ACHTERGROND - Hier volgt een gastbijdrage van Liza Mügge, universitair docent in de politicologie aan de Universiteit van Amsterdam.
Op 20 november steunde het Europees Parlement het wetsvoorstel van de Europese Commissie dat voor 2020 tenminste 40 procent van de topposities van de beursgenoteerde bedrijven uit vrouwen zal moeten bestaan. En dat is nodig. In de top van het Nederlandse bedrijfsleven, zoals raden van besturen, zijn vrouwen sterk in de minderheid (10 procent). Alhoewel de percentages iets hoger liggen in de top van de non-profit sector en de rijksoverheid, is ook daar gendergelijkheid nog ver weg (respectievelijk 30 en 25 procent).
Volgens de Emancipatie Monitor is een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking van mening dat het aandeel vrouwen aan de top moet toenemen en dat mannen en vrouwen niet over dezelfde kansen beschikken. Tegelijkertijd vinden regels om vrouwen voorrang geven, in bijvoorbeeld selectieprocedures, geen steun. De angst om excuustruzen – vrouwen die benoemd worden zodat de werk gevende organisatie niet van seksisme kan worden beticht – te kweken is groot. Enerzijds verwachten sceptici dat zulke vrouwen niet serieus genomen zullen worden en dus ook niet de gewenste invloed kunnen uitoefenen op besluitvorming. Anderzijds luidt de verwachting dat de kwaliteit een bedrijf zal dalen door het plaatsen van ‘incompetente’ vrouwen op belangrijke posities.
Nieuwe wetgeving
Deze bezwaren ten spijt, is op 1 januari 2013 een Nederlandse wet in werking getreden die bepaalt dat ten minste 30 procent van de topfuncties van grote bedrijven moeten worden vervuld door vrouwen. Bedrijven die daar niet in slagen moeten verantwoording afleggen in het jaarverslag, maar sancties zijn er niet. Het wetsvoorstel van de Europese Commissie gaat een stuk verder en is specifieker:
- Bij selectieprocedures wordt bij gelijke kwalificaties voorrang gegeven aan vrouwen. Deze voorrangsregeling blijft van kracht totdat een bestuur van een bedrijf het 40 procent quotum heeft behaald. Vrouwen zullen dus geen topfunctie krijgen vanwege hun gender, maar ze zullen er ook niet op worden afgewezen.
- Europese lidstaten bepalen zelf welke passende maatregelen en sancties worden getroffen voor bedrijven die niet aan de criteria voldoen.
Volgens eurocommissaris Viviane Redding, de drijvende kracht achter het voorstel, is het doel de frequentie waarmee vrouwen worden opgenomen in selectieprocedures fors te verhogen. Van een gebrek aan competente vrouwen is volgens Redding geen sprake: 60 procent van de universitaire diploma’s worden behaald door vrouwen. Bovendien zijn door verschillende business schools in Europa lijsten opgesteld met namen van gekwalificeerde vrouwen. Het gegeven dat deze lijsten lang zijn, geeft aan dat dit potentieel voor lange tijd niet werd benut.
‘Powerneelies’
Het voorgestelde quotum kan dus zowel werkgevers als vrouwen het nodige zetje geven. Nederland heeft grosso modo meer sympathie voor ‘powerneelies’, vrouwen zoals Neelie Kroes die op eigen kracht de weg naar de top hebben gevonden. Kroes zelf is inmiddels uitgegroeid tot één van de invloedrijkste voorvechters van de vrouwenzaak. En juist zij is nu voorstander van maatregelen van buitenaf omdat verandering anders nog wel honderden jaren zou kunnen duren.
Ondanks de nadruk op kwalificaties in het Europese wetsvoorstel zullen Nederlandse vrouwen dubbel moet bewijzen dat zij geen excuustruus zijn. Onderzoek naar effecten van quota in de politiek toont aan dat het instellen van een quotum nodige discussies op gang brengt in de samenleving over gendergelijkheid (zie het omvangrijke werk van Drude Dahlerup hierover). Ook in Nederland staat het debat over gendergelijkheid sinds het Europese wetsvoorstel weer op scherp.
