Thomas Piketty schreef met drie Franse collega's een heel nieuw verdrag dat het bestuur van de eurozone democratischer moet maken. Waarom wordt de Europese Unie niet op dezelfde wijze geregeerd als de lidstaten, met een regering die door het parlement wordt gevormd en gecontroleerd? Het is een terugkerende vraag in het tamelijk uitzichtloze debat over de democratisering van Europa. Die democratisering is meer dan ooit urgent vandaag, gegeven de afnemende steun voor Europese samenwerking, het toenemende nationalisme en de dreiging van het uiteenvallen van de Unie. Aan probleemanalyses geen gebrek, werkbare oplossingen zijn tot nu toe helaas uitgebleven. De Franse econoom Thomas Piketty, bekend van zijn uitgebreide onderzoek naar economische ongelijkheid in Kapitaal in de 21e eeuw, heeft dit voorjaar met vier collega's een interessant nieuw voorstel gedaan onder de titel Naar een democratischer Europa; voorstel voor een nieuw verdrag.* Het pamflet is nu in een Nederlandse vertaling gepubliceerd. Voor alle duidelijkheid: het voorstel van Piketty c.s. gaat niet over de Europese Unie als geheel. Het betreft uitsluitend de inrichting van de eurozone. In 19 van de 27 lidstaten van de EU (ik laat het VK even buiten beschouwing) is inmiddels de euro ingevoerd. Denemarken, Zweden, Polen, Tsjechië, Hongarije, Kroatië, Roemenië en Bulgarije horen daar niet bij. Alle overige landen hebben zich in onderlinge verdragen gebonden aan een monetaire politiek met vergaande implicaties. Het bezuinigingsbeleid van de afgelopen jaren in Nederland en andere landen binnen de eurozone is rechtstreeks afgeleid van afspraken binnen de landen van de eurozone.
Nederland en Duitsland zijn boos vanwege de lage rentes die de ECB hanteert, omdat hun spaarders daardoor nauwelijks meer rendement halen. Maar eigenlijk is het die spaarzucht die beteugeld zou moeten worden, betoogt The Economist. Vaste rendementen rijmen immers niet met de dynamiek van de economie.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
ANALYSE - George van Houts was afgelopen weekend in Buitenhof om het volgeldsysteem te bepleiten. Het ‘volgeldsysteem’ is een systeem waarbij alleen de staat het recht heeft om geld te maken. Volgens Van Houts is het niet goed dat commerciële instellingen als banken geld kunnen maken, want dat geeft hen te veel mogelijkheden voor misbruik. In het volgeldsysteem kunnen zij dat niet meer, want dan kan alleen de centrale bank nog geld maken. De financieel deskundige Robin Fransman mocht weerwerk leveren.
Voordat ik verder ga, wil ik duidelijk stellen dat het mij er niet om gaat Van Houts te bekritiseren omdat hij als niet-deskundige (hij is acteur) een mening heeft over een complex financieel-economisch probleem. Het is goed als burgers zich verdiepen in de oorzaak van de financiële crisis of andere complexe maatschappelijke problemen. Het is de democratische plicht van alle mondige burgers om zich te bemoeien met ’s lands beleid. Minstens één maal per vier jaar worden wij geacht onze mening in een stem om te zetten. Daarom is het belangrijk dat men zich goed voorbereid. Dat ontslaat Van Houts (en alle andere burgers) echter niet van de plicht om zich goed in de materie te verdiepen, want dat heeft hij volgens mij niet gedaan.
ACHTERGROND - De kogel is door de kerk: de ECB is de weg van quantitative easing, ofwel geldverruiming, ingeslagen:
De Europese Centrale Bank (ECB) gaat maandelijks voor 60 miljard aan staatsobligaties opkopen bij banken om de economie en de inflatie in de eurozone te stimuleren. Dat maakte ECB-president Mario Draghi zojuist bekend. Het opkoopprogramma gaat minimaal negentien maanden duren.
Het opkoopprogramma dat vandaag is aangekondigd, begint in maart van dit jaar en loopt in ieder geval door tot september 2016. Door elke maand 60 miljard euro uit te geven gaat het om een totaalbedrag van 1.140 miljard euro.
Dat minimumbedrag van 1.140 miljard euro wordt verkregen door de (virtuele) geldpersen aan te zetten. Centrale banken kunnen immers naar hartenlust zoveel van de eigen valuta creëren als zij willen.
