Censuur ligt om de hoek

In een democratische rechtsstaat beschermt de overheid de uitingsvrijheid en stelt ze zich uiterst terughoudend op ten aanzien van de beperking van het vrije woord. Er zijn wettelijke beperkingen. De rechter kan op grond daarvan grensoverschrijdende uitingen veroordelen. Maar een regering hoort zich daar niet mee te bemoeien. Nederland kent geen censuur door de overheid. Het is een aspect van onze democratie dat graag wordt aangehaald door critici van minder democratische landen elders in de wereld. In de afgelopen week zijn we geconfronteerd met twee berichten die er op wijzen dat een direkt ingrijpen van de overheid in het vrije verkeer van informatie ook hier niet geheel onmogelijk blijkt. Het bestuur van de NPO heeft staatssecretaris Gunay Uslu (Media, D66) gevraagd om de voorlopige erkenning van Ongehoord Nederland (ON) in te trekken. En op het ministerie van VWS was vorig jaar een 'denktank' actief waar eventuele ingrepen in de media werden besproken vanwege desinformatie over de vaccinatie tegen corona. In beide gevallen is de rechter niet betrokken. De aspirant-omroep ON ligt van begin af aan onder vuur omdat er in de uitzendingen ruimte wordt geboden aan extreemrechtse politici en commentatoren die leugens over de coronapandemie en de vaccinatie niet schuwen. En daarnaast een hoop andere onzin verkondigen. Tegen discriminerende uitlatingen in het wekelijkse programma zijn al duizenden klachten ingediend. De NPO gooit het vooral op de weigering van ON om met andere omroepen samen te werken maar vermijdt de inhoudelijke kritiek. Het verzoek aan de staatssecretaris heeft geleid tot uiteenlopende reacties. Voorstanders van een verbod vinden dat er geen plaats is voor extreemrechtse 'drek' in een met openbare middelen gefinancierd omroepbestel. Ga meer ergens anders je onzin verkopen! Tegenstanders zeggen dat het publieke bestel alle geledingen van de Nederlandse samenleving hoort te vertegenwoordiger, dus moet er 'logischerwijs' ook plaats zijn voor 'de groepen die in hun afwijkende mening stuitend of niet goed snik zijn.' Ik vind dat laatste wel een belangrijk punt. Ik hoorde een andere tegenstander op de radio ook nog zeggen dat je moet kijken naar degenen die ON door hun lidmaatschap mogelijk hebben gemaakt. Uitsluiting van die groep is niet zonder risico. Het averechtse effect van een verbod zou een verdere vervreemding zijn van een groeiende groep mensen die het vertrouwen in de politiek en de media verloren hebben. ON-directeur Karskens profileert zich nu al als 'martelaar van het vrije woord'. Probeer zijn volgelingen dan maar eens om te praten. Maar het belangrijkste argument tegen ingrijpen op inhoudelijke gronden is het ontbreken van een rechterlijke toets. De staatssecretaris zal zich daarom verre houden van een oordeel over het programma van ON. Ze zal het als een bestuurlijk conflict behandelen. Maar een verbod zal zowel door voor- als tegenstanders worden opgevat als een inhoudelijk oordeel. En daarmee maakt ze dan de weg vrij naar de opvatting dat overheidscensuur in Nederland best wel kan. Een griezelig perspectief. Wat is desinformatie? De 'denktank' van VWS tegen desinformatie over vaccins vind ik minstens zo griezelig. Ambtenaren werkten samen met sociale mediabedrijven om dubieuze berichtgeving te ontdekken en onschadelijk te maken. Het griezelige zit 'm nog niet eens zozeer in het onduidelijke begrip 'desinformatie'. Het is een vaag maar ook makkelijk bruikbaar etiket voor 'bewust misleidende' berichten. Maar noch het misleidende, noch het bewuste is niet altijd even makkelijk aantoonbaar is. Voorzichtigheid is hier dus geboden. Ik bestrijd niet de noodzaak om bewuste misleiding met schadelijke gevolgen voor de volksgezondheid te bestrijden. Maar geven we dat in handen van een geheime, ongecontroleerde groep ambtenaren in samenspraak met nog minder controleerbare vertegenwoordigers van commerciële bedrijven? Hier dreigt een trein uit de rails te lopen. Hoever is deze praktijk verwijderd van een klassiek censuurbureau? De bestrijding van mogelijk schadelijke boodschappen zou op afstand van de overheid georganiseerd moeten worden. En in alle openheid. Wim Voermans, hoogleraar staats-en bestuursrecht: 'Het risico is dat de overheid zo’n denktank gaat gebruiken om onwelgevallige geluiden te neutraliseren. Kritische tegengeluiden wegfilteren om bijvoorbeeld een coronaspoedwet of andere overheidsbeslissingen door te voeren. We weten nu niet of dit is gebeurd. De Tweede Kamer moet hierop toezien, die is de scheidsrechter.' Marloes van Noorloos, docent straf- en procesrecht, in hetzelfde NRC-artikel: 'Normaal gesproken toetst een rechter of een uiting verboden moet worden. Op sociale media gebeurt dit door de platforms zelf. Die werken in deze denktank samen met de overheid. Zo bemoeit de overheid zich met de uitingen die we te zien krijgen op platforms, op een manier die niet toetsbaar is.' De grondwet biedt de overheid in principe geen ruimte om zich te bemoeien met de meningen, standpunten en onderlinge communicatie van burgers. Hoge uitzonderingen daargelaten. En daar moeten we naar mijn mening scherp op blijven. Al was het maar voor het geval dat er in Den Haag een minder liberale wind gaat waaien. [overgenomen van Free Flow of Information]