Daarnaast toont onderzoek aan dat quota moeten samengaan met andere maatregelen. In de politiek kan dat een zogenaamd ‘ritssysteem’ zijn, waarbij mannen en vrouwen om en om op de lijst komen. In het bedrijfsleven is het juist van belang maatregelen te treffen op bestuursniveau, zoals in het Europese voorstel; vrouwelijke secretaresses zijn er immers al genoeg. Tenslotte is training en coaching essentieel om de lijst van potentiële vrouwen die direct inzetbaar zijn zo lang mogelijk te houden of nog langer te maken dan die nu is én te zorgen dat vrouwen die worden benoemd niet vroegtijdig uitvallen. Want powerneelies zijn er, maar nu moeten ze nog dezelfde kansen krijgen als mannen. Een quotum is hiervoor onontbeerlijk.
Dit artikel van Liza Mügge verscheen eerder op Stuk Rood Vlees.
Reacties (17)
Wat boeit het of er een man of vrouw leiding heeft, bijna geen enkele directeur kan namelijk leiding geven. Ik heb er in mijn hele werkzame leven maar eentje ontmoet en dat vind ik toch wel erg armzalig in ruim 30 jaar tijd. Probleem is dat de 99,9% van de directeuren geen keuzes durven maken wanneer het echt moet, ze kunnen totaal niet met macht omgaan, ze hebben geen verantwoordelijkheidsgevoel, missen elke vorm van empathie, afijn neem het grote schandaal omtrent de Libor rente bij de Rabobank als voorbeeld en je weet genoeg. Triest maar wel de waarheid, en helaas wil ook nu weer niemand dat onder ogen zien. Tja het narcisme viert hoogtij in die kringen.
In dit voorstel voor een Europese richtlijn wordt op geslacht gediscrimineerd. Dat is niet verenigbaar met artikel 1 van onze grondwet waarin we hadden opgeschreven dat we niet discrimineren. Nederland kan deze richtlijn dus niet uitvoeren.
‘En juist zij (neelie) is nu voorstander van maatregelen van buitenaf omdat verandering anders nog wel honderden jaren zou kunnen duren.’
Tja, topfuncties worden nogal eens verdeeld over oldboys-netwerken. Hoe zit het met de oldgirls-netwerken?
Verbazingwekkend dat een dusdanig ingrijpend wetsvoorstel zo weinig reacties geeft (op sargasso, maar ook elders).
In het lijstje argumenten waarnaar gelinkt wordt (http://www.womeninc.nl/Uploaded_files/Zelf/Argumenten%20voor%20en%20tegen%20quota.pdf) en in het artikel staan een aantal uitgangspunten waar je zeker je vraagtekens bij kan zetten. Een kleine selectie:
1. Cijfers laten zien dat vrouwen geen gelijke kansen krijgen.
De vraag die niet gesteld wordt is of een meerderheid van vrouwen wel de ambitie heeft om een topfunctie te bereiken. Vinden ze het leuk? Zijn ze bereid om hun priveleven sterk ondergeschikt te maken aan werk? Willen ze de verantwoordelijkheid dragen die hiermee samengaat? Ik acht de kans groot dat deze ambitie onder mannen hoger is dan onder vrouwen.
2. Er zijn voldoende hoog opgeleide vrouwen, dus zou een topfunctie moeten kunnen.
Een topfunctie heeft weinig met opleiding te maken. Niet voor niets komen topfuncties pas in zicht vanaf een leeftijd van 40-50 jaar. Dat betekent jarenlang investeren in een cariere, kennis en netwerk NA de opleiding. Dit probeert ondervangen te worden in de argumentatie door te stellen dat er een lijst is van geschikte vrouwen. Natuurlijk zijn er geschikte vrouwen te vinden, misschien wel 1000. Maar je kan je afvragen of bij een verhouding 1000 geschikte vrouwen en 10.000 geschikte mannen, een verhouding van 40% realistisch is. (Cijfers zuiver aannames).
3. Vrouwen zijn blij wanneer vrouwzijn eens een keer een voordeel in plaats van een nadeel is.
Dit ‘argument’ vind ik echt kul. Praat voor jezelf. Aanmatigend.
4. Mocht het zo zijn dan vrouwen niet onder huidige voorwaarden willen werken in een topfunctie, dan kunnen voorwaarden heroverwogen worden. En dan als voorbeeld de 4 daagse werkweek.
