Cicero (5): De nalatenschap

Vijfde deel van een vijfdelige reeks over de wijze waarop de Romeinse senator Cicero de Griekse filosofie voor zijn landgenoten ontsloot. Deugdzaam of niet, Cicero is zelf niet op een prettige manier aan zijn eind gekomen. Zijn politieke betrokkenheid werd hem op het laatst fataal. De dood van Cicero In Rome had Julius Caesar een staatsgreep uitgevoerd en de macht gegrepen. Hij had de buitengewone bevoegdheden die bekendstaan als dictatuur. Er waren al eerder dictators geweest in Rome, waarna het normale bestuur telkens was hersteld. Van Caesar werd steeds duidelijker dat hij geen afstand meer zou doen van zijn macht. Als generaal had hij bovendien andere machtsmiddelen. Het was angstaanjagend. Vandaar dat senatoren Caesar vermoordden. Na die moord brak echter een politieke strijd uit, waarin het regelmatig bijltjesdag was. Op een kwaad moment was Cicero aan de beurt. Zijn hoofd en handen werden afgehakt, en daarna tentoongesteld. Ontstaan van de monarchie De rust zou niet snel wederkeren. Nog twaalf jaar lang woedden er in het Romeinse Rijk burgeroorlogen tussen Romeinse generaals. De enige belangrijke speler die al dit oorlogsgeweld ten slotte overleefde was Caesars achterneef en adoptiefzoon Octavius, die aan het begin van die strijd nog zwaar onderschat werd. Uiteindelijk stond deze Octavius tegenover zijn voormalige bondgenoot Marcus Antonius, min of meer toevallig degene die opdracht had gegeven voor de moord op Cicero. Marcus Antonius was een generaal die een Egyptisch-Romeins imperium had willen stichten, samen met de legendarische Kleopatra VII. Octavius maakte ook daarmee korte metten. Vervolgens nam hij de naam Augustus aan, de ‘verhevene’, en werd hij de feitelijke heerser over het Romeinse Rijk. Hij kondigde een politiek van vrede af, en legde met zijn alleenheerschappij het fundament voor het Romeinse Keizerrijk. De nalatenschap van Cicero Cicero droomde er tijdens zijn leven van de pater familias te worden van een roemrijk Romeins geslacht dat nog vele eeuwen een machtsfactor in een republikeins Rome zou zijn. Dat is er niet van gekomen. Zijn dochter stierf jong. Zijn broer, met wie hij politiek altijd opgetrokken was, werd ook vermoord, en de republiek waarvoor hij had gevochten bleef uiteindelijk niet behouden. Alleen zijn zoon Marcus bleef in leven, en heeft in dienst van Octavianus nog wraak kunnen nemen op Marcus Antonius en schopte het uiteindelijk tot consul, maar dat was toen een symbolisch baantje geworden onder een keizer, zeker niet wat zijn vader ervan had voorgesteld. Ook Cicero’s impact als filosoof wordt nog wel eens betwijfeld, omdat hij zelf niet met echt nieuwe ideeën kwam. Dit is de reden waarom Cicero in de meeste boekjes over de geschiedenis van de filosofie slechts terloops wordt genoemd. Maar zijn kracht zit hem niet in filosofisch pionierswerk, en zelfs niet in het trekken van conclusies. Cicero’s kracht zit hem in zijn talent om kennis en inzichten te combineren en over te dragen aan anderen. Daarvoor benutte hij al zijn retorische en literaire vermogens, die hij ook aanwendde om de filosofie op een elegante wijze uit te leggen en te becommentariëren. Hij heeft zodoende een cruciale rol gespeeld in het doorgeven van de Griekse filosofie aan de Romeinse beschaving, en daarmee gezorgd voor het behoud van de kennis van de oude Grieken voor onze tijd. Zo ging hij de geschiedenis in. Een aardige troostprijs. Deze reeks is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.    

Door: Foto: Bron: Livius.org
Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Augustus oogstmaand

COLUMN - De huidige maand mag dan vernoemd zijn naar de Romeinse princeps Gaius Iulius Caesar Octavianus, beter bekend als ‘keizer Augustus’, binnen de volkscultuur wordt augustus de ‘oogstmaand’ genoemd om de voor de hand liggende reden dat er in deze maand de oogst van het land gehaald wordt.

De voorgaande maand juli wordt de ‘hooimaand’ genoemd, uiteraard omdat er dan gehooid wordt: weidegras en planten die tussen het gras groeien worden gemaaid, op het land gedroogd, na enige tijd verzameld en opgeslagen in hooibergen teneinde het vee in de winter van voer te kunnen voorzien. Dit was nog een relatief ontspannen bezigheid, maar de oogstmaand is veel spannender aangezien half augustus de eerste najaarsstormen opsteken. Een flinke hagelbui kan een complete lokale oogst vernietigen. Als dit op landelijke schaal gebeurt, zoals de beruchte mislukte aardappeloogsten in Ierland in de periode 1845-1850, kan dat zomaar een miljoen doden kosten – waarbij zij aangetekend dat de misoogsten in Ierland te wijten waren aan een aardappelziekte en niet aan het weer. Er was dus alle reden om opgelucht adem te halen als het laatste deel van de oogst op de kar kon worden geladen.

Oogstfeesten

Hieruit zijn de nodige gebruiken ontstaan, die overigens niet verward moeten worden met de oogstfeesten in oktober en november als de oogst veilig en wel in de schuren ligt en de wijn ligt te gisten. De protestants-christelijke ‘dankdag voor het gewas’ vindt tegenwoordig dan ook pas plaats op eerste woensdag van november (vroeger op de eerste donderdag in september). Zijn tegenhanger, de ‘biddag voor het gewas’, op de tweede woensdag van maart.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.