Kunst op Zondag | Datavisualisatie

Foto: copyright ok. Gecheckt 24-10-2022
Serie:

Eén van de sterke kanten van Sargasso zijn de data-artikelen. Feiten en cijfers over zware en lichte kost en artikelen over de betekenis en gebruik van data zelf. Vaak geïllustreerd met tabellen, diagrammen en kaarten. De datavisualisatie op Sargasso is altijd beheerst. Een kleurtje hier, een cirkeltje daar, maar altijd helder en overzichtelijk. Nooit laat een data-redacteur zijn artistieke neigingen domineren over de in beeld te brengen kennis.

Een eenvoudige staafdiagram brengt een rijtje cijfers mooi in beeld, maar dat wordt wel eens te saai gevonden. In het magazine Computable hield Machiel van Tilborg een pleidooi voor een “perfecte symbiose van data scientists en data artists”, omdat “kunstenaars zijn in staat om iconische beelden te creëren die een verhaal vertellen dat blijft hangen”.

John Grimwade, zelf datavormgever en docent ‘information graphics’, meent echter dat datavisualisaties schade kunnen aanrichten, als het beeld dominanter is dan de informatie. “De regel moet zijn: eerst de informatie, dan de kunst”. Zo niet, dan bestaat het risico dat de lezer/kijker door de esthetiek van het plaatje afgeleid wordt van de ethiek van het praatje.

De wetenschapper als kunstenaar

Hans Rosling, arts en hoogleraar internationale gezondheid, wordt als een van de beste datakunstenaars gezien. Met de Gapminder Foundation hoopt hij zijn ideaal te bereiken: een op feiten gebaseerde visie op de wereld.

The River of Myths door Hans Rosling.
[kliktv nr=1]

Eén van de projecten van Lev Manovich, hoogleraar computerwetenschappen, is de ontwikkeling van kunstenaars weer te geven. Zo laat hij aan de hand van data als o.a. kleur, helderheid zien dat Piet Mondriaans werken, vergeleken met zijn vroege werken, in zijn latere jaren veel gevarieerder waren.
[kliktv nr=2] De kunstenaar als wetenschapper

Jim van de Ven, grafisch ontwerper, vergelijkt in deze visualisatie drie crisissen in de kunst: De beeldenstorm, entartete kunst en de bezuinigingen op kunst- en cultuursector door het kabinet 2012.

Jim van de VenKunst crisissen.
© Jim van de Ven Datavisualisatie kunst crississen

Hint.fm, een samenwerking tussen computerwetenschapper en kunstenaar Martin Wattenberg en digitaal ontwerpster Fernanda Viégas, brachten de vele verschillen van op het internet geplaatste reproducties van kunstwerken in beeld. Reproducties zijn nooit perfect, maar in hoeverre “liegen ze”, zo vroeg het duo zich af.

Hint.fm – 26 Danaes (Gustav Klimt).
© Hint.fm Art of Reproduction 26 Danaes

Dataïsme: De kunst van het manipuleren van data om er kunst mee te maken?

Ryoji IkedaSuperposition.
[kliktv nr=3]

Ecloud, een installatie op het San Jose International Airport, geeft data weer over internationale weersomstandigheden. Een project waarbij onder andere de befaamde datakunstenaar Aaron Koblin is betrokken.
[kliktv nr=4]

Data en de boodschap

Data zijn abstracties. Het visualiseren van data kan de betekenis van die abstracties helpen verduidelijken. Uiteindelijk gaat het er om:  wat zeggen feiten en cijfers over het dagelijkse leven? Chris Jordan verzamelt beelden die feiten representeren. Eén enkel beeld zeg genoeg.

Chris Jordan – Midway 2009-2019 (meer hier).
cc Flickr Ars Electronica photostream Midway 2009-2019 Chris Jordan

Data worden niet alleen verzameld om dingen te duiden, ze worden ook verzameld om ons gedrag te controleren en te beïnvloeden. Adam Harvey heeft ideetjes hoe tegen datacontrole te verdedigen.

Stealth Wear, kleding die je beschermt tegen gezichtsherkenning en het gegluur van drones.
[kliktv nr=5]

DNA Spoofing, of hoe je DNA data kan vervuilen.
[kliktv nr=6] Alles overziend: willen Sargassolezers nog wel een gewoon grafiekje?