Foto: Michael Eisenriegler (cc)

Het blijft onrustig in Oostenrijk

In Wenen kwam de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) gisteren bijeen om de spanningen tussen Rusland en de NAVO-landen te bespreken. De OVSE is een overlegorgaan van circa 55 landen in Europa, Centraal-Azië en Noord-Amerika, dat zich sinds 1973 bezighoudt met samenwerking op het gebied van militair, economisch en humanitair beleid. Dat deze organisatie in Wenen zetelt heeft alles te maken met de neutrale status van de Oostenrijkse hoofdstad na de Tweede Wereldoorlog. De stad heeft in de loop van de tijd vele diplomatieke initiatieven gehuisvest. Met dank aan een onverminderd stabiele Oostenrijkse regering. Maar nu zijn in de afgelopen jaren over die stabiliteit toch twijfels gerezen.

Even afgezien van de crisis rond Jörg Haider, de rechtspopulistische voorman van de Freiheitspartei (FPÖ), eind vorige eeuw, is het allemaal begonnen met zijn opvolger Heinz-Christian Strache die in 2017 met de FPÖ een coalitie aanging met de Oostenrijkse christendemocratische ÖVP. In 2019 raakte Strache in opspraak nadat er een video was verschenen, waarin te zien was dat hij in de aanloop naar de verkiezingen bereid was geweest om een vrouw die zich valselijk voordeed als de nicht van een Russische oligarch, overheidsopdrachten toe te spelen in ruil voor steun tijdens de verkiezingscampagne. Niet alleen de FPÖ raakte in opspraak. In het onderzoek naar deze affaire kwam aan het licht dat de ÖVP ook niet vies was van corruptie en vriendjespolitiek. Premier Sebastian Kurz, die de FPÖ als coalitiepartner had ingeruild voor de Groenen, trad vorig najaar terug en verdween tenslotte helemaal van het politieke toneel. Maar de coalitie bleef intact met sinds december een tweede opvolger van Kurz uit de ÖVP, Karl Nehammer. Hij ontkent bij hoog en bij laag dat zijn partij corrupt is. Er moeten nog rechtszaken komen tegen mensen uit het netwerk van Kurz.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Filippijnse burgers delen hun provisiekasten

Ze springen als paddestoelen uit de grond, de gemeenschapsprovisiekamers van Filippijnse burgers.

De nood is hoog, de pandemie berooft velen van het toch al schamele inkomen en de hulp van de Filippijnse regering schiet tekort. Ana Patricia Non, een jonge vrouw uit Maginhawa in de buurt van de hoofdstad Manilla begon half april met een soort voedselbank waarin burgers elkaar aan etenswaren konden helpen. Het idee is om alleen te doneren wat je kunt en alleen te nemen wat je nodig hebt. Binnen korte tijd ontstonden er in de Filippijnen een paar honderd vergelijkbare initiatieven.

Foto: Jodi Green (cc)

Het mortuarium is vol in Roemenië

‘Elke dag verdwijnt er een heel dorp’, zegt Catalin Cirstoiu, directeur van een ziekenhuis in Boekarest. Het mortuarium ligt boordevol met overleden COVID-19 patiënten. ‘Hoe gaat dat verder volgende week? Een groter dorp, een stad? Waar stopt dit?’ Volgens het ministerie van Volksgezondheid is meer dan 90% van de dodelijke slachtoffers niet gevaccineerd, en ongeveer 85% is ouder dan 60 jaar. Het gemiddeld aantal doden per miljoen inwoners stond in Roemenië afgelopen week op 23,7 en is nu 21. Nog niet bepaald geruststellend voor Cirstoiu. Het EU gemiddelde is 3.1. De vrees voor meer slachtoffers van de pandemie komende winter heeft zoals in meer Oost-Europese landen vooral te maken met de lage vaccinatiegraad: 34%. ‘De lage vaccinatiegraad heeft een diepe oost-west-breuklijn blootgelegd die wordt bepaald door armoede, onderontwikkeling, een laag niveau van gezondheidseducatie – factoren die in ex-communistische oostelijke EU-landen verergerd worden door een zeer laag vertrouwen in de regering‘, schrijft The Guardian.

