Vandaag 4 mei de dag van de dodenherdenking, acht uur ‘s avonds , een moment om stil te zijn. Van kinds af ben ik er mee opgegroeid. Geleidelijk leren beseffen van het waarom en waarvoor van die stilte. Nieuwslezer Philip Freriks sprak eens in een tv-spot over die stilte als een moment van beklemming. Zeker: omdat de dood in die twee minuten zo dichtbij komt. Maar het vormt ook een tastbaar moment van collectief besef van de waarde van leven en het belang om de menselijke waardigheid nooit uit het oog te verliezen. Het respect voor het leven dat niet alleen die miljoenen slachtoffers van 40- 45, maar ook die daarna slachtoffer werden van genocide en oorlogsgeweld, blijven verdienen. Daarover gaat dit gedicht: over die twee minuten stilte, overdenkend en doodstil.
We leven om te sterven, maar dat willen we natuurlijk lang niet weten.
“Rage, rage against the dying of the light”.
Dylan Thomas – Do not go gentle into that good night.
Was te zien in de prachtige serie “Dode dichters almanak” (1988 – 2014), VPRO’s poëtische dagafsluiting, door Hans Keller samengesteld.
Do not go gentle into that good night,
Old age should burn and rave at close of day;
Rage, rage against the dying of the light.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Het gedicht van Günter Grass heeft nogal voor opschudding gezorgd. In Nederland werd er al veel over bericht, ook meerdere malen hier op Sargasso, maar dat is nog niets vergeleken bij de discussie in Duitsland van de afgelopen weken. Het lijkt of iedereen het erover had. Zoveel aandacht voor een gedicht heb ik nog nooit eerder meegemaakt.
De reacties zijn, zoals bekend, meestal negatief omdat velen het gedicht als een uiting van antisemitisme zien. Misschien kan dat een beetje gerelativeerd worden omdat het ook vaak om partijpolitiek gaat. Grass is al heel lang lid van de sociaaldemocratische SPD en alleen daarom al zijn vele conservatieven, bijvoorbeeld christendemocraten, het niet met hem eens. Zo las ik dat een politicus van de christendemocratische CDU vond dat het bij Grass altijd mis gaat zodra hij zich met politiek gaat bemoeien. Dat hoeft dan echter nog niet te kloppen. Er zijn namelijk ook velen die denken dat het juist mis gaat als een christendemocraat zich met politiek gaat bemoeien. Maar dat is partijpolitiek. Ook Leon de Winter schreef zijn sinterklaasgedicht over zijn mening dat Grass als antisemiet de Joden van alles de schuld geeft voor “Die Welt”, een krant van de conservatieve Springer Verlag. “Haut dem Springer auf die Finger” heette het vroeger.
Uiteraard heeft Grass het helemaal niet over de Joden, maar over Israël en aangezien wapenhandel doorgaans een zaak van regeringen is ook niet eens over alle Israëli’s, maar alleen over hun huidige regering. Dus, hoezo antisemitisme? Nee,… ja,… maar toch… Misschien is dat niet genoeg. Frank Schirrmacher, de chef van de “Frankfurter Allemeine Zeitung” (een beetje conservatief misschien, maar in ieder geval geen Springer Verlag) ziet ook nog een gedicht achter het gedicht en daar blijken dan volgens hem weer heel andere dingen uit. Grass schrijft alsof hij een verzetsstrijder zou zijn, die waarschuwt voor het dreigende grote gevaar, hoewel hij dat vanwege zijn afkomst eigenlijk niet mag zeggen. Dus, Grass als de onderdrukte Duitser en Israël of zelfs de Joden als het grote gevaar?
Günter Grass
Waarom zwijg ik, verzwijg ik te lang
wat overduidelijk is en in oefeningen
werd doorgespeeld, aan het einde waarvan als overlevenden
wij hooguit voetnoten zijn.
Het is het beweerde recht op de eerste aanval
die het door een praatjesmaker onderworpen
en tot georganiseerd gejuich geleide
Iraanse volk zou kunnen uitwissen,
omdat op hun gebied de bouw
van een atoombom wordt vermoed.
Toch waarom sta ik mij niet toe
dat andere land te noemen
waarin sinds jaren -al wordt het geheim gehouden-
een groeiend nucleair potentieel beschikbaar,
maar niet controleerbaar is,
omdat er niemand toezicht op houdt?
Het algemene zwijgen over dit feit,
waar zich mijn zwijgen aan heeft ondergeschikt,
voel ik als een belastende leugen
en als dwang, die straf in het vooruitzicht stelt
zodra hij niet wordt geaccepteerd;
het oordeel van het „antisemitisme“ is bekend.
Maar nu, omdat uit mijn land
dat van hoogsteigen misdaden,
die met niets te vergelijken zijn,
keer op keer ingehaald en beticht wordt,
alweer en puur zakelijk, zij het
genereus als „Wiedergutmachung“ gedeclareerd,
nog een onderzeeër aan Israël
zal worden geleverd, die vooral geschikt is
om alles vernietigende explosieven
daarheen te kunnen sturen, waar het bestaan
van een enkele atoombom niet is bewezen,
maar als vrees voldoende bewijs wil zijn,
zeg ik wat gezegd moet worden.
Maar waarom heb ik tot nu toe gezwegen?
Omdat ik dacht dat mijn afkomst,
die altijd besmet zal blijven,
verbiedt, dit feit als uitgesproken waarheid
het land Israël aan te doen,
waar ik een band mee heb
en dat wil blijven houden.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Schwefelgelbe Blitze
Schwefelgelbe Blitze fahren
Durch die blaue Sommernacht,
Knirschend sich die Buchen biegen
Und es stöhnt und pfeift und kracht.
Und es kracht und knirscht und donnert
Und die stärkste Buche liegt
Mit den Wurzeln ausgerissen
Vor mir wettersturmbesiegt.
Wie ein Wetter war die Stunde,
Die mich brausend überwand,
Als ich ohne Kraft und Willen
Mich zu deinen Füßen fand.
They that have power to hurt, and will do none,
That do not do the thing they most do show,
Who, moving others, are themselves as stone,
Unmoved, cold, and to temptation slow;
They rightly do inherit heaven’s graces,
And husband nature’s riches from expense;
They are the lords and owners of their faces,
Others, but stewards of their excellence.
The summer’s flower is to the summer sweet,
Though to itself, it only live and die,
But if that flower with base infection meet,
The basest weed outbraves his dignity:
For sweetest things turn sourest by their deeds;
Lilies that fester, smell far worse than weeds.
William Shakespeare, Sonnet 94
Op een stapel van drie biljoen dollar
kan je soms God zien en aan hem vragen
of een miljoen lijken onder elkaar
met de beste bedoeling begraven
in hun kisten van aanvaardbaar gevaar
beneden de vierhonderd graden halen
Of de grond brandt tot de lippen, die staat
de hand erin heeft of het water meer
laat zien. – Of soms een duistere straat
slechts bestaat zodat ik weer eens een keer
word geconfronteerd met wat ik nalaat.
Kon ik misschien beter een ander bellen
Of wordt geen precedent echt geschapen
als mijn stemmen tot vijf kunnen tellen
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Riekus Waskowsky, Gospelsong, door Edgar Eeckman
Meer Riekus tussen de dode dichters.