Vier unieke neolithische grafgiften

Niets ten nadele van ons kikkerlandje met zijn hunebedden en talloze grafheuvels, maar de insulaire gebieden zijn toch wel de echte schatkamers als het gaat om overblijfselen uit de prehistorie. Stonehenge is natuurlijk erg interessant, maar wie het kleine niet eert is het grote niet weerd. 'The Art Newspaper’ kopte op 10 februari j.l. "The most important piece of prehistoric art found in Britain in a century will go on view at the British Museum", net als The Guardian van 10 februari trouwens. In het artikel wordt het British Museum aangehaald dat zich in soortgelijke termen uitdrukte: "The British Museum has now labeled the most important piece of British pre-historic art discovered in the last century.". Ik ben zo vrij deze kwalificatie met een behoorlijke korrel zout te nemen, maar dat het hier gaat om een belangrijk artefact dat ook zonder deze overdrijving heel interessant is, staat buiten kijf. Het dateert trouwens wel uit dezelfde periode als Stonehenge. Waar gaat het precies over?

Door: Foto: © Sargasso logo Goed volk
Foto: Koning en bemiddelende goden copyright ok. Gecheckt 05-10-2022

Kunst op Zondag | Šamaš, de zonnegod

, door

ACHTERGROND - Het onderstaande reliëf uit Sippar in het noorden van Babylonië is misschien wel een van de bekendste kunstvoorwerpen uit het oude Mesopotamië. Niet zonder reden. Het is gebaseerd op de gulden snede en treft ons dus als harmonieus.

Tablet van Šamaš uit Sippar (British Museum, Londen)

Onder een baldakijn zit de zonnegod Šamaš (een naam die gewoon “zon” betekent) met in zijn hand een korte scepter en een ring. Beide zijn machtssymbolen; ik herinner me hoe de tweede lange tijd “ring of power” werd genoemd, tot die Tolkienfilms die uitdrukking voorzagen van onbedoelde bijbetekenissen, zodat wetenschappelijke jargontermen ineens populair werden (farshiang, kydaris). Deze Achaimenidische Ahuramazda en dat Sasanidische investituurreliëf zijn andere voorbeelden.

Hammurabi en de zonnegod (Louvre, Parijs)

De iconografie was, toen dit reliëf rond 860 v.Chr. werd gemaakt, al een millennium oud. Op de Wetten van Hammurabi (hierboven) wordt de zonnegod precies hetzelfde afgebeeld, met een ring en een staf in de hand en op zijn helm drie paar hoorns, waarmee is geïllustreerd dat het een hoge godheid is. Mindere goden hebben ook minder hoorns.

Stierenmannen

De troon van Šamaš is voorzien van twee wezens die oudheidkundigen aanduiden als de “bull-men”. Deze stierenmannen openen in de ochtend in het verre oosten de poort van de dageraad waardoor de zon opkomt. Hier zijn hun broertjes, een millennium ouder.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Zondvloed

, door

COLUMN - Karl Marx keek verstoord op van zijn werk. Aanzwellend rumoer in de gangen, slaande deuren en toen, opeens, een geheel ontklede man in de leeszaal van de British Library. Opwinding alom, kabaal, tot de naaktloper door bibliothecarissen werd overmeesterd en afgevoerd.

De echte opwinding moest toen nog komen. Vriendelijke suppoosten brachten de overspannen man naar zijn kleren, die hij bleek te hebben achtergelaten in de “Arched Room”, een vertrek in het British Museum waar ook tegenwoordig zachtaardige geleerden in diepe stilte kleitabletten bestuderen. Wat was er aan de hand, vroegen de geschokte heren. “Kijk dan!”, zal George Smith hebben gezegd, terwijl hij zijn overhemd aantrok. Zijn collega’s keken naar het kleitablet dat Smith tot enkele minuten daarvoor had zitten lezen. En toen zagen ze het. En hoewel ze hun kleren aanhielden, deelden ze in de opwinding.

“Grootste oudheidkundige ontdekking aller tijden”, kopte The Daily Telegraph, en dat was niet eens zo heel veel overdreven. Op Smiths kleitablet stond het Mesopotamische verhaal over de Zondvloed, en in 1872 werd zo’n vondst door menigeen uitgelegd als bewijs dat de Bijbel gelijk had. Nog vóór het einde van het jaar lag er een vertaling, die op haar beurt in vrijwel alle Europese talen werd omgezet.