Hier zit de impliciete aanname in dat vrouwen de zorgtaken hebben. Nu is dat in Nederland grotendeels het geval. Ik zie alleen vrouwen bij het consultatiebureau en vrijwel alleen vrouwen op het schoolplein. Nederland is oerconservatief wat dit betreft. Maar de vraag is of je dan met een quotum op topfuncties moet beginnen, of met een cultuurverandering thuis en in de maatschappij. Wanneer je als vrouw thuis de afspraak maakt om primair voor de kids te zorgen, dan zal hier een reden achter liggen. Bijvoorbeeld omdat vrouwen de (primaire of 50-50 ) zorg voor de kids niet aan hun vent willen overlaten (of de man dit niet wil oppakken). Dan creer je direct een onmogelijke situatie voor een topfunctie. Een stevige cariere, zelfs met prettige arbeidsvoorwaarden, kost nu eenmaal tijd en energie. Je kan een norm opleggen, maar de vorm en indeling thuis moet faciliterend zijn aan een hogere functie. Dit begint niet in de RvB of RvC, maar aan de keukentafel (en kan door de overheid ondersteund worden door goedkope kinderopvang en continue roosters op school). Ik pleit hier dus sterk voor eigen verantwoording eerst.
5. Huidige RvBs en RvCs nemen mannen aan omdat mannen iemand aannemen die op ze lijkt.
Logisch. Je zoekt naar hetgeen bekend is en wat je dus kan beoordelen. Ik heb de afgelopen jaren bijvoorbeeld echt me moeten inspannen om tijdens sollicitaties mensen van een andere cultuur goed in te kunnen schatten voor een functie. Niet omdat ik een quotum heb op %, maar omdat de sollicitaties inhoudelijk goed waren en het aanbod groot was (een een scheutje idealisme wellicht).
En daar zit m.i. ook de kern: wanneer het aantal aanmeldingen van vrouwen voor een topfunctie hoog is, en de kwaliteit goed, wordt een RvB of RvC vanzelf gedwongen om deze serieus mee te nemen. Er is m.i. Niet primair onwil, maar onbekendheid, gecombineerd met gebruik maken van het old boys network, dat vinden van een goede kandidaat nu eenmaal makkelijker maakt.
Vrouwen zitten weinig in topfuncties. Ook in midden en lager kader zitten relatief weinig vrouwen. Het salaris ligt een stukje lager dan bij mannen. Er is daadwerkelijk sprake van een ongelijkheid. Maar voordat er draconische maatregelen genomen worden als een quotum, pleit ik er eerst voor dat er voldoende tijd is geweest voor vrouwen om na een opleiding door te groeien in hun cariere (VNO-NCW standpunt). Maar vooral dat vrouwen zelf zorgen dat ze hun eigen ambitie waar gaan maken en hier de randvoorwaarden voor creeren. Zodat bij een sollicitatieronde er gewoon 50% stevige cv’s ligt. En de rol van de overheid zou m.i. Niet normopleggend moeten zijn, maar faciliterend (KDV, school, maar eventueel ook een training voor managers hoe je dat andere volkje (vrouwen) kan beoordelen voor een functie zonder de mist in te gaan.).
Een beetje OT: op een forum over opvoedvragen pleitte laatst iemand voor afschaffen van de term papadagen, omdat dit implicieert dat de rest mamadagen zijn. Dit vind ik onzin. Een papadag, kan ook impliceren dat er een mamadag is, en dat de overige dagen gedeelde dagen zijn.
@3 old girls netwerken zijn er weinig en ze zijn zwakker dan de old boys netwerken. Old boys networks zijn vaak ongrijpbaar; ze zijn niet perse gebonden aan samen in een jaarclub gezeten hebben of een eerste carierestap bij Shell.
@4: Niets verbazingwekkend aan. Emancipatie in West Europa is voltooid, er studeren inmiddels meer meisjes dan jongens. Dat vrouwen minder topfuncties bereiken heeft te maken met de keuzes die vrouwen zelf maken. Bij iedere serieuze functie staat het proces van de organisatie centraal, niet de persoonlijke wensen van degene die de functie invult. Dus verwachten dat het werk zich maar gaat aanpassen aan persoonlijke wensen is volstrekt irreëel. Een top functie verwerven is 25 jaar lang al het andere opzij zetten en werken, werken, werken. Een dergelijke monomane levensstijl spreekt vrouwen over het algemeen minder aan.
