De langst lopende serie op Sargasso. De kunstredactie zorgt voor wat kunsteducatie op de vroege zondagochtend. Lezersbijdragen worden zeer gewaardeerd.
Kevin Pettelle – Crouching Man.
Arman – L’heure de tous.
Ivan Puig – hasta las narices.
Leo Ferdinando Demetz – Questa sera e’ la volta buona.
Laura Ford – Glory, glory.
Eduardo Relero – Putin y Obama sobre Syria.
Banksy – Luxury Loft Complex coming soon.
Voor deze zondag: een prettige staat van verwarring gewenst.
Aanstaande donderdag begint de jaarlijkse Poëzieweek (30 januari – 5 februari). De week begint met de Gedichtendag dat als thema ‘verwondering’ heeft.
Dat sluit aardig aan bij mijn verhouding tot poëzie. Slechts een paar dichtbundels in de kast van oude bekenden als Lucebert, Remco Campert, Paul van Ostaijen en vertalingen van Pablo Neruda en Carlos Drummond de Andrade. Verder heb ik me er nooit erg in verdiept en toch een paar keer in verwondering stil gestaan bij een paar toevallige ontmoetingen met poëzie.
Ontmoetingen met poëzie die meer was dan een ritmisch versje op rijm. Zulke rijmelarij is wat mij betreft even goed als een uitstekende songtekst. Mij is ook niet veel bijgebleven van de poëzie die op de middelbare school werd behandeld met de steevast herhalende opdracht: ‘wat bedoelt de dichter met….’.
Veel meer raakte me Johnny van Doorn, die als een pias werd weggezet in een televisieprogramma van Willem Duys. Mijn ouders lagen rollend van de lacht op de bank. Ik was onder de indruk van de man, zijn gedicht en zijn performance van ‘Een magistraal, stralende zon’.
[kliktv nr=1]
Van 22 tot en met 25 mei vindt in Arnhem ‘De geest moet waaien’ plaats. Een festival van het gesproken woord, genoemd naar één van Van Doorns prozastukken.
Kan kunst ons uit de crisis redden? En dan niet als troost in donkere dagen, maar als handelswaar? Op het gevaar af het kabinet op een rampzalig idee te brengen: kan De Nachtwacht de crisisperikelen verlichten?
Portugal doet wel een poging. Afgelopen vrijdag ging het parlement akkoord met het voorstel werken van Joan Miró door het veilinghuis Christie’s te laten verpatsen. Geschatte waarde: 100 miljoen euro, bedoeld om het gat in de begroting te dichten. Dagblad Trouw laat zien om welke werken het gaat.
Onze regering heeft plannen in de maak om de regelgeving voor de verkoop van cultureel erfgoed (waaronder kunst) te versoepelen. Musea krijgen meer vrijheid om stukken uit collecties te verkopen en zo weer nieuwe aanwinsten te financieren.
Dat gaat dan om de verkoop van minder prestigeuze stukken en is, vooralsnog, niet bedoeld om gaten in Ruttes begroting te dichten. De Nachtwacht zul je niet in de verkoop zien. Een idee dat op het libertarische weblog De Vrijspreker in 2010 al eens werd gepropageerd. De schrijver vond het een goed idee De Nachtwacht te verkopen als zich, bijvoorbeeld, een gegadigde uit een of ander oliestaatje zich aandiende.
Dat oliesjeiks flink in kunst boeren is bekend. Van Sheikha al-Mayassa van Qatar wordt beweerd dat ze 1 miljard dollar per jaar te besteden heeft aan kunst. In november vorig jaar ging het gerucht dat zij wel achter het recordbod op een schilderij van Francis Bacon zat. Het bleek echter de Amerikaanse Elaine Wynn te zijn, mede-eigenares van een gokimperium.
Hoe verzamel je stof tot nadenken? De NRC doet dat door een debat te stimuleren, dat al volop woedt. In dat debat ziet de NRC directeuren en bestuurders in de culturele sector volop aan het woord en mist de stem van de stem alle anderen die in de sector werken. Het debat gaat natuurlijk over hoe de culturele sector verder moet nu er snoeihard op ingehakt is.
Hoe verzamelen kunstenaars stof en wat doen ze ermee?
Kim Abeles verzamelde ‘smog’. Fijnstof dus. Onder andere verwerkt in serviesgoed.
Kim Abeles – Presidential Commemorative Smog Plates.
Igor Eskinja veegt huisstof niet onder het tapijt, maar maakte er eentje mee.
Igor Eskinja – Tappeto, 2004.
Hoewel huisstof van zichzelf al bizarre sculptuurtjes vormt, weet Paul Hazelton er veel meer van te maken.
