De Elgin Marbles moeten terug naar huis

OPINIE - Ze zijn al jaren inzet van een conflict tussen de Griekse en Britse regering: de Elgin (tegenwoordig vaak ook: Parthenon) Marbles, een verzameling marmeren friezen en metopen van de Acropolis, plus een van de Kariatiden van het Erechteion in Athene. Het is tijd dat deze kunstvoorwerpen terugkeren naar Griekenland, vindt Natascha Neef.

Betoverde meisjes

Het weghalen van de fragmenten is al vanaf het begin omstreden. Vooral de diefstal van de Kariatide, een gebeeldhouwde pilaar in de vorm van een vrouwenfiguur, zette kwaad bloed bij de negentiende-eeuwse Grieken. Volgens een mythe zijn de beelden betoverde meisjes die weer tot leven zouden komen als de Turkse bezetters uit Griekenland vertrokken. Bijgelovige Atheners meenden zelfs nachtelijke klaagzangen te horen van de achtergebleven korai, die treurden om hun verloren zuster.

Originele-kariatide-in-het-British-Museum-cc

Griekenland heeft talloze pogingen ondernomen om de Parthenon Marbles terug te halen. De Griekse koning Otto probeerde tussen 1835 en 1842 de sculpturen terug te kopen van Engeland, met minder belangrijke oudheden als ruilmiddel. Melina Mercouri maakte zich als Grieks minister van Cultuur (1981-1989 en 1993-1994) sterk voor een terugkeer van de Parthenon Marbles naar Athene. Ook voormalig cultuurminister en huidige premier Antonis Samaras pleitte voor teruggave. Zonder enig resultaat, want Engeland weigert afstand te doen van de beelden.

Onherstelbaar beschadigd

Al decennia staan de Britten een terugkeer naar Griekenland in de weg. De beelden kunnen nergens zo goed worden bewaard als in Londen, menen ze. Bovendien zouden de beelden onherstelbare schade kunnen oplopen door de luchtvervuiling in Athene en zou het museum op de Akropolis niet geschikt zijn om de beelden goed te conserveren. Die argumenten zijn inmiddels achterhaald.

De Britten blijken namelijk zelf ook niet zo goed voor de beelden te hebben gezorgd. De marmeren stukken zijn tijdens hun verblijf in het British Museum onherstelbaar beschadigd. In 1936 kregen de sculpturen een grondige schoonmaakbeurt, op aanraden van Lord Duven – een invloedrijke Britse kunsthandelaar – die meende dat de beelden hagelwit dienden te zijn. Dit draaide uit op een ramp toen ondeskundige schoonmakers ijverig aan de slag gingen met staalwol, beitels en bijtende chemicaliën. Hierdoor zijn veel details verloren gegaan en raakte tachtig procent van het oppervlak van de beelden zwaar beschadigd.

Het museum in Londen is volgens de Britten de beste plaats voor de beelden, maar Griekenland is prima in staat om de Parthenon Marbles te conserveren zoals het hoort. Sinds 1975 werken de Grieken aan de renovatie van de Akropolis, dé grootste publiekstrekker in Athene. Aan de voet van de tafelberg opende in 2009 een gloednieuw museum, waar een speciale vleugel is gereserveerd voor de complete verzameling sculpturen van het Parthenon. Voor de stukken die in Londen staan, is een plaatsje vrij gehouden. En met die beruchte smog van uitlaatgassen in Athene valt het tegenwoordig ook reuze mee.

elgin-marbles-british-museum-gr

Elgin Marbles in het British Museum

Kunstroof en vandalisme

Een ander argument van de Britten is dat de fragmenten eerlijk zijn gekocht en dat het British Museum dus de rechtmatige eigenaar is. Daar zijn heel wat vraagtekens bij te zetten. Lord Elgin zou van de Ottomaanse sultan alleen toestemming hebben gekregen om de sculpturen te onderzoeken en er kopieën van te maken, niet om complete beelden en fresco’s van het Parthenon te verwijderen. En had de sultan – als bezetter – wel het recht om te beslissen wat er met de beelden werd gedaan? Mag je iets weggeven wat niet jouw eigendom is? De Grieken noemen het weghalen van de Parthenon Marbles terecht kunstroof en vandalisme.

Culturele schatten horen thuis op de plaats waar zij vandaan komen. Steeds meer musea hanteren strengere ethische codes en regeringen zijn bereid samen te werken om (gestolen) artefacten te retourneren aan het land van herkomst. Het Vaticaan en het Getty Museum hebben al fragmenten van het Parthenon teruggeven aan Griekenland. Het zou de Britten sieren als zij dat voorbeeld volgden.

Reacties (7)

#1 Bismarck
  • Volgende discussie
#2 zuiver

Alle kunstwerken terug naar de plaats van herkomst.
Wherever, whenever.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 frankw

Ik ben het weliswaar eens met de algemene strekking van het verhaal @0 (en moest gelijk ook aan de Mosasaurus denken @1), maar wat we de laatste jaren hebben zien gebeuren in Irak, Syrië en Afghanistan qua vernietiging van historisch en cultureel erfgoed maakt me wel huiverig voor het repatriëren van dergelijke stukken.

https://sargasso.nl/wvdd/vernietiging-cultureel-erfoed-irak/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Henk van S tot S

Tsja, als je als land niet veel verder komt dan
http://www.flickr.com/photos/garethwiscombe/1071477228/in/photostream/
wordt het lastig mooie gestolen dingen terug te geven ;-)
Verder:
Indien alle roofgoederen, waar ook ter wereld, aan de rechthebbende worden teruggeven, koop ik aandelen van vervoersbedrijven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Sjors van Beek

@0: ik ben het van harte met je eens.
Maar vraag me wel af: waarom pik je specifiek deze er uit? Is er een actuele aanleiding, of zijn de ‘Parthenon Marbles’ van een andere orde dan menig ander object in westerse musea?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Henk van S tot S

@5: Dat zijn sieraden, ik doelde op zuilen en natuurlijk was het niet echt serieus bedoeld.

  • Vorige discussie