Monsanto wilde petitie-organisatie Avaaz de mond snoeren door ze steeds te verplichten allerlei privacygegevens van betrokken te overhandigen. De rechter veegde de zaak van tafel. Democratisch proces en vrijheid van meningsuiting waren duidelijk belangrijker dan bedrijfsbelang.
ANALYSE - Hoger Onderwijs instellingen willen zoveel mogelijk studenten binnenhalen. Dat leidt in universiteitssteden tot verstoring van de woningmarkt, meent S. de Beter in dit eerste deel van zijn gastbijdrage
Ieder jaar eind augustus is het weer raak in studentensteden: Nederlandse maar vooral buitenlandse studenten die naarstig – soms zelfs wanhopig – op zoek zijn naar woonruimte. Vaak doen ze de eerste weken noodgedwongen een beroep op campings en hostels.
In Groningen loopt het dit jaar helemaal de spuigaten uit. Medio juni is bekend dat het aantal aanmeldingen fors is gestegen. Bij Nederlandse studenten is de toename 11 procent, maar bij buitenlandse studenten is de toename veel groter: zo zijn er 50 procent meer aanmeldingen van studenten uit Europa, en nog eens 31 procent meer aanmeldingen van studenten buiten Europa. Wie denkt de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) voor die tweeduizend extra studenten voldoende huisvesting gaat regelen, vergist zich deerlijk. “Wij zijn een academische onderwijsinstelling, geen woningcorporatie”, moeten ze bij de RuG hautain hebben gedacht. Tegenover de bezorgde Universiteitsraad erkent universiteitsbestuurder Jan de Jeu dat het aantal aanmeldingen hoger ligt dan de RuG verwacht had. “Maar we weten nog niet zeker hoeveel van deze studenten ook daadwerkelijk naar Groningen komen.”, zegt hij sussend. Dat iedereen in september een kamer heeft gevonden, durft hij niet te garanderen. ‘Maar een slaapplek, dat verwacht ik wel.’
COLUMN - California heeft een nieuwe privacywet die Europees aandoet.
Begin deze zomer werd AB 375, de California Consumer Privacy Act of 2018 aangenomen in Sacramento, de hoofdstad van de staat. Met deze nieuwe wet zijn internetbedrijven verplicht alle consumenten in Californië (waar 40 miljoen mensen wonen) te vertellen welke data ze over jou verzamelen, en met wat soort derde partijen ze dat delen (dat zijn vooral advertentieverkopers). Onder de nieuwe wet mag je een bedrijf ook verbieden jouw data door te verkopen, al jouw data vernietigen en een bedrijf mag jou niet anders behandelen dan andere klanten als je daarvoor kiest.
De totstandkoming van de wet is bijzonder. Het Californisch parlement besloot over te gaan tot een verstrekkende privacywet omdat een rijk individu uit Oakland, Alastair Mactaggart, de afgelopen twee jaar aan een initiatiefwet had gewerkt die genoeg steun had gekregen om in november op het stembiljet te komen (in Californië en veel andere staten kun je met genoeg geld en tijd wetten indienen waarover de bevolking tijdens de verkiezingen kan stemmen). In de peilingen deed Mactaggarts wet het goed, tot groot sjagrijn van bedrijven als Facebook, Google en Amazon, die een leger aan lobbyisten inzet in zowel Washington DC en Sacramento (en andere staatshoofdsteden) om dit soort wetgeving te voorkomen (Facebook gaf goedkeuring aan de wet na het Cambridge Analytica-schandaal). Maar de Californische wetgevers, die flink wat geld in de zakken hebben van Big Tech, zagen wel aankomen dat Mactaggarts initiatiefwet wel eens werkelijkheid zou kunnen worden, en werkten met hem een compromis uit. Dat werd AB 375, en het verschilt in feite alleen van Mactaggarts oorspronkelijke wet in dat het consumenten niet het recht geeft een bedrijf aan te klagen als het niet voldoet aan de privacywetgeving, en in dat techbedrijven niet elke derde partij aan wie ze data verkopen specifiek hoeft te benoemen.
Carla werkte op een middelgroot kantoor. Ze vond haar werk leuk, maar aan één ding kon ze moeilijk wennen: ze voelde zich voortdurend bekeken. Vreemd was dat niet, want haar werkplek bevond zich in één grote ruimte waarin tientallen collega’s zaten. Als ze geconcentreerd wilde werken, verkaste ze soms naar een van de stilteruimtes. Maar ook daar was ze niet veilig voor de nieuwsgierige blikken van voorbijgangers. Alle wanden waren gemaakt van glas.