Paul Hazelton – Depart, 2012.
Andere kunstenaars verzamelen op andere manieren stof. James Croak heeft een tijdvretend en ingewikkeld proces om standbeelden te maken waar stof in is verwerkt.
James Croak – Dirt Man with shovel II, 1993.
Zhang Huan maakte diverse werken van as.
Zhang Han – Ash Army No. 1, 2008.
Het moet gezegd: het kabinet overtreft menig kunstenaar in de kunst van weglaten. Deze techniek ligt overigens binnen handbereik van iedereen. ‘Reverse graffiti’ is juist stof weghalen. Erg bekend van de ‘kunst’ op vuile auto’s. Scott Wade is in gespecialiseerd in flink bestofte autoramen.
Als er één kunstdiscipline is, waar het zweet van afdruipt, dan is dat wel de dans, schreven we in de eerste Kunst op Zondag onder redactie van ondergetekende. En om met een goed voornemen voor 2014 te beginnen: komend jaar zullen we meer aandacht besteden aan andere kunstdisciplines dan alleen beeldende kunst.
Eigentijdse dans mag wel de ultieme performance worden genoemd. Een kunstvorm waar beweging, beeld en muziek in één theatrale voorstelling worden gegoten. Wellicht is het de enige kunstvorm waar sprake is van lichamelijke uitbuiting. Choreografen vragen het uiterste van dansers. Het is dat zij dat vrijwillig doen, anders zou het een vorm van slavernij zijn.
Om je in de stemming te brengen vandaag een ruime greep uit het dansaanbod tot juli. Geïllustreerd met filmtrailers van tien van de 19 voorstellingen, die in dit exceldocument op een rij staan. Gesorteerd op datum en ook op naam van het dansgezelschap en op plaatsnaam, zodat je weet wat er bij jou in de buurt te zien is.
We zitten halverwege het theaterseizoen. Misschien heb je één van de voorstellingen al in 2013 gezien. Dan kun je in de reacties de lezers laten weten wat je er van vond. Aanvullende tips op de lijst zijn natuurlijk ook welkom.
De 49e KOZ van 2013 is de laatste van dit jaar. En hoewel het tegen wettelijke regels is, knallen we er vandaag al uit met kunst en vuurwerk.
Daarmee leveren we misschien hét argument om alleen ‘georganiseerd’ vuurwerk toe te staan. Want laten we wel zijn, al die amateur vuurwerkafstekers maken er een zootje van. Lukraak knallen, het ziet er niet uit. En daar komen dan de jaarlijkse slachtoffers en schadeposten bij.
Laat het over aan mensen die verstand hebben van pyrotechniek. Dat zijn natuurlijk de professionele vuurwerkmakers. En er zijn kunstenaars die met vuur en knallen iets bijzonders trachten te maken.
Machiel Braaksma riep de hulp in van een professionele vuurwerkmaker voor deze raamexpositie.
[kliktv nr=1]
Hoe zouden we het vinden als op 1 januari alles onder de verf zit, in plaats van vuurwerkresten?
Kijk naar Paint Explosions van Pieter van den Bosch.
Anna Burns en Thomas Brown lijken met Pop Pop Bang een aardig alternatief voor vuurwerk gevonden te hebben. Op 2 minuut en 33 seconden van dit filmpje komt hun pyromanietechniek toch tevoorschijn.
[kliktv nr=5]
Een knallend zelfportret van performancekunstenares Gwendoline Robin. Schrik niet, ze heeft deze performance vaker gedaan, zonder blijvende schade.
Er zijn mensen die met kerst hechten aan ouderwets kaarslicht. Als u met kerst zulk nostalgisch licht wenst, neem dan eens één van deze kaarsen in huis.
In een eerdere aflevering van Kunst Op Zondag zagen we al een man als kaars opbranden. Onderdeel van een opstelling waar ook dit beeld stond.
In dit filmpje de opbouw van het beeld, het aansteken van deze reuze kaars en hoe het verder afliep.
[kliktv nr=1]
Als u kaarsen branden leuk vind, bedenk dan ook wat u met kaarsvet kunt doen.
Ferdi Rizkiyanto – Uncharted, 2013. Digitaal gemanipuleerde kaars.
Doe meer met kaarsen. Hong Yi liet kaarsen het werk doen. Resultaat? Een portret van zangeres Adele.
[kliktv nr=2]
Pascal Smelik demonstreert hoe hij de vormen maakt voor zijn kaarsrecht-serie.
[kliktv nr=3]
Teresa Houghmaster van Little Dead Things vind de Kerstman als kaars te weinig duidelijk maken wat een lont in je hoofd doet. Dan maar zo.
