Een effectieve en sociale bijstand: het Nijmeegse experiment

Een aantal gemeenten in Nederland heeft toestemming gekregen om te experimenteren met de Participatiewet. Het begon vaak met een roep om een ‘lokaal basisinkomen’, maar het werd heel wat anders. Dit stuk is geschreven voor en (in iets gewijzigde vorm) verschenen in het tijdschrift Sociaal Bestek. Het geeft een uitgebreide beschrijving van de proef die in Nijmegen gedaan wordt met de bijstand, waar we hier eerder ook al over schreven. In een raadsdebat dat voorjaar 2015 werd gehouden, bleek in Nijmegen een ruime meerderheid van de raadsleden welwillend te staan tegenover een proef met een ‘basisinkomen voor bijstandsgerechtigden’. Over de politiek beladen term ‘basisinkomen’ bestond discussie, maar experimenteren dat wilde men wel. Soortgelijke discussies vonden toentertijd plaats in vele gemeenten, waaronder Groningen, Wageningen, Oss en Tilburg. Het begin Het experiment werd mogelijk doordat twee ontwikkelingen samenkwamen: een hernieuwde aandacht voor het basisinkomen en de invoering van de Participatiewet.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Streep door experiment basisinkomen Canada

De nieuwe regering van de Canadese staat Ontario heeft besloten een experiment met het basisinkomen af te blazen. Het was opgezet door de vorige regering.

MacLeod said the “broken” program isn’t working. Asked by reporters how she knows the program isn’t working if the data hasn’t been studied yet, MacLeod said, “for the amount it was costing the province of Ontario … it was certainly not going to be sustainable.”

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Hand giving bag with euro symbol isolated on white Royalty vrije stockfoto. copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

Een proef met de bijstand: “van mijn belastingcenten?!”

ACHTERGROND - Waarschijnlijk hebben de meeste lezers hier er wel iets van meegekregen. Een aantal gemeenten in Nederland gaat een proef doen met de bijstand. In het begin met ambitieuze ideeën over een basisinkomen, later afgezwakt tot iets dat op veel plaatsen ‘vertrouwensexperiment’ heet: welke balans tussen controle en vertrouwen leidt tot meer uitstroom uit de bijstand en hoger welzijn?

Ook in Nijmegen gaat een proef met de bijstand van start. Het idee is dat mensen in de bijstand iets anders behandeld worden, dan gebeurt onder de huidige regels. Ze mogen wat meer geld houden als ze iets bijverdienen naast de uitkering. Ze krijgen meer keuzevrijheid bij het zoeken naar werk. En voor een deel van de deelnemers geldt dat ze minder sollicitiatieverplichtingen hebben. Niets heel schokkends.

Eén van de reacties was voorspelbaar. Na dat het eerste nieuws over deze proef werd gedeeld op sociale media, zag ik het al voorbijkomen: “moet dit nou, van mijn belastingcenten?”.*

En dat is een hele goede vraag! Het is belangrijk kritisch te kijken waar de overheid haar geld aan uitgeeft. Met dit geld had ook iets anders gedaan kunnen worden. Of burgers hadden het in de zak kunnen houden. Heel relevant dus.

Foto: © De Correspondent BV boekomslag Gratis geld voor iedereen 2014 copyright ok. Gecheckt 03-03-2022

Wat als we iedereen ‘gratis geld’ zouden geven?

VERSLAG - Seksisme. migratie, basisinkomen, democratie en referenda. In de serie “Tegen de stroom in” spreken wetenschappers, experts en opiniemakers over oude zorgen en nieuwe oplossingen. Wanneer zijn die succesvol? Welke rol speelt geld en neoliberaal denken daarin? En verliest elke stroming uiteindelijk aan kracht en relevantie? Vandaag het laatste artikel in deze serie: Waarom is dat basisinkomen er nog steeds niet?

Het basisinkomen is al járen onderwerp van gesprek. Toch is het er nog steeds niet. Volgens journalist Rutger Bregman moeten we gewoon durven. Filosoof en econoom Ingrid Robeyns heeft haar twijfels.

