COLUMN - De opvattingen van Jezus van Nazaret waren niet die van de kerk die in zijn naam werd gesticht: dat is het vertrekpunt van de speurtocht naar de historische Jezus. Die speurtocht is nogal frustrerend. Al een eeuw geleden concludeerde Albert Schweitzer dat we alleen zeker wisten dat de Joodse wijsheidsleraar had verwacht dat het einde der tijden nabij was. De Duitse theoloog wees er verder op dat wetenschappers, doordat er zo weinig zekerheid bestond, konden wegredeneren wat ze niet beviel en konden selecteren wat in hun straatje paste. Jezusportretten zeiden daarom meer over degene die ze schetste dan over de man uit Nazaret.
Dat was 1906. Een halve eeuw verkeerde het onderzoek in een impasse, maar het werd hernomen na de ontdekking van de Dode Zee-rollen, waardoor Jezus beter in zijn Joodse context kon worden geplaatst. Tegelijk werden criteria geformuleerd die moesten verhinderen dat onderzoekers selectief met hun informatie omgaan.
In Europa heeft niemand, christelijk of anders, hier veel moeite mee. Zelfs evangelische christenen, die de Bijbel wat letterlijker nemen dan gebruikelijk is, zullen niet snel insinueren dat dit onderzoek dient ter bestrijding van hun geloof. Dat ligt anders in de Verenigde Staten, waar menigeen geschokt reageerde toen Reza Aslan vorig jaar zijn boek Zealot. The Life and Times of Jesus of Nazareth publiceerde. Een academicus! Een moslim! Uit Iran! Axis of Evil!
Alle ophef kon niet verbergen dat het ging om een overbodig boek. Aslan herhaalt alle fouten waarvoor Schweitzer waarschuwde: hij gaat ervan uit dat veel verhalen uit de evangeliën verdichtsels zijn en selecteert daarna uit diezelfde teksten wat hem te pas komt. Geen spoor van methodische reflectie. Verder beheerst hij zijn stof onvoldoende: toen ik het boek voor het NRC Handelsblad recenseerde, streepte ik per vier pagina’s drie feitelijke onjuistheden aan. Ik was de enige niet die verbijsterd was.
Afgelopen donderdag was Aslan, op uitnodiging van het John Adams Institute, in Amsterdam. Ik wilde hem wel eens horen, want ik werk – full disclosure – aan een boek over het antieke Jodendom, waarin Jezus ook een hoofdstuk heeft. Ik hoopte dat Aslan als spreker beter tot zijn recht zou komen dan als schrijver, maar kwam bedrogen uit.
Moderator Casper Thomas kon het ook niet helpen. Wie in het openbaar iemand interviewt, kan zijn gast niet afvallen, maar het zal hem niet zijn ontgaan dat Aslan enerzijds zei dat je het Nieuwe Testament niet letterlijk mag nemen en anderzijds de Handelingen van de apostelen benutte als geloofwaardige bron. Een interviewer moet bovendien vragen stellen waardoor de geïnterviewde zijn eigen verhaal kan doen. Thomas deed zich dus dommer voor dan hij is, maar omdat Aslan weinig had te melden, moest Thomas een wel heel laag niveau kiezen: zijn kinderbijbel.
Vergeleken met wat we leerden op de lagere school is alles vroeg of laat vernieuwend. Des te gênanter was het dat de bijeenkomst plaatsvond in de aula van de Universiteit van Amsterdam, waarvan de naam de hele avond prominent in beeld was.
We werden ruim een eeuw teruggeworpen in de tijd en het is begrijpelijk dat mijn collega Marcel Hulspas op ThePostOnline de bijeenkomst samenvatte als ‘Een charlatan in de Lutherse Kerk’. Helaas staat het geval niet op zichzelf. De meeste informatie wordt tegenwoordig immers overgedragen op internet, waar bad information drives out good. De betrouwbaarste informatie ligt namelijk op betaalsites, zodat er ruimte is voor de terugkeer van verouderde ideeën. IJs en weder dienende zal ik volgende week een tweede voorbeeld behandelen.
Reacties (4)
Leuk stuk weer, zoals vaker.
Kan iemand mij vertellen waarom zo’n lang stuk dient te worden besteed aan een slechte historicus (Aslan) die schrijft over een onderwerp waar we blijkbaar sowieso niets van kunnen weten dan (dat we alleen zeker wisten dat de Joodse wijsheidsleraar had verwacht dat het einde der tijden nabij was).
En dat voor de zoveelste keer.
Wat is er zo bijzonder aan die Aslan? En wat is er zo bijzonder aan iemand waarvan we sowieso niets kunnen weten?
Waarom zorgt onze 1% voor mensen die zo lang moeten studeren, zo veel onzin uitbraken over een Jezus waarvan we blijkbaar sowieso niets kunnen weten dan wat ik boven al citeerde?
Waarom wordt een toch redelijk groot geestelijk inteelt clubje van geestelijken en historici onderhouden door een samenleving, met inkomen, werkplek en publicatiemogelijkheden?
Geschiedenis is opium voor de samenleving.
En ook gij, Lendering, zwervend historicus der Lage Landen, bent verslaafd aan pseudoreligeschiedenis.
Jezus en zijn echte ik?
Is dat nu echt zo boeiend?
En kan een slechte historicus (Aslan) nu echt boeien?
Of is het de kift dat hij aandacht krijgt en andere historici niet?
Een slecht interview met een slechte historicus krijgt zoveel aandacht hier en een auteur van Sargasso krijgt de zak. Ik begrijp de keuzemeesters hier niet zo goed meer.
Eerst maar eens kijken waar het om te doen is,en wat de verkoop van het betreffende werkje een boost gaf.
“Stupidest Interview Ever by Fox News”
In de VS kent iedereen nu ook,de tot dit interview blijkbaar nauwelijks bekende, Lauren Green
@2: Je hoeft artikelen op Sargasso niet te lezen. Daarin ben je vrij.
Blijkbaar willen mensen het mysterie van Jezus ontrafelen, net zoals we het mysterie van het ontstaan van de aarde en het leven willen ontrafelen.
Bovendien is onze maatschappij gevormd door het christendom, of je daar nu blij om bent of niet. En vaak willen we dan onze identiteit begrijpen door onze geschiedenis te begrijpen.
‘Geschiedenis is opium voor de samenleving’ is een domme opmerking, want het gaat tegenwoordig juist om nieuws.
Verder is het stuk juist bedoeld om te laten zien dat sommige mensen blijkbaar ‘wetenschap’ bedrijven met verouderde informatie. Dus er is niet zoveel bijzonders aan Aslan, maar hij dient in het stuk als voorbeeld.