De Belgische modeontwerpers An Vandevorst en Filip Arickx, werkzaam onder de naam A.F. Vandevorst, lieten in 2011 deze kaars maken voor hun show op de Arnhem Mode Biënnale.
[kliktv nr=4]
Doet u de kaarsen uit voor u slapen gaat? Alvast een prettige kerstweek gewenst.
Kunst zit tussen de oren. Delen van de hersenen spelen een grote rol bij het maken van kunst en bij het waarderen van kunst. Al jaren onderzoeken wetenschappers hoe kunstenaars functioneren en hoe kunstliefhebbers kunst waarderen. De onderzoeksresultaten zouden nuttig kunnen zijn op gebied van onder andere de ontwikkeling van artificiële intelligentie, cultuureducatie en behandeling van diverse (geestes)ziekten.
Wetenschappers van de Vanderbilt University in Nashville organiseerden een experiment waarbij muzikanten en mensen zonder muzikale training dezelfde creatieve opdrachten uitvoerden. De muzikanten bleken vindingrijker en overdachten informatie ook op een kwalitatief betere manier.
Bij elektrische stimulatie van de linker dorsolaterale prefrontale cortex blijken proefpersonen concrete schilderijen en foto’s mooier te vinden. De onderzoekers denken dat oordeelsvorming over abstracte kunst anders verloopt dan bij niet-abstracte kunst, omdat er andere hersengebieden bij betrokken zijn.
In een experiment werden 29 ballerina’s en 20 vrouwelijke roeiers rondgedraaid in een stoel en moesten aangeven hoe snel ze dachten dat ze nog aan het draaien waren zodra de stoel stopte met bewegen. Hun hersenactiviteit werd in kaart gebracht op MRI-scans.
De danseressen bleken een veel betere kijk op de situatie te hebben. De ballerina’s met de meeste ervaring bleken zelfs resistent tegen het duizelen. Het doel is nu de specifieke hersenregio’s bij patiënten met chronische duizeligheid te onderzoeken, om van daaruit aan een behandeling te werken
Nelson Mandela zal als herinnering een rol blijven spelen in hoe Zuid-Afrika verder moet. Speelt kunst daarin een rol?
In de vele reacties op de dood van Nelson Mandela wordt het icoon dat hij bij leven al was ook met kunstuitingen onderstreept. Van ’10 fantastische artistieke eerbetonen aan Mandela’ tot ‘Top tien songs over Mandela’.
Nelson Mandela had de statuur van een popidool. De man had natuurlijk ook een prachtige kop, die op veel schilderijen, muurtekeningen en in andere artistieke uitingen steeds meer een symbool werd van hemzelf, in plaats van waar de icoon voor zou moeten staan. Het is niet te hopen dat het met Mandela’s hoofd net zo vergaat als met die van Che Guevara. Te zien op posters en T-shirts en weinigen die nog weten waar de man voor staat.
Er zijn gelukkig kunstwerken die een eerbetoon aan Mandela zijn en net iets verder gaan dan de gemiddelde “ik hou van Mandela”-portretten.
Eén van de fraaiste werd vorig jaar onthuld vlakbij de plek waar Mandela in 1962 werd gearresteerd. Het begin van zijn 27 jaren gevangenschap.
Vijftig stalen pijlers, in hoogte variërend van 6,5 tot 9,5 meter hoog zijn zo bewerkt dat je vanuit een bepaald standpunt het portret van Mandela ontwaart. De vijftig pijlers symboliseren de strijd, de 50 jaren na Mandela’s arrestatie en het idee dat velen kunnen één geheel maken. Mandela als symbool voor het verzet en de solidariteit, die tot politieke verandering leidde.
Bij ‘Kunst na Arbeid’ denkt u misschien aan relikwieën uit de jaren dat een werknemer nog ‘arbeider’ heette en kunst voor en door arbeiders plaatsvond in de uiterst schamele uurtjes vrije tijd. Nieuwsgierig naar deze vergane arbeidersglorie ging Kunst op Zondag op zoek naar een stukje geschiedenis. Die geschiedenis kunnen we u besparen, want er blijken nog heel wat actieve verenigingen te zijn die de naam ‘Kunst na Arbeid’ dragen.
Onder dat vaandel vonden we 39 springlevende fanfare-, harmonie-, accordeon-, zang- en toneelverenigingen. Allen amateurkunstenaars. Logisch, want professionele blazers, zangers en acteurs zouden ‘Kunst én Werk’ in hun clubnaam voeren. Dat komt niet voor.