“Armoede is geen karaktergebrek, het is een geldgebrek. Waar los je dat mee op? Met geld,” zegt journalist Rutger Bregman (De Correspondent) stellig. Hij is groot pleitbezorger van het basisinkomen en zette met zijn boek Gratis geld voor iedereen – en vijf andere ideeën die de wereld kunnen veranderen (2014) het weer op de kaart. Tegen de stroom ingaan, begint vaak met baanbrekende ideeën en idealen. Waarom krijg je eigenlijk alleen geld als je werkt? Wat zou er gebeuren als we iedereen een maandelijkse toelage zouden geven, zonder voorwaarden?

Bregman: “Een basisinkomen gaat over vrijheid. Vrijheid van armoede, maar ook de vrijheid om de baan te kiezen die je leuk vindt, omdat je de zekerheid hebt dat je geld hebt wanneer je even zonder werk zit.” Hij pleit voor durven dromen en experimenteren. Econoom en filosoof prof. dr. Ingrid Robeyns (Universiteit Utrecht) is stellig: utopisch denken is niet de oplossing. Ze houdt zich al zo’n 20 jaar bezig met het basisinkomen. Hoewel ze er veel sympathie voor heeft, neemt ze tijdens de laatste lezing in de reeks ‘Tegen de stroom in’ de rol van criticaster aan. We moeten voorbij de dromen en kijken naar de praktische invulling. “Wie het basisinkomen als realistisch beleidsinstrument wil propageren moet met een concreet voorstel komen. Laten we eerst eens voor verschillende groepen doorrekenen wie wat wint en verliest.”

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Een proef met de bijstand: wederkerigheid

“People always wanna know
The reason for what they consider senseless violence in the hood
I’ma break it down for you”*

Een voorrecht van onderzoek doen naar effecten van andere regels met de bijstand, is dat ik uitgebreid de tijd heb om de wetenschappelijke literatuur in te duiken.

Afgelopen week las ik een artikel over ‘reciprocity’, of in goed Nederlands: wederkerigheid. Het artikel “The Economics of Reciprocity”, van de economen Ernst Fehr en Simon Gächter, gaat over gedrag van mensen. Zij beschrijven dat er in de economische theorie veelal van uit wordt gegaan dat mensen handelen uit eigenbelang. En dat wanneer eigenbelang en ethische waarden conflicteren, het gedrag bepaald wordt door dat eigenbelang. Fehr en Gächter stellen hier echter een ander concept tegenover, namelijk dat van wederkerigheid.

Foto: stanjourdan (cc)

Utopisch en radicaal

OPINIE - Kritische kanttekeningen bij nieuwe voorstellen voor een basisinkomen.

Het is een aardig fenomeen: de oplaaiende discussie over het basisinkomen. Het onderwerp was tot voor kort nieuw. Ik kende Thomas More en Thomas Paine uit de vakliteratuur, maar deelde hun denken in bij het utopisme. Dat is zoiets als: niet serieus.

Toen ik serieuze voorstanders van het basisinkomen tegenkwam, moest ik me voorstellen hoe de Haagse ambtelijke en politieke toppen zouden reageren op voorstellen tot invoering. Omdat ik daar een paar decennia tussen heb gelopen, had ik een idee hoe dat zou gaan.

Mijn intuïtie zei: dat wordt niks, omdat de echte machthebbers er niet over willen praten. Maar wie zijn dat dan en waarom zouden ze dat niet willen? Het is wel vaker dat wat zweverige fantasten teveel geld willen uitgeven, dus er is geen reden om daarvan in paniek te raken.

Manifestatie en discussie

Op maandag 18 september, de dag voor Prinsjesdag heeft de Vereniging Basisinkomen een manifestatie op het Plein in Den Haag; inzet, meer bekendheid geven aan het idee, discussie over invoering bevorderen.

Op 16 oktober heeft het NPI een discussiemiddag in Nieuwspoort georganiseerd, die zich beweegt rond een concept onderzoekprogramma naar het basisinkomen.

