat die.
Prostitutie is in de eerste plaats een zakelijke transactie. Het lijkt me dat je die op een integere manier kunt afwerken. Wie zegt dat het niet kan, verklaart het kapitalisme één grote integriteitschending. Dat laatste mag een populair standpunt zijn, daarmee is het nog niet correct.
De reden waarom de universiteit zo fel reageerde op de term prostituees, is dat het een pijnlijke waarheid blootlegt: hoogleraren zijn op afroep beschikbaar voor het gerief van journalisten. Quotejes van deskundigen dienen een journalistieke pointe, niet andersom. Het heeft minder met wetenschap te maken dan met het verlangen naar aandacht. Ik zeg dit in het volle besef van het feit dat ik zelden of nooit een uitnodiging van een journalist afsla.
Toen de VVD sprak over prostituees, schoot De Limburger de hoogleraren te hulp door te vermelden dat er van betaling geen sprake was. Dat onderstreept onbedoeld de tragiek. Als je de financiële transactie weglaat, blijft er van de prostituee alleen een slettebak over.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Jos van Rey, de oud-VVD-wethouder die wordt verdacht van corruptie en belangenverstrengeling, wordt lid van een integriteitscommissie in Roermond.
Uit een column op Follow the Money:
Enerzijds hebben we inmiddels pakhuizen vol met gedragscodes, regels en wetten en hebben we het allemaal over integriteit, transparantie en professionalisme. Maar als er aantoonbaar iets gebeurt wat echt niet door de beugel kan en zelfs frauduleus of crimineel is, betuigen we spijt, maar leveren we onze bonussen niet in en gaan we – onder dankzegging van bewezen diensten – vervroegd met pensioen. En als we het echt bont hebben gemaakt dan ‘schikken’ we onze misdragingen – zoals dat deels in de Klimop-affaire is gebeurd – of verrichten we een aantal uren werkstraf.