Meer COVID-19 doden dan ooit

Roemenië deed het begin dit jaar niet slecht bij de bestrijding van de pandemie. Maar ‘de Delta-variant heeft de geringe vooruitgang die Oost-Europa op het gebied van vaccinatie had geboekt, ongedaan gemaakt,’ schrijft Ben van der Merwe in de New Statesman. De nieuwste golf in de pandemie is in Oost-Europa dodelijker dan de vorige, zoals hij laat zien aan de hand van een vergelijking van het aantal doden aan het begin van het jaar en nu. Terwijl er nu in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk duidelijk minder dodelijke slachtoffers geteld worden dan tijdens de winterpiek in januari, zien we in Roemenië een veelvoud.  Van der Merwe vergelijkt de situatie in de acht landen met de hoogste vaccinatiegraad met de acht landen waarin minder dan 35% is gevaccineerd, waaronder Roemenië. Als we het aantal overleden COVID-patiënten van januari 2021 op 100% zetten dan is het aantal doden in de eerste groep nu 10% en in de tweede groep 217%. 

Foto: Roel Wijnants (cc)

Sociale klasse is nooit weggeweest

RECENSIE - Oud-voorzitter van de SP Ron Meyer ergerde zich dit voorjaar aan het RTL-verkiezingsdebat. Bij een stelling over de wenselijkheid van bewindslieden van kleur of een niet-westerse achtergrond roept hij ‘Klasse, KLAS-SUH! Verdomme’. Zelfs zijn eigen kinderen begrepen hem niet. ‘Vond je dát een goed antwoord, papa?’ Sociale klasse bestaat niet meer in het politieke discours; beter gezegd:  de sociale klasse, die natuurlijk nog wel degelijk bestaat is onzichtbaar geworden in de media. Bij alle aandacht voor ongelijkheid, minderheden en achtergestelden komt de gemeenschappelijke noemer van de sociale klasse niet in beeld. Meyer heeft er een woedend boek over geschreven dat hij opdraagt aan zijn ouders uit de Heerlense arbeidersbuurt Zeswegen die hij zelf ontstegen is maar die hem wel gevormd heeft met een scherp gevoel voor klassenverhoudingen. Vakbondsman Meyer maakt zich boos over de hedendaagse werkers in de thuiszorg, de pakketbezorgers, buschauffeurs, schoonmakers, reparateurs, supermarktmedewerkers, vuilnisophalers en al die andere werkende mensen die onmisbaar zijn, zoals zijn ouders dat vroeger ook waren, maar onzichtbaar, onderbetaald en snel versleten.

De onmisbaren, een ode aan mijn sociale klasse is een heel persoonlijk boek, geschreven in een persoonlijke stijl, stellig en zonder twijfels, in eenvoudige taal en met de nodige humor. Meyer heeft het boek opgedragen aan zijn ouders die hij in de tekst ook regelmatig aanspreekt. Maar hij stijgt met zijn heldere reflecties op het verleden en rake hedendaagse observaties wel degelijk boven zijn eigen geschiedenis uit. Hij heeft natuurlijk gelijk. De blue collar werker, de klassiek fabrieksarbeider die ’s morgens met zijn broodtrommeltje achterop naar de scheepswerf fietst en ’s avonds als het al lang donker is door moeder de vrouw een bord met stamppot krijgt voorgezet bestaat niet meer. Het kapitalisme bestaat nog wel. En dat profiteert nog steeds van grote massa’s werkers, mannen en nu vooral ook veel vrouwen, merendeels in de dienstverlening en veelal met onzekere arbeidscontracten, zzp’ers of andere flexwerkers die zich nog steeds het schompes moeten werken om een behoorlijke boterham te verdienen. Met een of meer banen. Mag daar in een volgend verkiezingsdebat ook eens een stelling over worden voorgelegd aan de dames en heren politici?

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Marco Verch Professional Photographer (cc)

Niks

COLUMN - “Maar hoe is het met jou, bij jou nog alles gezond, niks gehad?”

Niks gehad. Opeens realiseer ik me dat ik in die hele COVID pandemie, als door het oog van de naald met een twijfelachtig lapje stof voor mijn neus en mond, geen corona heb opgelopen. Althans, ik denk van niet. In het begin werd er natuurlijk niet getest, en ik weet nog wel dat, ondanks dat vorig jaar een paar maanden de spreekuren waren afgezegd, ik wel een aantal patiënten gezien heb zonder masker. Later met masker en in grote getalen. Dagelijks zie ik zo’n vijftien tot twintig patiënten, afhankelijk van hoe lang een consult duurt of hoe vol mijn agenda geboekt is.