Op een dag zei het afdelingshoofd tegen Carla: “We moeten praten.” Samen liepen ze zijn kantoor binnen. Net als de stilteruimtes had het iets weg van een reusachtig aquarium. Iedereen die langsliep kon zien wat zich binnen deze glazen kubus afspeelde. Het afdelingshoofd gebaarde haar te gaan zitten. Hij zuchtte nog eens diep en zei toen: “Het spijt me, maar je contract loopt af. Je bent ontslagen.” Carla barstte in tranen uit. En de hele afdeling keek mee.
Carla’s verhaal is niet uniek. Als schrijver van een boek en een handvol artikelen over het ‘open’ kantoor heb ik zo’n beetje alle klachten over dit type werkplek voorbij zien komen. Meestal gaan ze over luidruchtige collega’s, ongewenste geuren en te warm of te koud afgestelde verwarmingen. Maar ook de klacht “ik voel me bekeken” scoort hoog, vooral onder vrouwen en medewerkers met taken die wat minder routineus zijn en veel denkwerk en creativiteit vereisen.
COLUMN - Voor het eerst vertelde iemand op de Nederlandse tv zo uitgebreid over de commons: mensen die naar vermogen samenwerken, samen iets beheren, het vruchtgebruik van hun arbeid en kennis met anderen delen, en niet uit zijn op winst of expansie. Denk aan de oude meent, of iets moderner: de coöperatie.
In de digitale wereld stikt het ervan. Wikipedia is het bekendste voorbeeld: mensen die zonder geldelijk gewin hun kennis over zowat alles delen, die onbaatzuchtig elkaars werk verbeteren, verfijnen en updaten, en die kennis gratis beschikbaar stellen. Wikipedia is groter en actueler dan elke andere encyclopedie, en hoewel het systeem niet perfect is, is het een monument van kennis en het mooiste bewijs denkbaar van de menselijke hang naar samenwerking. En allemaal om niet.
De aflevering van Zomergasten waarin Marleen Stikker dit weekend schitterde, zette samenwerking centraal. Samen hacken, samen bouwen, samen onderzoeken, samen delen, samen brainstormen. In fragmenten en verhalen liet ze zien hoeveel mensen kunnen bereiken wanneer ze zich gemeenschappelijk op een klus werpen.
Nee, ze had het niet over de deeleconomie. Uber en Airbnb zijn bedrijven die er met alle informatie en het leeuwendeel van de winst vandoor gaan. Zulke platforms stimuleren vooral de gig economy, de los-vaste, onzekere banen, en bevorderen de economisering van alle hoeken en gaten van ons dagelijks leven. Stikker zette de schijnwerper op mensen die zelf uitzoeken hoe je je spullen kunt repareren en daar vervolgens handleidingen voor op internet zetten. Op mensen die nadenken hoe je alle data die een stad genereert kunt aanwenden voor de bewoners en bezoekers van die stad, zonder haar over te leveren aan bedrijven die met die data aan de haal gaan en uitbaten.
RECENSIE - De Zomergastenrecensie wordt vandaag verzorgd door Frank Meeuwsen. Hij werkt vanaf 1996 in de internetindustrie en was onder andere medeorganisator van de blogaward de Dutch Bloggies. Hij publiceerde in 2010 het boek ‘Bloghelden’ over de Nederlandse blogosphere van 1995 tot 2005, waarin hij de pioneersdagen van internet en bloggen in Nederland beschreef.
“Jammer dat ze niet méér mag vertellen”, het is een vrij unanieme zucht die over Twittererend Nederland gaat als we voor de tweede maal Moritat van Gisela May horen, bij de aftiteling van de derde aflevering van Zomergasten seizoen 2018. Marleen Stikker is de gast van de avond. Oprichter van de De Digitale Stad, waarmee ze Nederland kennis liet maken met het Internet. Ze is eveneens mede-oprichter en directeur van de Waag Society, waar ze zich bezig houdt met de sociale en culturele impact van nieuwe technologie.
Gedurende de avond werd duidelijk dat Stikker in het kamp van de Mogelijkheidsmensen zit.
De Digitale Stad was er nog niet in 1993, maar ze kon het zich wel voorstellen. Een stad, gerepresenteerd in een computer-netwerk. Waarom zou het niet kunnen? Dus ging ze aan de slag, samen met onder andere Felipe Rodriquez, een Nederlandse hacker van het eerste uur, die we eveneens in het fragment van de documentaire Hacks voorbij zien komen. Tegenover de Mogelijkheidsmensen heb je de Werkelijkheidsmensen. “Daar hebben we er in Nederland genoeg van”, verzucht ze. Zij nemen de technologie zoals hij is, de werkelijkheid zoals hij is, en gaan er van uit dat ze er niets aan kunnen veranderen. Ze berusten in hun lot. Zo niet de Mogelijkheidsmensen. Die onderzoeken, gooien systemen open, kijken onder de motorkap. Om er van te leren en om dat weer te delen. Net als Neo zal ook een Mogelijkheidsmens de rode pil nemen in het eerste fragment van de avond, uit de film The Matrix.
