Precies twee weken geleden bezocht ik de Nederlandse voorpremière van de documentaire Darwin’s Nightmare. Na afloop was er een discussie met o.a. bioloog Tijs Goldschmidt (de schrijver van Darwin’s Hofvijver), ontwikkelingseconoom Remco Oostendorp en europarlementariër Dorette Corbey. Voor een gedetaileerde weergave van deze discussie is het nu te laat, zakelijke deadlines weerhielden mij van het schrijven van een analyse. Bovendien zou het postje zijn verdronken in de ellende van New Orleans. De beelden uit de documentaire vertonen qua anarchie, sociale en raciale onrechtvaardigheid paralellen met de situatie in NO, maar Darwin’s Nightmare beschrijft een chronische catastrofe die mede daardoor en omdat ze in Afrika plaatsvindt het nieuws nooit zal halen.
Wie Darwin’s Nightmare bekijkt ziet ontluisterende beelden vol geweld, uitbuiting en vernietiging. De documenatire is overweldigend, maar het totaalbeeld is te complex om met één beschuldigende vinger te kunnen wijzen naar de oorzaak van de ellende. Vijftig jaar geleden gooiden koloniale visserij-ambtenaren met alle goede bedoelingen een emmertje jonge nijlbaarsjes in het Victoriameer (overigens tegen het advies van ecologen in). Lang gebeurde er niets, maar toen opeens explodeerde de nijlbaarspopulatie en vrat alle endemische vissoorten op. In de jaren tachtig van de vorige eeuw lagen de gevangen nijlbaarsen nog op straat weg te rotten omdat niemand ze wilden eten. Inmiddels is de lokale bevolking de vis wel gaan eten, maar is ook een lucratieve export naar Europa opgang gekomen. De overgang van een rurale naar een urbane (export-)economie verloopt in het Tanziaanse Mwanza (eufemistisch gezegd) nou niet bepaald soepel. Iedereen speelt zijn of haar eigen rol in dit ecologische en sociale drama en probeert het spreekwoordelijke hoofd boven water te houden. Darwin’s Nightmare vertelt niet alleen het verhaal van hoe visfilets van Afrika naar Europa worden gevlogen, maar ook hoe met diezelfde vliegtuigen wapens Afrika worden binnengevlogen en hoe een visindustrie een samenleving volledig ontwricht.