Foto: Zeptonn (cc)

Agendabouw en basisinkomen

Hoe krijg je het basisinkomen op de agenda?

Bestaat er zoiets als politieke agendabouw? Het besluit om ergens niet over te besluiten? Het is een mooi onderwerp in de periode van de formatie. Als politicologie student in de jaren zestig struikelde ik over Bachrach en Baratz, Amerikaanse politicologen. Volgens hen waren er ‘Two Faces of Power’. Het ene gezicht van de macht was waarover je besluiten neemt, het tweede waarover je besluit dat juist niet te doen.

Het probleem waar ik mee worstelde was dat tweede gezicht van macht: waarover je niet wilt besluiten wordt vaak niet formeel besloten. Dan is er weinig terug te vinden dat je kunt onderwerpen aan onderzoek. Het is dan een “non-event” en die zijn op zijn minst moeilijk te onderzoeken en te analyseren.

Kennis over het basisinkomen

Het is dit verleden dat zich roerde, toen het NPI (Netwerk voor Politieke Innovatie) zich de vraag stelde wat te doen met de herlevende discussie over het basisinkomen. De Vrijzinnige Partij van Norbert Klein had heel dapper het basisinkomen in het programma opgenomen. Groen Links pleitte voor experimenten, D66 wilde verder onderzoek.

Het NPI had als leidende gedachte dat goede kennis en breed onderzoek tot rationeler, minder ideologisch debat zou kunnen leiden en ontwikkelde een programma voor onderzoek naar het basisinkomen, de invoering en de gevolgen ervan.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: M. Jeremy Goldman (cc)

Wat willen partijen doen aan ongelijkheid? Deel 2: inkomen

Het thema ongelijkheid kon in de afgelopen jaren op veel belangstelling rekenen. In aanloop naar de verkiezingen kijk ik wat partijen beloven te doen aan het verminderen van ongelijkheid. Deel 2: inkomen.

In deel 2 van de serie kijk ik naar inkomensongelijkheid (zie deel 1 voor verantwoording). De bruto-inkomensongelijkheid is in de afgelopen decennia ‘drastisch toegenomen’, concludeert de WRR in 2014: ‘de laagste inkomens blijven over de 35 jaar grosso modo onveranderd, de hoogste inkomens stijgen met meer dan 60 procent.’ Vanwege herverdeling via belastingen en toeslagen blijft de inkomensongelijkheid in Nederland relatief laag. Leidse economen berekende dat tussen 1990 en 2000 ‘de ongelijkheid van primaire inkomens [is] toegenomen, maar die stijging is nagenoeg volledig afgevlakt door sociale uitkeringen en directe belastingen’. De WRR stelt echter dat de herverdelende werking van belastingen en premies is afgenomen, waardoor dus ook de netto-ongelijkheid toeneemt. De Leidse economen spreken echter tegen dat de rijken steeds rijker worden.

Genoeg ongelijkheid?

Over inkomensongelijkheid kun je dus twisten, maar we kunnen ook de vraag stellen of – ongeacht een toename en los van hoe het in andere landen is – Nederlanders nu van mening dat zijn de inkomensongelijkheid te groot is. Als veel mensen de huidige mate en vormen van ongelijkheid problematisch of onrechtvaardig vinden, dan is dat immers ook een reden er iets aan te doen.

https://www.youtube.com/watch?v=McmpkoHjJqU

Closing Time | Free money

Nee, dit is niet het gratis geld waar het vanmorgen over ging. Het is ook niet een oproep om geld te bevrijden uit de klauwen van hen die er anderen voor laten werken. Het is de ‘als-ik-toch-eens-rijk-was’-versie van Patti Smith.

‘Free Money’ kwam voor het eerst uit op het album Horses (1975). Patti Smith zingt hoe ze ‘gratis geld’ niet voor haarzelf wenst.

Every night before I go to sleep
Find a ticket, win a lottery
Scoop the pearls up from the sea
Cash them in and buy you all the things you need

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Vorige Volgende