De Duitse Energiewende in 2020

Traditiegetrouw heeft Bruno Burger van het Fraunhofer Institute op 2 januari een pakket grafieken over de Duitse elektriciteitsmarkt gepubliceerd. Een mooi moment om er weer eens aandacht aan te besteden. Om te beginnen met het goede nieuws: kolen is ook in Duitsland de grote verliezer van 2020 met een daling van 33 TWh voor bruin- en steenkool samen, het aandeel hernieuwbare elektriciteit is wederom gegroeid en het Duitse elektriciteitsnetwerk is nog steeds een van de stabielste ter wereld. Wie zelf wil grasduinen in het pakket met grafieken kan hier terecht, bij Energy Charts vind je nog veel meer informatie. Aandeel groene stroom [caption id="attachment_325157" align="aligncenter" width="500"] Aandeel hernieuwbare elektriciteit in Duitsland, bron Energy Charts[/caption] Het aandeel groene stroom in Duitsland steeg in 2020 naar 50,5%. Waarmee hernieuwbare elektriciteit zijn opmars voortzet. Vooral windenergie en zonne-energie groeide in 2020 aanzienlijk. Gascentrales wisten vorig jaar te profiteren van de hogere CO2-prijs, terwijl de bruinkool- en steenkoolcentrales last hadden van de hogere CO2 prijs en de lagere vraag naar elektriciteit ten gevolge van de coronamaatregelen in Duitsland. Ook de elektriciteitsproductie van kerncentrales liep verder terug, al is er naar mijn weten vorig jaar geen kerncentrale gesloten. Dit jaar sluiten drie van de zes overgebleven kerncentrales en in 2022 sluiten de laatste drie. [caption id="attachment_325155" align="aligncenter" width="500"] Verandering in elektriciteitsproductie per bron in 2020 vergeleken met 2019, bron Energy Charts.[/caption] Windenergie is inmiddels de grootste elektriciteitsbron van Duitsland, gevolgd door bruinkool. Dat de stroomproductie door bruinkool terugloopt is goed nieuws, net als dat het goed nieuws is dat Duitsland inmiddels de eerste veilingronde achter de rug heeft voor kolencentrales die willen sluiten. In totaal wordt voor 4.78 GW aan capaciteit uit de markt genomen tegen een gemiddelde prijs van 66.000 Euro per MW. In totaal wordt 317 miljoen betaald voor sluiting van de kolencentrales. Bij de winnende biedingen zitten een aantal recent geopende steenkoolcentrales, die komend jaar zullen sluiten (tenzij ze als kritisch voor het energiesysteem worden bestempeld). Voor het klimaat en de gezondheid van omwonenden is het beter als er een aantal oudere bruinkoolcentrales van de markt wordt gehaald. Aan de andere kant: hoe lang is het geleden dat in Nederland meerdere nieuwe kolencentrales openden na aandringen van het consortium van grootverbruikers en het Ministerie van Economische Zaken? [caption id="attachment_325153" align="aligncenter" width="500"] Elektriciteitsproductie naar bron in Duitsland in 2020. Bron Energy Charts.[/caption]   Door de stijging van het aandeel duurzame stroom produceerden duurzame bronnen in 2020 voor het eerst meer stroom dan niet duurzame bronnen. In onderstaande grafiek is goed zichtbaar dat niet alleen de elektriciteitsproductie van kernenergie, maar ook die van steenkool en bruinkool gedaald is sinds 2002. De elektriciteitsproductie van kerncentrales is in die periode met 95 TWh gedaald (60%) gedaald, steenkool met 75 TWh (68%) en bruinkool met 59 TWh (40%). Veel bruinkool- en steenkoolcentrales hebben in 2020 ook een lage capaciteitsfactor, met uitschieters naar beneden van 30% voor bruinkoolcentrales en minder dan 5% voor steenkoolcentrales. De kans bestaat natuurlijk dat kolen in 2021 een (tijdelijke) comeback maakt als de coronamaatregelen versoepeld worden en de elektriciteitsvraag weer aantrekt in Duitsland. Gelet op de belangstelling voor de veiling voor sluiting van kolencentrales ligt een verdere daling meer in de lijn der verwachting. [caption id="attachment_325150" align="aligncenter" width="500"] Fossel vs hernieuwbaar. Bron: Energy Charts[/caption] Export & import De export van elektriciteit vanuit Duitsland is in 2020 verder gedaald, zoals Craig Moris jaren geleden al voorspelde. Het sluiten van kerncentrales zorgt ervoor dat er minder capaciteit is om stroom te leveren op momenten dat er veel vraag is naar elektriciteit vanuit het buitenland. Dat dat nog steeds de reden achter de export blijkt uit het feit dat Duitsland nog steeds meer ontvangt voor de stroom die ze exporteert, dan voor stroom die het importeert. [caption id="attachment_325154" align="aligncenter" width="500"] Export en import van elektriciteit. Bron: Energy Charts[/caption]   Blijkbaar exporteert Duitsland niet bij hoog aanbod, maar bij hoge vraag. Als Duitsland zou exporteren bij een hoog aanbod van stroom in Duitsland zou je een lagere prijs voor export verwachten, Duitsland zou dan stroom moeten dumpen. Dat neemt niet weg dat het aantal uren met negatieve stroomprijzen in Duitsland nog steeds stijgt. Een teken dat er nog steeds te veel basislast centrales in het systeem zitten, maar wel een kans voor energieopslag, vraag management en flexibiliteitsmarkten. Conclusie Ook 2020 bracht niet de totale ineenstorting van het Duitse elektriciteitsnetwerk door de overstap op hernieuwbare bronnen. Ook steeg het aandeel duurzame energie verder en schroefden vooral bruinkool- en steenkoolcentrales hun stroomproductie terug in reactie op de verminderde vraag naar elektriciteit. 2020 was ook het jaar dat eigenaren van kolencentrales, zelfs gloednieuwe, tegen elkaar op boden om tegen zo laag mogelijk kosten voor de Duitse belastingbetaler hun centrale te sluiten. Waarbij ze met name steenkoolcentrales uit de markt willen halen. Dat de bruinkoolcentrales door blijven draaien en dat de Duitse belastingbetaler geld moet betalen voor het sluiten van kolencentrels laat zien dat het Europese CO2 emissiehandelssysteem verre van perfect werkt. Bij een goed werkende markt zouden de oude bruinkoolcentrales het niet op kunnen nemen tegen nieuwe en veel efficiëntere steenkoolcentrales. Maar dat is een onderwerp voor een volgende keer. Oh ja, voordat ik het vergeet: de gemiddelde day ahead stroomprijs lag in Duitsland in 2020 onder de 3 Eurocent per kWh. Dat de consumentenprijs, net als in Nederland, veel hoger ligt is een politieke keuze.