Kunst op Zondag besteedde tot nu toe geen aandacht aan de amateurkunsten. Dat is niet terecht. Er zijn immers zo’n 7 miljoen Nederlanders die enige vorm van amateurkunst beoefenen. Sommigen zelfs meer disciplines tegelijk. Daarvan doet 21 % aan beeldende kunst, 20 % maakt muziek, 15 % maakt kunst met nieuwe media, 13 % doet aan creatief schrijven, 10 % danst en 5 % doet aan theater (bron: Factsheet Amateurkunst 2012 van het LKCA, het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst).
Slechts 26% van al die amateurkunstenaars is lid van een vereniging. Een nog kleiner gedeelte, 1705 mensen om precies te zijn, houden de naam ‘Kunst na Arbeid’ in ere. Een naam die ook doet denken aan verenigingen van (voormalig) socialistische aard. Gezien de leeftijd van de verenigingen zou dat goed kunnen. Op één na zijn ze allemaal opgericht tussen 1894 en 1945, een periode waarin arbeiders zich nog voor veel hedendaagse verworvenheden moesten organiseren.
Oude meesters kennen we als dode kunstenaars. De vergrijzing raakt natuurlijk ook levende kunstenaars en wie weet spreken we over een jaar of vijftien van oude meesters die nog ‘alive and kicking’ zijn.
In ‘Levenswerk’, een videowerk van Margriet Luyten, zijn negen beeldend kunstenaars te zien, die tot op hoge leeftijd actief zijn. Of waren, want inmiddels zijn vijf van de geportretteerden overleden. Ata Kandó (100 jaar), Co Westerik (90), Nono Reinhold (85) en Armando (84) leven nog.
Loes van der Horst (93), Ger Lataster (92) en J.C.J. Vanderheyden (83) overleden in 2012. Roger Raveel (91) en Henk Peeters (87) verstilden dit jaar.
De negen portretten van elk ongeveer vier minuten zijn in een loop aan elkaar gemonteerd en worden op een groot scherm vertoond. Elke kunstenaar wordt eerst met een dubbelportret in zwart-wit gepresenteerd, waarna het beeld tot leven komt en je de kunstenaars ziet spreken over ouderdom of het kunstenaarschap.
Margriet Luyten – Dubbelportret Ata Kandó, video still uit ‘Levenswerk’ 2009 – 2013 (linkerfoto © Ed van der Elsken – Courtesy Nederlands Fotomuseum).
Tot 12 januari 2014 is ‘Levenswerk’ te zien in museum De Pont te Tilburg.
“Als je oud bent, kan je veel minder”, zegt fotografe Ata Kandó in de video van Margriet Luyten. Een herkenbare constatering? Vergrijzing mag een pittig gespreksonderwerp zijn als het om kostenplaatjes en AOW-leeftijd gaat, Kandós constatering is een veel hardere waarheid.
Eén voordeel heeft het culturele afbraakbeleid van de kabinetten Rutte: de kunstenaar wordt gedwongen zich tot ‘uomo universale’ te ontwikkelen.
Van de kunstenaar wordt verwacht dat hij behalve schepper van mooie dingen, ook ondernemer is. De entrepeneur, businessplan ontwikkelaar, verdienmodel ontwerper en marketingmanager van zijn eigen werk.
Dat is weer eens wat anders dan de multidisciplinaire kunstenaar, zoals we die tot nu toe kenden. De schilder, die ook dicht. De beeldhouwer, die ook meubelmaker is. De choreograaf, die ook fotografeert.
Het ideaal van de ‘uomo universale’ gaat terug tot Leonardo da Vinci. De man wilde alles zijn: schilder, beeldhouwer, componist en ook architect, uitvinder, ingenieur, filosoof, natuurkundige en scheikundige. Of hij daarmee zakelijk gezien even succesvol was, als hij na zijn dood is geworden vertelt de geschiedenis niet. In zijn cv ontbreekt het woordje ‘zakenman’.
Het is vooral de combinatie kunst en wetenschap die tot de verbeelding spreekt. Een trendy combinatie, maar absoluut geen nieuw verschijnsel. Raken we ook niet ontroerd bij het vioolspel van Albert Einstein? De theoretisch natuurkundige kon ook een aardig moppie piano en viool spelen.
Maar goed, er zijn wel meer mensen die naast hun niet artistieke broodwinning een kunstje doen. Bij kunstenaars komt het veel vaker voor dat ze omwille van het brood er bij klussen. Ze organiseren workshops, geven les of bieden zich ook te koop aan als therapeut of designer van de meest uiteenlopende vormen van praktische, toegepaste kunst.
