Unhappy China, bang Amerika en verward Europa

Een crisis levert niet alleen bedreigingen op, maar vaak ook kansen. Dit gegeven ontlokte functionarissen van Obama’s regering de uitspraak: Never waste a good crisis, ongetwijfeld ook om in deze barre tijden niet verder ten prooi te vallen aan defaitisme en vooral optimisme uit te stralen. Echter, het zijn voor Obama voorlopig vooral bedreigingen waarmee hij en zijn regering worden geconfronteerd, veel kansen zijn er nog niet, of ontglippen aan politieke controle. Critici beweren dat Obama’s ambitieuze en overvolle agenda daar mede debet aan is.
Europa gaat het overigens niet beter af, en blijkt niet in staat om snel – en snelheid is zeker vereist om de economische schade te bepreken – en eendrachtig een adequaat antwoord op de crisis te formuleren. Ondanks de mooie woorden die ook vandaag weer uit Brussel komen: het is nog steeds business as usual. Europa wordt nu geconfronteerd met haar gebrekkige politieke integratie: instrumenten ontbreken voor effectieve besturing van de Europese economie en monetaire eenheid. Het roterende voorzitterschap van de Europese Unie is ook niet echte behulpzaam voor een adequate aanpak van de crisis, integendeel. Dat moet veranderen.
Wat ook niet helpt, is dat een mondiaal antwoord op deze mondiale crisis nog niet in zicht is. Een mondiaal antwoord – geccordineerde actie – is noodzakelijk omdat een functionerende economische groeimoto – die de rest van de wereld uit het slop kan trekken – van enige betekenis ontbreekt. Ook op dit front voorlopig nog meer bedreigingen dan kansen: de Verenigde Staten en Europa zijn namelijk nog steeds verdeeld over de aanpak van de crisis: moet de nadruk nu liggen op stimuleren (VS) of op reguleren (EU) (zie: Atlantic rift over stimulus widens)?

Toch lijkt er een soort ‘lachende derde’ te zijn, een land dat wel bepaalde kansen grijpt. dat is China. China benut nu haar sterke cashpositie en de lage prijzen van grondstoffen – als gevolg van een ingezakte vraag – om wereldwijd (potentieel) schaarse hulpbronnen op te kopen (zie: China gearing up in crisis to emerge even stronger). De Chinezen zelf noemen het hun Going Out strategie (zie: China likely to be stronger after crisis). De Verenigde Staten en Europa hebben vooral het nakijken. De economische crisis zorgt dus voor een herverdeling van macht en invloed, met als resultaat dat China haar concurrentiepositie structureel verbetert.
Daarmee is overigens niet gezegd dat de crisis ongemerkt aan China voorbijtrekt; dat is zeker niet het geval. In China dreigt als gevolg van de crisis toenemend werkeloosheid en sociale onrust. De vraag is of deze sociale onrust kan worden ‘beteugeld’, zeker gelet op de gebrekkige (niet-democratische) legitimiteit van de Chinese politieke leiders. Grootschalige omscholingsprogramma’s – die in China worden opgezet – spelen daar een rol in; niet alleen om mensen ‘van de straat te houden’, maar ook om ze beter te kwalificeren voor een volgende economische groeifase. China streeft ernaar haar exportafhankelijkheid structureel terug te dringen, en in de toekomst meer groei te ontlenen aan consumptie in eigen land.
Never waste a good crisis, het klinkt goed, maar voor ons in Europa is dat vooralsnog wel het geval. Going Nowhere in plaats van Going Out. Het was overigens een Chinees – de strateeg Sun Tzu, tevens auteur van The Art of War – die zo’n vierhonderd jaar voor onze jaartelling al wees op de kansen die een crisis kan bieden.