Foto: sp!ros (cc)

Parthenon Marbles

, door

OPINIE - Traditioneel worden ze de “Elgin Marbles” genoemd, maar een slimme, ongetwijfeld Griekse, taaltacticus heeft het woord “Parthenon Marbles” bedacht om te benadrukken dat het gaat om kunstwerken die behoren in de tempel op de Atheense akropolis. De prachtige marmeren reliëfs zijn momenteel in het British Museum maar Griekenland wil ze terug. De bovenste verdieping van het enkele jaren geleden in Athene geopende, prachtige Parthenonmuseum is alvast ingericht om ze terug te verwelkomen. Natascha Neef legde gisteren uit waarom ze weer naar Athene moeten.

Laat vooropstaan staan dat ik eigenlijk al haar argumenten hout vind snijden. Ik heb in het oude Akropolismuseum – dat met zijn beperkingen overigens ook zijn charmes had – wel eens een petitie getekend waarin de Britten werden opgeroepen de stukken terug te geven. Nu ik erover denk, geloof ik dat ik daar voor het eerst de naam “Parthenon Marbles” tegenkwam.

U voelt echter al aankomen dat ik aan de kwestie ook een andere kant ontwaar.

De Grieken willen de reliëfs terug omdat het gaat om werelderfgoed. Het omgekeerde is echter ook waar: juist omdat het werelderfgoed is, is het van universele waarde en past het ook in de collectie van universele schoonheid die het British Museum is. De secundaire context is in het geval van de Elgin Marbles even zinvol als de primaire. Als er een petitie zou zijn om het British Museum te laten blijven wat het is, zou ik ook die tekenen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Stelios ZACHARIAS (cc)

De Elgin Marbles moeten terug naar huis

, door

OPINIE - Ze zijn al jaren inzet van een conflict tussen de Griekse en Britse regering: de Elgin (tegenwoordig vaak ook: Parthenon) Marbles, een verzameling marmeren friezen en metopen van de Acropolis, plus een van de Kariatiden van het Erechteion in Athene. Het is tijd dat deze kunstvoorwerpen terugkeren naar Griekenland, vindt Natascha Neef.

Betoverde meisjes

Het weghalen van de fragmenten is al vanaf het begin omstreden. Vooral de diefstal van de Kariatide, een gebeeldhouwde pilaar in de vorm van een vrouwenfiguur, zette kwaad bloed bij de negentiende-eeuwse Grieken. Volgens een mythe zijn de beelden betoverde meisjes die weer tot leven zouden komen als de Turkse bezetters uit Griekenland vertrokken. Bijgelovige Atheners meenden zelfs nachtelijke klaagzangen te horen van de achtergebleven korai, die treurden om hun verloren zuster.

Originele-kariatide-in-het-British-Museum-cc

Griekenland heeft talloze pogingen ondernomen om de Parthenon Marbles terug te halen. De Griekse koning Otto probeerde tussen 1835 en 1842 de sculpturen terug te kopen van Engeland, met minder belangrijke oudheden als ruilmiddel. Melina Mercouri maakte zich als Grieks minister van Cultuur (1981-1989 en 1993-1994) sterk voor een terugkeer van de Parthenon Marbles naar Athene. Ook voormalig cultuurminister en huidige premier Antonis Samaras pleitte voor teruggave. Zonder enig resultaat, want Engeland weigert afstand te doen van de beelden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Geen teruggave van de Elgin Marbles

, door

Is dit wel het moment om nog een keer over de ´Elgin Marbles´ te beginnen? Op het moment dat Griekenland bankroet is, een financiële crisis dreigt voor heel Europa, en domme Duitse politici gesuggereerd hebben dat de Grieken dan maar de Acropolis moeten verkopen, die dan eventueel steen voor steen en aardklont voor aardklont kan worden afgebroken, om naar het Pergamon-Museum in Berlijn, of misschien wel China en Japan gevlogen te worden?

Dit is juist het moment om erover te beginnen. Want nu is de vraag naar het eigendom en de financiële waarde van kunst weer een keer gesteld. Laat dit gezegd zijn. Kunst ? grote kunst ? is een tijdloos goed. Financiële crises gaan en komen, maar de kunst blijft. En kunst is daarmee niet, in diepere zin, het eigendom van een individu, van een overheid, of van een volk. Het is het eigendom van de mensheid. Wie kunst wil inzetten als economisch goed stelt verkeerde prioriteiten, of het nou gaat om de collectie van het Frisia-Museum, de Acropolis, of de ´Elgin Marbles´.

Wat zijn de ´Elgin Marbles´? De Elgin Marbles zijn de mooiste reliëfs van het Parthenon. Tussen 1801 en 1804 liet de Britse Lord Elgin ze zorgvuldig verwijderen en naar Londen verschepen, waar ze te zien zijn in het British Museum. De Grieken eisen ze terug.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.