Inflatie
Normaal gesproken, is dit een slecht idee omdat het bijdrukken van geld uiteindelijk tot hyperinflatie kan leiden – met de bekende desastreuze gevolgen.
Maar nu kan de eurozone wel wat meer inflatie gebruiken. Momenteel is immers sprake van deflatie in de eurozone; en ook dat kan bijzonder onaangename gevolgen hebben, zoals Michel hier eerder uitlegde.
Economische groei
Het doel van de aangekondigde geldverruiming is echter niet alleen om de inflatie naar een verantwoord te tillen, maar ook om de stagnerende Europese economie te stimuleren. In de woorden van het NRC:
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Ditmaal in de Tweede Kamer:
Het effect van de geldinjectie is dan ook een kwestie van appreciatie, meent Knot: ‘Welk risico acht je het grootst.’ De meerderheid van de ECB vindt het risico van deflatie het grootst – de economie komt tot stilstand omdat iedereen denkt dat alles later goedkoper wordt en op dat ‘later’ gaat wachten.
Om dat deflatiespook enigszins buiten de deur te houden wordt, zo constateert Knot, een paardenmiddel ingezet: ‘Eén komma één triljoen euro voor een half procent inflatie.’
De tegenstemmers zoals Knot vinden het risico van deflatie niet groot. ‘Ongeveer 60 procent van de dalende prijzen komt door de lage olieprijs en dat is tijdelijk’, zei hij. Het risico op bijvoorbeeld zeepbellen op de beurs en in de huizenmarkt acht Knot veel reëler.
De kwantitatieve verruiming jaagt de prijzen van aandelen, obligaties en vastgoed op tot een niveau dat volgens Knot losstaat van de economische werkelijkheid. Dat vergroot de verschillen tussen vermogenden en minder vermogenden.
Geen risico, maar een vaststaand negatief effect ‘van de kunstmatig lage rente’ door de geldpers aan te zetten, is volgens Knot bovendien dat landen door de actie van de ECB minder gemotiveerd zullen zijn economisch en monetair te hervormen.
ANALYSE - In de vorige aflevering heb ik laten zien dat de problemen van deflatie vaak worden onderschat. In dit tweede deel over deflatie leg ik uit dat deflatie het beste bestreden kan worden door de oorzaak ervan aan te pakken. Er is welbeschouwd, geen reden waarom we geen einde kunnen maken aan deflatie en aan de eurocrisis.
Deflatie is een neerwaarts gerichte loon-prijsspriraal. In een krimpende economie is er te weinig vraag naar producten en diensten waardoor lonen en prijzen dalen.
Bij de tegenhanger van deflatie – inflatie – kan de centrale bank de opwaardse loon-prijsspriaal doorbreken door de rente verhogen. Doordat geld lenen dan duurder wordt zal de economie afkoelen of zelfs in een recessie raken. De verhoging van de rente naar 20% (!) heeft begin jaren tachtig effectief een einde gemaakt aan de inflatie, door de diepe recessie die dit veroorzaakte.
Het is voor een centrale bank veel lastiger om een eind te maken aan deflatie omdat de rente niet meer verlaagd kan worden omdat zij al op 0% staat. Eigenlijk zou de rente dus negatief moeten zijn maar dat is praktisch natuurlijk onmogelijk [1].
Economen noemen de situatie waarin de Europese [2] economie nu verkeert een ‘liquiditeitsval’. Centrale banken proberen de economie uit het dal te tillen door meer geld in omloop te brengen. Hierdoor hoopt men dat de investeringen toenemen, zodat lonen en prijzen weer gaan stijgen.
COLUMN - Kerst is een tijd van geloven, bijvoorbeeld in de kerstman of in vrede op aarde. En zolang iedereen gelooft dat de aarde wat vrediger is tijdens kerst, is het ook echt wat vrediger. Wat dat betreft verschilt dit niet zoveel van de Bitcoin, een virtuele valuta die waarde kent zolang men gelooft dat deze geld waard is.