COLUMN - Grote techbedrijven zoals Amazon, Facebook en Google proberen steeds nieuwe markten te verzwelgen. Waar Amazon begon met boeken en films, en daar later wasmachines en schoenen aan toevoegde en tussendoor allerlei techbedrijfjes opkocht (een weg die ook het Nederlandse Bol.com volgt), hebben ze de laatste jaren nogal ‘afwijkende’ bedrijven opgekocht. Denk aan de overname vorig jaar van Whole Foods Market, een Amerikaans-Britse supermarktketen voor biologische producten. De laatste aanwinst, nog geen anderhalve maand geleden: PillPack, een online apotheek die tevens beschikt over grote hoeveelheiden patiëntengegevens.
Google heeft een tijdlang geprobeerd haar eigen versie van patiëntendossiers op te zetten (Google Health), en tracht daarnaast al een tijdje zijn voet tussen de deur te krijgen op het vlak van de kleine betalingen, via Google Wallet. Tot nu toe hebben ze PayPal niet kunnen wegvagen, maar de markt van onderlinge betalingen – van privépersoon naar privépersoon – is een zeer verleidelijke. En het wordt er steeds drukker.
De nieuwste mededinger op dat vlak: Facebook. Vanwege veranderingen op zowel de Europese als de Noord-Amerikaanse regelgeving over data-uitwisseling en open data, mogen derde partijen banken tegenwoordig vragen hun allerlei gegevens over hun klanten ter beschikking te stellen. Zowel Facebook als Amazon zijn daarin zeer geïnteresseerd.
COLUMN - Het was een heterdaadje geweest, schreef hij. Hij had mijn computer gehackt en had zowel opnames gemaakt van de vunzige sites die ik bekeek, als van de dingen die ik deed terwijl ik daarnaar keek. Voorts had hij al mijn contacten van mijn computer geplukt. Als ik niet binnen twee dagen 3600 dollar zou overmaken op zijn bitcoin-account, dan stuurde hij al die mensen de video in kwestie op. Ging ik op zijn eisen in: zand erover, niets aan de hand, prettig zaken te hebben gedaan.
Nu schrik ik niet snel, en bezoek ik zelden sekssites. Masturberen achter de computer doe ik ook nooit, want mijn bureau staat pal naast het raam. Bovendien is mijn webcam afgeplakt.
Waar ik wel van schrok, was de titel van de chantagemail: die bevatte een oud wachtwoord van me, voor LinkedIn. Verhip. Dus die klojo wist wel iets van me.
Ik dacht even na. De feiten klopten niet, de chanteur mailde geen bewijs voor zijn claims – zelfs geen screenshot van mijn desktop, of van mij – en het wachtwoord was oud. Wacht: was LinkedIn niet een paar jaar geleden gehackt, en daarna had ik dat wachtwoord toch veranderd? Bovendien: hoe ver komt iemand met mijn wachtwoord daar, aangezien ik overal een ander wachtwoord gebruik?
COLUMN - Eva Schram doet verslag van de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van Alphabet, het moederbedrijf van Google
Met een flinke thermosbeker koffie (ik was op twee uur file voorbereid, die ik ook kreeg), trok ik vorige week op pad naar het hoofdkantoor van Google in Mountain View. Daar hield Alphabet, Google’s moederbedrijf, haar jaarlijkse aandeelhoudersvergadering. Ik dacht dat het misschien wel spannend zou worden, in het licht van de privacy-schandalen rondom Facebook (want alles dat Facebook doet, doet Google ook), maar dat viel mee. Daarmee is niet gezegd dat ik er helemaal niets aan vond, maar er was weinig vuurwerk te bemerken.
Dat is ook wel logisch, want voorstellen van de aandeelhouders worden zelden aangenomen bij Alphabet. Er bestaan namelijk verschillende categorieën van aandelen bij Alphabet, en maar met een select aantal heb je ook daadwerkelijk stemrecht (met het zogenaamde B-aandeel krijg je zelfs tien stemmen per aandeel). Het bestuur, oprichters Sergey Brin en Larry Page voorop, bezit een meerderheid van die aandelen met stemrecht (maar niet een meerderheid van het totaal aantal aandelen). Als het bestuur tegen een voorstel stemt, heb je in feite al verloren.