Dus als je wat wilt dames, stop met bedelen om goodies als quota bij de machtige jongens en meisjes en ga aan het werk. Als je dan ook nog wat geluk hebt ben je zelf over 25 jaar misschien een top vrouw.
ps Ik ga ervan uit dat de wetgeving erin voorziet dat er ook 40% vuilnisvrouwen achter op de wagen staan?
@4, de vrouwen die in de afgelopen jaren protest hebben aangetekend omdat hun sollicitatie voor een hoge functie niet eens in overweging werd genomen (ook al voldeden ze aan het functieprofiel), hadden die ambitie in elk geval wel.
De discussie is ook al eens eerder op Sargasso gevoerd. Maar het inlevingsvermogen met vrouwen bleek beperkt.
Verder draagt de discussie alle kenmerken van de zwartepiet-discussie: de grote gevestigde orde staat voorop om te roepen hoe miskend en gediscrimineerd zij wel niet zijn. Nederlanders zijn niet racistisch, niet seksistisch, en het is niet lief dat dat gezegd wordt of nog erger: gecorrigeerd! Dat er met enige regelmaat (aantoonbaar!) mensen worden afgewezen op hun te buitenlands aandoende naam, verkeerde kleur of verkeerd geslacht is absoluut geen racisme of seksisme, maar geheel hun eigen schuld. En alles wat niet aantoonbaar is bestaat al helemaal niet. En het was natuurlijk ook maar een geintje.
@6
Natuurlijk zijn een vrouwen te vinden met deze ambitie. De vraag is echter of er voldoende vrouwen te vinden zijn om een quotum van 40% te rechtvaardigen.
De top van het bedrijfsleven is een gesloten systeem; met name de RvC’s. Mannen van boven de 60 waar het als vrouw moeilijk tussen te komen is. Ik zeg niet dat (onbewuste? ) discriminatie niet bestaat. Maar wel dat een norm van 40% niet de juiste methode is en dat aan de basis nog echt iets mis is met de emancipatie van vrouwen. En dat ze daar zelf een belangrijke rol in spelen.
@5 emancipatie is onvoltooid. Die is pas voltooid op moment dan ieder geslacht de ruimte heeft zijn of haar ambities waar te maken. Zolang mijn partner nog raar aangekeken wordt wanneer hij oudeschapsverlof neemt en ik raar aangekeken wordt wanneer ik 2 weken na de bevalling weer fulltime werk (m.n. Door vrouwen!) is er geen sprake van gelijke monniken gelijke kappen. De vraag is echter wat wijs en effectief is om hiertoe te komen. En een % normering is dat m.i. Niet.
@7: Als de emancipatie pas is voltooid als iedereen staat te applaudisseren bij de keuzes die je maakt kan je lang wachten. Vrouwen hebben gelijke kansen als mannen, wat ze daarmee doen is verder hun keus. Dus ik blijf erbij: als je wat wilt aan de slag en niet gaan lopen miepen.
Waar wel sprake is van onvoltooide emancipatie is bij onze nieuwe Nederlanders met achterlijke opvattingen over man/vrouw verhoudingen. Als je daar aandacht voor wil ben ik met je mee.
@5: Mis.
In de meeste Europese landen (MET name ook in Duitsland) verdienen vrouwen met dezelfde opleiding en dezelfde functie als mannen M I N D E R ( tot 20 %) salaris dan die mannen.
Hoezo de emancipatie is voltooid??
Dat is het niet.
Vrouwen zijn ook sterk ondervertegenwoordigd in de afval verwerking, de bouw en de scheepvaart.
Maar daar horen we de feministen niet over.
@4: Met de bijdrage ben ik het goeddeels hartstikke eens. Bij gelijk werkresultaat en vergelijkbare werktijd worden vrouwen lager betaald. Hartstikke fout dus.
Er wordt veel geklaagd dat vrouwen de neiging hebben om het “beter ” te doen dan mannen. Waar mannen een stuk soepelheid betrachten in openbare diensten bv daar volgen vrouwen vaak uiterst strak tot in het onredelijke de voorschriften en regels. Zie ook de tv-programma’s als RADAR en andere die mede daarvan leven. Hoewel de laatste tijd is het wat rustiger. Maar die scoringsdrang wordt juist aangewakkerd door die ongelijke behandeling en bijkomende bestaansonzekerheid.