Interessant aan de Bitcoin is het model dat gebruikt wordt om geld te creëren. Grofweg kun je zeggen dat degenen die Bitcoin-transacties faciliteren via hun computers beloond worden met de uitgifte van nieuwe bitcoins. Zij ontginnen (minen) op deze manier nieuwe bitcoins, waarbij vooraf is vastgelegd dat er ongeveer elke 10 minuten een nieuwe bitcoin wordt gemaakt. Qua model doet dit nog het meest denken aan de gouden standaard, waarbij de waarde van elke munt gekoppeld is aan een bepaalde hoeveelheid goud. Via de beschikbare hoeveelheid goud staat dan steeds vast hoeveel geld er in omloop is. En door het (in dit geval letterlijk) ontginnen van goud wordt de geldhoeveelheid ook steeds een stukje groter. En net zoals je een externe harde schijf vol bitcoins kan verliezen, kan je goud verliezen wanneer bijvoorbeeld een schip vol goudstaven naar de bodem van de oceaan zinkt.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Zo meldt het NRC:
De ECB besloot gisteren dat de bank Griekse staats- en bankobligaties niet langer als onderpand accepteert voor krediet.
Het gevolg van dit besluit is dat de Griekse banken vanaf 11 februari geen geld meer kunnen lenen bij de ECB en dat de Griekse centrale bank zelf voor de tientallen miljarden euro’s moet zorgen. Die miljarden zijn vanaf volgende maand hard nodig als de huidige bailout is afgelopen. De banken kunnen alleen nog terecht bij het speciale noodloket ELA (Emergency Liquidity Assistance), maar over die leningen moet meer rente worden betaald.
COLUMN - In een speech stelt Charles Plosser, directeur van de Fed van Philadelphia, dat de Federal Reserve zich voornamelijk met prijsstabiliteit moet bezighouden en niet met financiële stabiliteit. De speech komt op een mooi moment, omdat de ECB en Duitsland op ramkoers liggen over de invulling van de bankenunie. De ECB wil één onafhankelijke autoriteit voor het afhandelen van failliete banken, terwijl Duitsland een netwerk van gezamenlijke lidstaten wil.
Je kunt je afvragen wat eigenlijk het voordeel is van onafhankelijkheid. Dit vindt zijn oorsprong in een idee waar Finn Kydland en Edward Prescott in 2004 de Nobelprijs voor ontvingen. Zij betogen dat onverwachte inflatie voor werkgelegenheid zorgt doordat arbeid goedkoper wordt door onverwachte inflatie. Dit geeft prikkels aan politici om de geldkraan flink open te draaien: meer geld is meer inflatie, wat meer werkgelegenheid oplevert en hopelijk extra stemmen.
Tot zover gaat alles goed: als de werknemers maar gewoon een laag loon zetten, en de politici de geldkraan flink opendraaien, dan komt het wel goed met de werkgelegenheid. De toevoeging van Kydland en Prescott is nu dat werknemers de prikkels van politici anticiperen, en een hoger loon eisen om te compenseren voor de verwachte inflatie. Nu zitten de politici gevangen: inflatieverwachtingen zijn hoger, en het creëren van inflatie verlaagt de werkgelegenheid hierdoor niet. De oplossing is het oprichten van een onafhankelijke centrale bank die geen stemmen hoeft te werven en geen prikkel heeft om extra geld bij te drukken.
Het Europees toezicht op financiële instellingen is de afgelopen jaren flink veranderd. Maar is het ook verbeterd?
De financiële crisis lijkt over haar dieptepunt heen te zijn. Op een aantal uitzonderingen na lijkt het vertrouwen van de Europese consumenten in de economie weer terug te keren, getuige de groei van de bestedingen door huishoudens. De Europese export (pdf) zit eveneens op een goed spoor en er is zelfs een aanzienlijk handelsoverschot gerealiseerd.
Tot slot lijkt het ook met Griekenland, het zorgenkindje van de eurozone, beter te gaan. Als we tenminste afgaan op de positievere beoordelingen die Griekenland van de kredietbeoordelaars heeft ontvangen. Een deel van deze ontwikkelingen is toe te schrijven aan de ingrijpende institutionele veranderingen die de Europese Unie op het vlak van financieel toezicht sinds 2008 heeft doorgevoerd.
Institutionele hervormingen
Met de hervormingen heeft de EU een belangrijk signaal afgegeven aan de financiële markten, i.c. de speculanten en de ‘hedge funds’, dat het serieus en daadkrachtig de problemen van de eurozone wil aanpakken. De belangrijkste institutionele hervormingen zijn de instelling van het European System of Financial Supervisors (ESFS) en de uitbreiding van de bevoegdheden van de Europese Centrale Bank (ECB) geweest.
Deze hervormingen hebben als doel de centralisering (Europeanisering) van het toezicht op de belangrijkste financiële markten en de versteviging van de samenwerking tussen de lidstaten en de nationale toezichthouders op het gebied van handhaving en compliance.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.