Genoeg transparantie
Zo was er een voorstel van een aantal institutionele investeerders (vermogensfondsen, enzo) dat vroeg om een gedetailleerd rapport over de lobby-activiteiten van Alphabet. Het bedrijf gaf tussen 2012 en 2016 83 miljoen dollar uit aan lobby-werk op federaal niveau. Grassroots lobbyen (direct aan consumenten/burgers, om hen voor of tegen een bepaalde wet te positioneren) en op regionaal of lokaal niveau zit daar dus niet bij. De indieners van het voorstel riepen Alphabet op meer inzicht te geven in hoe dat geld besteed werd, en bovendien invloed uit te oefenen op de Amerikaanse Kamer van Koophandel, om hen meer richting klimaatvriendelijkheid te bewegen. Het bestuur van Alphabet stemde tegen het voorstel, omdat het bedrijf al genoeg aan transparantie rondom lobby-activiteiten zou doen. Het verwees daarbij naar een website over hun standpunt op dat gebied.
COLUMN - In deze gastbijdrage reflecteert Karin van der Stoop op het huidige tijdsgewricht. Hoe kijken mensen in de toekomst terug op ons tijdperk? Wij noemen het meestal het informatietijdperk, maar ik kan me voorstellen dat zij er hele andere benamingen voor zullen bedenken. Bijvoorbeeld: Het tijdperk van de monsterbedrijven
Grote multinationals staan al een tijdje in een slecht daglicht bij de meeste mensen. Tabaksproducenten waren misschien wel de eerste die hevige verontwaardiging opwekten, omdat ze welbewust zeer schadelijke producten verkopen en ook nog eens onder de pet hielden hoe schadelijk die eigenlijk zijn. Inmiddels weten we dat zo ongeveer elke industrie op een of andere manier schuldig is aan manipulatie van onderzoek, misleiding van het publiek en maar al te vaak schadelijk voor mens en planeet handelt. Olie, pharma, voedsel, tech; ze naaien je waar je bij staat. Ik leerde ooit dat bedrijven amoreel zijn. Ammehoela. Multinationals zijn entiteiten die voornamelijk immoreel handelen. Monsterbedrijven.
Een van de problemen is dat ze alsmaar kleinere bedrijven inlijven voordat die serieuze concurrentie kunnen vormen. Soms zelfs om een nieuwe uitvinding de kop in te drukken. Het idee dat globalisering de concurrentie ten goede komt kan daarmee wel de prullenbak in. Monopolisten maken de dienst uit.
Het lijkt meer op een medogenloze jacht naar kijkcijfers dan echt hulp bieden aan kwetsbare tieners:
De jonge, vaak minderjarige deelnemers tekenen doorgaans verregaande contracten. Zij verkeren in financieel kwetsbare situaties, en het bedrag dat tegenover deelname staat – 750 euro – is vaak doorslaggevend. In ruil daarvoor geven zij veel rechten weg. Drie van de vier deelnemers die wij spraken wilden tijdens de draaiperiode met deelname stoppen, maar konden dat niet. Op stoppen zonder „aantoonbare reden van overmacht” staat een boete van 5.000 euro, zo is contractueel vastgelegd. Praten met de pers mogen deelnemers alleen na „schriftelijke toestemming” van de producent. Daar staat tegenover dat intieme opnames – van de tieners, en hun pasgeborenen – op televisie uitgezonden mogen worden zonder dat zij die vooraf te zien krijgen. In het contract staat dat de zeggenschap over de beelden volledig ligt bij de producent. Soms gaat het om uiterst privacygevoelige informatie.
ANALYSE - Waarom de geheime filters op de social media als Facebook en Google zo snel mogelijk verplicht openbaar moeten worden gemaakt
Stel… Mark Zuckerberg himself kijkt naar de televisie. Hij ziet dat er in Italië binnenkort verkiezingen zijn, en denkt: die Beppe Grillo, die moet winnen.
Ik zeg niet dat het zo is, sterker nog, waarschijnlijk is het niet zo. Het is maar een verzonnen voorbeeld.
Maar zo’n Zuckerberg zou in dat geval niet zoals wij normale burgers op zijn handen hoeven blijven zitten, of het blijven duimen voor zijn favoriet. Ook hoeft hij niet zoals andere big shots in business een grote donatie te doen aan zijn idool. Zelfs hoeft hij geen data te tappen.
Het enige wat hij hoeft te doen, is zijn team de opdracht geven dat het ultra-geheime Facebook algoritme een paar extra regels krijgt: artikelen over zijn idool worden vaker gedeeld, en artikelen waarin hij negatief wordt genoemd krijgen minder exposure.
Het kost niets, en als het maar redelijk subtiel gebeurt, zou niemand doorhebben dat het gebeurt. En omdat Facebook door de helft van de Italianen dagelijks gebruikt wordt, heeft het gegarandeerd een heel manifeste invloed op de uitslag van de stembus, dat ze zonder dat ze het wisten maanden blootgesteld aan een door filters gepimpte verslaggeving over Grillo.