Nu ik volledig gevaccineerd ben tegen COVID realiseer ik me hoe het afgelopen jaar is geweest, wat een hel. Hoe onzeker, hoe gevaarlijk. Hoe we voor de leeuwen zijn gegooid met onvoldoende en goede mondmaskers. In het begin deden de artsen een hele dag met een masker, en deden ze ze na gebruik in zakjes omdat ze nog gereinigd en opnieuw gebruikt konden worden. Dat is nu toch niet meer voor te stellen? Nou ja, wel natuurlijk, gezien er nog miljoenen maskers in een opslag liggen waar voldoende winst over is gemaakt. Winst die voor de zorgverlener ver te zoeken is.

Foto: Floris van Halm (cc)

Geen herstel maar hervorming na deze crisis

Steeds meer politici en belangenverenigingen roepen om een ‘nationaal herstelplan’. Dit suggereert dat de huidige crisis plotseling zaken heeft geschaad die ook gemakkelijk hersteld kunnen worden. Koen Frenken (hoogleraar Innovation Studies aan het Copernicus Institute of Sustainable Development van de Universiteit Utrecht) ziet dat anders: het zijn vooral structurele ongelijkheden die door de coronacrisis groter werden. Om die aan te pakken zijn geen herstelplannen, maar hervormingen nodig.

De eerste ongelijkheid die door de crisis sterk toenam, is de scheefgroei op de arbeidsmarkt tussen vast en flex: een afnemend aandeel van vast heeft een grote mate van zekerheid van werk, inkomen en pensioen, terwijl een toenemend aandeel van flex een onzeker bestaan kent. Deze scheidslijn is niet enkel economisch, maar ook sociaal, omdat flex veel vaker voorkomt onder vrouwen, migranten en laagopgeleiden. Het is duidelijk dat juist in de flex-groep de zekerheid van werk en inkomen sterk is afgenomen tijdens de crisis, en dat de steunmaatregelen voor deze groep niet altijd soelaas bieden.

Door onlineplatformen en vastgoed groeien verschillen

De tweede ongelijkheid betreft het grootbedrijf en kleine ondernemers. Een kleine groep van platformbedrijven (Microsoft, Amazon, Uber) groeide de afgelopen decennia sterk in omvang en winstgevendheid, zonder belasting af te dragen in de landen waar ze actief zijn. Daarmee samenhangend werd een steeds grotere groep van kleine bedrijven en zelfstandigen (in retail, reisbranche, taxi, media, uitgeverij) afhankelijk van deze platformen, met dalende inkomsten (en lonen) van dien. Daarnaast heeft de concentratie van vermogen uit vastgoed bij een klein deel van de bevolking jonge woningzoekenden sterk op afstand gezet en de tweedeling in steden (tussen wijken) en in het land (tussen Randstad en krimpgebieden) versterkt.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Wally Gobetz (cc)

Kunst op Zondag | Honger

De honger naar het normale leven is groot. Huidhonger. Terrashonger. Winkelhonger. Museumhonger. Festivalhonger.

De coronapandemie heeft een bonte stoet nieuwe hongerkunstenaars opgeleverd.  Niet dat ze voor geld hun honger publiekelijk manifesteren, nee, media-aandacht is genoeg want daar slaat het kabinet tenminste op aan.

De hongerkunstenaar van Franz Kafka, leed honger  ‘om den brode’. Zelf beweerde de hongerkunstenaar dat hij niet at omdat hij geen voedsel naar zijn smaak kon vinden (“Weil ich nicht die Speise finden konnte, die mir schmeckt”). Een leed dat hij tot vermaak opdiende als variété- en circusartiest.

In een podcastaflevering van de Zandman (VRT -Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie) leest actrice Hilde Van Mieghem Kafka’s korte verhaal uit 1992 voor.

Hongerkunstenaars zijn waarachtig geen engelen. Ook als hun naam anders pretendeert. Denk bijvoorbeeld aan Engeltje van der Vlies (geboren in Schiedam, gestorven in Pijnacker), die in 1820 een BN’er werd omdat ze niets at en toch bleef leven. Haar bedrog kon pas na haar dood wetenschappelijk worden vastgesteld.

Terug naar Kafka en het vermaak in tijden van leed. Wie weet heeft Kafka’s verhaal anderen geïnspireerd tot creatief ondernemerschap. In Berlijn na de Eerste Wereldoorlog heerste er honger naar vermaak, om even te ontsnappen aan de sfeer van werkloosheid en armoede.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.