@10
De discussie ging over topniveau, niet over welke functie of branche op dat niveau.
@12
Dat is het hem nou juist, de discussie gaat altijd over een gebrek aan vrouwen op topniveau. Een gebrek aan vrouwen op een lagere niveau’s is blijkbaar geen probleem.
Sommige varkens zijn weer eens wat gelijker dan anderen
@13 zeker nog nooit bij de kapper geweest? In de supermarkt? In een bejaardenhuis? Wat is je punt nu eigenlijk? Dat per type beroep, ongeacht of het past bij de karakteristiek van het geslacht, 50-50 vrouwen en mannen moeten zijn? En mannen dan ook in de typische vrouwenberoepen, zoals poep en pies opruimen in een bejaardentehuis (verzorgende).
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-sociale-zekerheid/publicaties/artikelen/archief/2005/2005-1825-wm.htm
(Let op cijfers 2005, maar ik denk niet dat er veel gewijzigd is)
Je verzet de doelpaaltjes. Geeft niet hoor, dit grafiekje is immers zo weinigzeggend dat het beste genegeerd kan worden.
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/inkomen-bestedingen/publicaties/artikelen/archief/2009/2009-2742-wm.htm (derde plaatje)
@14
Ik denk dat thalmann al een beetje vooruit loopt op de ’typische’ feministische discussie: wel erg vinden dat er te weinig vrouwen in topfuncties komen, terwijl je (de hardcore-)feministes nooit hoort klagen over de scheve verdeling in onderwijs, zorg (veel vrouwen) of in (zwaarder) industrieel werk (veel mannen). Deze stelling zorgt voor de buitenstaander de observatie dat het ‘dus’ niet om gelijk(waardig)heidsrechten gaat, maar om geld en inkomen.
Maar het waarom zegt thalmann eigenlijk zelf al: kennelijk vinden ‘we’ het wel een probleem dat er te weinig vrouwen aan de top zitten, maar voor andere professies geldt dat niet. (Zie ook in #0: “Volgens de Emancipatie Monitor is een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking van mening dat het aandeel vrouwen aan de top moet toenemen en dat mannen en vrouwen niet over dezelfde kansen beschikken.”) Persoonlijk vind ik het ook een probleem dat vrouwen oververtegenwoordigd zijn in het basisschoolonderwijs, maar dat probleem wordt waarschijnlijk door een kleiner aantal mensen gedeeld.
Zelf vind ik het een kwalijke situatie dat vrouwen in vergelijkbare situaties/banen minder betaald worden, zelfs in W-Europa is dit al -30% tot -10% (wat #9 al meldt). Dat zou misschien nog een probleem kunnen zijn van bedrijven en overheid. Nog kwalijker vind ik het echter dat de status van een beroep daalt, naarmate er meer vrouwen werkzaam in zijn. Zowel onder vrouwelijk als mannelijke respondenten! (dit doe ik uit mijn hoofd, maar er zullen vast gegevens voor zijn). En daaruit zou ik halen dat het minder salaris niet een werkgeversissue is, maar een culturele issue, die dieper ligt.
@15: ” Nog kwalijker vind ik het echter dat de status van een beroep daalt, naarmate er meer vrouwen werkzaam in zijn. Zowel onder vrouwelijk als mannelijke respondenten!”
Daar zit ook de kern denk ik ivm de hoogte van betaling. Hoe hoger de status, hoe beter de arbeidsvoorwaarden.
Hoe dat komt? Mannen hebben andere waarden en profileren dat via status
Na wat literair onderzoek te hebben gedaan, kan ik mijn bewering in #15 niet rechtvaardigen (“dat de status van een beroep daalt, naarmate er meer vrouwen werkzaam in zijn”). Een onderzoek uit 1974 (Touhey) heeft dat inderdaad uitgewezen voor de top 5% van beroepen. Vervolgonderzoek uit eind jaren 70 en begin jaren 80 kon dat niet aantonen. Desalniettemin blijven soortgelijke beweringen de ronde doen (Brescoli, Uhlmann, Ross-Macusin, Sarnell, 2012, Journal of experimental social psychology), met enig bewijs. Ik kan dus niet zeggen dat ik het mis had, maar ik kan ook niet zeggen dat ik gelijk heb.