Door: Foto: C(K).Photography (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Lessen voor Klimaatakkoord 2.0

, door

OPINIE - De Europese Unie maakt zich op voor een scherper klimaatdoel voor 2030 en in Nederland werken D66 en GroenLinks aan een initiatiefwet om de doelstelling in de klimaatwet aan te scherpen. Dat laatste zal ongetwijfeld zorgen voor nieuwe onderhandelingen over aanpassingen in het nationale klimaatakkoord. Hoog tijd om daarop vooruitlopend een aantal lessen mee te geven vanuit de dagelijkse praktijk van de lokale uitvoering, want het huidige klimaatakkoord bevat een aantal schotten tussen doelstellingen die zacht gezegd niet bepaald zorgen voor maatschappelijke acceptatie bij inwoners. Schotten ook die ervoor zorgen dat inwoners het gevoel hebben dat ze niet serieus worden genomen, dat er enkel ‘infantiele keuzes’ tussen zonneveld of windturbine voorliggen en dat ze de kans missen om de opgave voor de eigen gemeente te verkleinen. Een volstrekt gemiste kans in het huidige klimaatakkoord, die ook zorgt voor onnodige polarisatie. Een goed ontworpen en simpele set spelregels kan inwoners en raadsleden weer grip geven op de enorme opgave die er de komende decennia op ze afkomt vanuit de energietransitie.

Ontwikkelingen in de EU en nationaal

De Europese Commissie heeft aangekondigd de doelstelling voor 2030 te willen aanscherpen naar 55% minder CO2 uitstoot ten opzichte van 1990. Het Europees Parlement wil zelfs inzetten op 60% reductie in 2030. Ook in Nederland werken D66 en GroenLinks aan een initiatiefwet om de ambitie in de klimaatwet voor 2030 op te hogen van 49% naar 55%. Wanneer deze aanscherpingen doorgaan ligt het voor de hand dat ook de maatregelen van het Nederlandse klimaatakkoord (dat is bestempeld tot het eerste klimaatplan, als bedoelt in de klimaatwet) aangevuld moeten worden. Wat weer zal doorwerken in de 30 regionale energiestrategieën. Wat weer tot aanvullende lokale gesprekken met inwoners en gemeenteraden zal leiden over welk aandeel iedere gemeente wil nemen in deze extra opgave.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Doelstelling voorgestelde klimaatwet in perspectief

, door

Maar liefst zeven partijen hebben gezamenlijk een voorstel voor een klimaatwet opgesteld. In dit voorstel staat ook de volgende doelstelling:

100% broeikasgas-neutrale elektriciteitsproductie in 2050

In het verleden hebben we al twee maal laten zien dat doelen een ding zijn, maar dat ze halen iets heel anders is. Ambities te over in akkoorden uit het verleden, maar ze werden nooit afgedwongen.



Dus dat roept de vraag op welke lessen uit het verleden nu geleerd zijn en op welke wijze afgedwongen gaat worden dat we de doelen halen.
We plaatsen daarom ook dit “akkoord” in hetzelfde overzicht, waarbij we verder in de toekomst gaan kijken.

