Slowakije stemt tegen corruptie

ELDERS - Een links-liberale verkiezingsoverwinning in Oost-Europa.

Slowakije ligt tussen Polen en Hongarije, twee EU-lidstaten die zich in illiberale richting ontwikkelen. Vorige week heeft het land laten zien dat er in de regio ook nog steeds gewone liberalen te vinden zijn. Zuzana Čaputová, een juriste die zich sterk heeft gemaakt voor de bestrijding van corruptie won met overmacht de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Čaputová is nieuw in de politiek, eerder gelauwerd voor acties tegen het illegaal dumpen van bedrijfsafval en verder bekend als verdediger van LGBT-rechten. Op de achtergrond speelt nog steeds de verontwaardiging over de moord op de journalist Jan Kuciak en zijn vriendin, vorig jaar februari (foto). De moord leidde tot de grootste demonstraties in Slowakije sinds de onafhankelijkheid en het aftreden van de sociaaldemocratische premier Robert Fico. Vlak voor de verkiezingen werd bekend gemaakt dat justitie de vooraanstaande zakenman en multimiljonair Marián Kočner als opdrachtgever voor die moord verantwoordelijk houdt. Kuciak was hem op het spoor gekomen in een corruptiezaak. Čaputová was Kočner eerder ook al eens tegengekomen in een rechtszaak.

Tweede ronde

Čaputová moet het volgende week in de tweede ronde opnemen tegen Maroš Šefčovič, een van de vice-presidenten van de Europese Commissie. Hij wordt gesteund door de sociaaldemocratische partij SMER, die nog steeds in de regering zit. In de eerste ronde kreeg Šefčovič slechts 18.7% van de stemmen tegen Čaputová 40,6%. Maar hij zou haar alsnog kunnen verslaan als hij de stemmen krijgt van de andere kandidaten, waaronder voormalig justitieminster Stefan Harabin (14,4%) en de kandidaat van een extreemrechtse partij Marian Kotleba (10,6%). Zowel Šefčovič  als Harabin en Kotleba proberen nu de liberale, pro-westerse Čaputová weg te zetten als extreem-links. In de meest recente verkiezingspeiling gaat ze ondanks dat aan kop met 60,5 % van de stemmen.

Persvrijheid bedreigd

Slowakije zou met de steun voor een liberale presidentskandidaat het beeld van een illiberaal Oost-Europees blok kunnen nuanceren. Maar de SMER dreigt die nuance onder aanvoering van oud-premier Fico weer om zeep te helpen met wetgeving die de pers aan banden legt. De nieuwe wet zou politici een recht op correctie in de pers willen garanderen. Peter Bardy van Aktuality, de nieuwssite waarvoor Jan Kuciak werkte, vindt het een een vreemd plan. ‘Wij willen hun reactie altijd graag in onze artikelen opnemen’, zegt hij. Beata Balogova, hoofdredacteur van een onafhankelijke krant, zegt dat Fico haar op voorhand al heeft bedreigd met een proces vanwege uitlatingen die zij heeft gedaan in een Oostenrijkse krant. Ze zei daar dat Slowakije op een kruispunt staat van een democratisch land en een mafia-staat en dat het met Fico de laatste richting in gaat.

Zorgenkinderen

Met de SMER zou Slowakije dus net als Polen en Hongarije, en sinds kort ook Roemenië, een zorgenkind kunnen worden voor de EU. De Europese Volkspartij EVP heeft het Hongaarse Fidesz van Viktor Orbán woensdag als lid geschorst vanwege zijn aanhoudende stemmingmakerij tegen Brussel. Maar dat is een nogal loos gebaar zolang de Europarlementariërs van Fidesz lid blijven van de EVP en het er ook niet naar uitziet dat de partij zal afzien van de stemmen die Orbán straks in Hongarije weet te vergaren bij de Europese verkiezingen.

Een ijkpunt voor trouw aan de EU is de opstelling tegenover Russische pogingen invloed te verwerven in de Oost-Europese lidstaten. Europarlementslid voor de Groenen Bas Eickhout heeft een rapport laten maken over de banden tussen Rusland en EU-lidstaten via Rosatom, het Russische bedrijf dat kernenergiecentrales levert. Het rapport komt tot de conclusie dat in een groot aantal landen in Oost-Europa, waaronder ook Slowakije, de afhankelijkheid van Rosatom groeit. En voorts dat het bedrijf politieke doelen nastreeft die veel verder gaan dan waarvoor het is opgericht. Er is dus alle reden,  om juist ook in Oost-Europa kernenergiecentrales af te bouwen.

Meer kleuren

Ondanks alle Brusselse zorgen laten landen als Slowakije, Polen, Hongarije, Roemenië en andere EU-lidstaten in de regio ook telkens weer een genuanceerd politiek beeld zien. Čaputová mobiliseert het liberale, pro-westerse deel van de natie en dat is bepaald niet gering. Ook in Boedapest,  Warschau en Boekarest zien we een actieve oppositie. Misschien is het een idee voor Europese partijen die zich zorgen maken over de situatie in deze landen om deze oppositie een steuntje in de de rug te geven.