Reacties (9)

#1 qwerty

Ik hou data en kunst toch liever gescheiden hoewel hier interessante dingen bijzitten. Rosling bv is heel mooi maar het is geen kunst, het is techniek. Een manier van presenteren. Goed bedacht, een hele kunst om zoiets te maken (als eerste?) maar het blijft techniek met een boodschap. Als presentatie als kunst wordt gezien hoef ik niet meer naar een museum, dan koop ik gewoon Life, National geographic of zo.

Een ander universum.

En daarbij is die boodschap van Rosling ook nog te bestrijden trouwens : aantal geboortes per vrouw vs kindsterfte is geen definitie van ontwikkeld vs onderontwikkeld. Daar hoort op zijn minst ook levensstandaard bij of zoiets.

Zijn ‘boodschap’ wordt door presentatie vervormd. Het gelijk wordt afgemeten aan de kwaliteit van de presentatie. De theorie wordt waarheid door de kwaliteit van de presentatie.

Een propagandatechniek die het Vaticaan ook kent : als je de sixtijnse kapel ziet – presentatie van de scheppingstheorie – zou je het bijna gaan geloven ;)

Is dat kunst of presentatie of manipulatie?

  • Volgende discussie
#2 frankw

Fijn onderwerp weer PJ. In de discussie hoe data gepresenteerd kan worden mag het werk van Edward Tufte eigenlijk niet onvermeld blijven. Hij heeft zoveel zinnigs geschreven over hoe datavisualisatie wel en niet werkt en wanneer de kunst van het visualiseren het overneemt van het gekunstel van visualisatie.

http://www.edwardtufte.com/tufte/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Rigo Reus

‘Eerst de informatie, dan de kunst’, maar toch, andersom is ook logisch: eerst zorgen dat de aandacht getrokken wordt door je informatie zo aantrekkelijk, prikkelend mogelijk te presenteren. Zou er niet ergens een kunstenaar zijn die met de klassieke ’taart’ in de weer is geweest?
Het kunstwerk Ecloud is intrigerend. Dat werk van Chris Jordan ook.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 P.J. Cokema

@3: Zou er niet ergens een kunstenaar zijn die met de klassieke ‘taart’ in de weer is geweest?

Maar natuurlijk!
Arthur Buxton reduceerde het werk van bekende kunstenaars tot een taartdiagram.

Golan Levi ontwierp een handig setje waarmee je taartdiagrammen op muren kunt spuiten.

Lucy Stevens bestudeerde een jaar lang duiven en maakte een van duivenveren-taartdiagram om de kleurenvariaties in beeld te brengen.

En dan is er nog het “Pie Chart Monster” van Roger Betiol.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Rigo Reus

@4: dat is nou op je wenken, wensen bediend worden, inclusief monstertje aan het eind. Leuke voorbeelden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 uiop

@qwerty:
Data kan als tool gebruikt worden om kunst te maken. Net als dat verf voor de muren van huizen niet alleen een functionele functie hoeft te hebben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 larie

Een van de zwakke kanten van Sargasso is het gebrek aan luchtigheid zo nu en dan. Zwaarmoedigheid is er een beetje ingeslopen. Niet dat ik tegen gedegen journalistiek of longreads ben maar 24/7 met ernstige blik is in IRL niet vol te houden.
Gelukkig is er dan Kunst op zondag :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 P.J. Cokema

@7: Dat heb ik dan weer;-)
Eerder reageerde een trouwe lezerd dat KOZ veels te weinig diepgang hep. Welke lezerds ik nou moet “pleasen”, ik zou ’t niet weten. Hou me voorlopig maar aan de lopende aanpak, tot ik er zelf genoeg van heb.

Maar even zwaarmoedig serieus: zo nu en dan zwakke kanten (die vast niet iedereen als zulke kanten ziet), het valt dus allemaal nog wel mee….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 qwerty

@8: Vooral niet ”pleasen”, vooral je eigen ding doen. Integriteit wordt zeldzaam en is juist een definiërende eigenschap van kunst(bespreking).

Een halve week later: verrassend Rathenau.

  • Vorige discussie