Hierbij dient wel aangetekend te worden dat de doelstelling “100% broeikasgas-neutrale elektriciteitsproductie in 2050” niet helemaal hetzelfde is als 100% energieproductie uit hernieuwbare bronnen. Er zou bijvoorbeeld energie met gas opgewekt kunnen worden waarbij alle CO2 opgeslagen wordt. Het werkelijke aandeel hernieuwbaar kan dus mogelijk wat lager mogen zijn, mits de techniek de juiste oplossingen biedt. En het is ook niet zeker dat alle politieke partijen maximaal in willen zetten op alleen hernieuwbare energie.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Update falend klimaatbeleid Nederland

, door

DATA - Op basis van bronnen meldt NOS dat in de nog niet gepubliceerde Nationale Energieverkenning 2015 staat dat de doelstellingen van het nog geen twee jaar oude Nationale Energieakkoord niet gehaald worden. In plaats van 14% in 2020, zal het aandeel hooguit 12% zijn.

Vorig jaar hebben we inzichtelijk gemaakt hoezeer 25 jaar doelstelling op het vlak van duurzame energie keer op keer niet gehaald worden. Tijd voor een update. Dit keer hebben we ook de lijn toegevoegd zoals die waarschijnlijk in de Energieverkenning zal staan.
doelstellingen_201510_eu_475

Het moge duidelijk zijn dat ook die doelstelling niet realistisch is. Als dit ietwat complexe overzicht iets duidelijk maakt is dat de ambities toenemen, maar dat de realiteit die steeds harder afstraft.

Het is tijd om af te stappen van al die vrijwillige akkoorden. Voer nu de Carbon Tax (CO2 belasting) in.

Update 23:45 uur: Plaatje is vervangen door een versie waar de werkelijke waarde nu conform de EU norm zijn berekend. (BV open haard thuis telt dan mee als duurzame energie)

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Waan van de dag

Japans ontwikkelaar kolencentrales stapt over op hernieuwbare energie

, door

De Japanse bouwer van kolencentrales Marubeni heeft deze week bekend gemaakt te stoppen met het bouwen van nieuwe kolencentrales. Ook wil het bedrijf in 2030 zijn aandeel in kolencentrales gehalveerd hebben ten opzicht van het portfolio in 2018. Marubeni heeft momenteel voor 3,5 GW aan kolencentrales in de boeken staan en werkt aan 13,6 GW aan kolencentrales in Japan, Botswana, Egypt, Mongolia, Vietnam, Thailand, Indonesia en Myanmar. In plaats van uitbreiding kiest Marubeni voor uitbreiding in hernieuwbare energie. Medewerkers worden volgens het Japanse zakenblad Nikkei overgeplaatst van de ontwikkeling van kolencentrales naar de ontwikkeling van hernieuwbare energieprojecten.

Foto: Nick Cross (cc)

‘Nieuw rapport Urgenda verfrissend en confronterend’

, door

OPINIE - Als we écht willen, is 100% hernieuwbare energie in 2030 mogelijk.

Heel, heel lang geleden, diep in de vorige eeuw, in 1974 om precies te zijn, schreef de vermaarde columnist en voormalig Volkskrant-hoofdredacteur Jan Blokker de bundel Ben ik eigenlijk wel links genoeg? Verplichte kost destijds, kritische zelfreflectie voor linksige intellectuelen die aan permanente twijfel onderhevig zijn. Niet te geloven, maar het boekje staat integraal op internet.

Ik moest aan de columns van Blokker denken bij lezing van het nieuwe rapport van Urgenda: Het kan als je het wilt – Nederland 100% duurzame energie in 2030. Dat vond ik een verfrissend en tegelijk confronterend rapport. De titel zegt alles: ‘Het kan als je het wilt.’ En dat roept meteen de vraag op: willen we? Wil ik? Wat dan, hoe en hoe snel?

Het rapport zelf kiest helder positie: 100% hernieuwbare energie in – toe maar! – 2030 al. Waar de meeste studies, ook uit Duitsland waar het hernieuwbare denken én doen verder ontwikkeld is dan hier, 80-95% emissiereductie in 2050 aanhouden, legt Urgenda zich twee extra taken op. De eerste: sneller in de tijd. De tweede: de energievoorziening moet volledig fossielvrij zijn.

Dat zijn zware opgaven. Dat blijkt ook uit de onderbouwende sommen. Het plan is doorgerekend met het Energietransitiemodel waarin de kennis van velen, waaronder veel partijen uit de fossiele hoek, is verwerkt. John Kerkhoven schreef op Energiepodium een toelichting.

Waan van de dag

Trump’s nieuwe wereldorde: fossiel vs. groen

, door

ANALYSE - Energie-expert Michael Klare vraagt zich af of Trump bezig is met het creëren van een nieuwe wereldorde. Deze is in zijn ogen niet gebaseerd op het wereldbeeld van Wilsonian’s internationalisten, die de wereld verdeeld zien tussen liberale democratieën (aangevoerd door de VS en zijn Europese bondgenoten) en onvrije autocratische landen (geleid door Rusland onder Vladimir Putin). Het is ook niet gebaseerd op Samuel Huntington’s wereldbeeld uit The Clash of Civilizations, waarin de botsing plaatsvind tussen de Islam en het Joods-Christelijke westen. Veeleer lijkt de scheiding te lopen tussen landen die kiezen voor fossiele energie en landen die kiezen voor hernieuwbare energie.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.