Post-atheïst | Dood aan de afvalligen!

OPINIE - De Telegraaf zet haar kruistocht tegen haatimams dapper voort, en struint nog steeds het internet af op zoek naar schokkende uitspraken van enge baardmannen. Afgelopen vrijdag wist de krant te melden dat een ‘haatimam’ genaamd Fouad al-B. (hij heet gewoon al-Bayly) door de Amerikaanse regering is betaald voor bewezen religieuze diensten aan gevangenen – en dat terwijl Fouad vindt dat Ayaan Hirsi Ali de doodstraf verdient omdat ze een afvallige moslima is.

Al-Bayly zei dat zeven jaar geleden; de betalingen, een paar duizend dollar, zijn recenter. Maar het ligt voor de hand dat hij er nog steeds zo over denkt. Alles bij elkaar is het nogal oud, uit Amerikaanse overheidsarchieven opgevist nieuws, met dank aan de alarmistische club The Clarion Project, maar zoiets is uiteraard leuk voor de kruisvaarders van De Telegraaf.

Afvalligen mogen gedood worden. Het is een van de meest hardnekkige en kwalijke onderdelen van de islam. Vooral omdat het geen extreem standpunt is. Elke moslim is het er mee eens – sommigen vol overgave, anderen zuchtend en toevoegend dat dat alleen maar de theorie is. Maar theorie of praktijk, er valt niet aan te tornen. Met als gevolg dat menige moderne moslim, bang voor reacties zoals van bovenstaande imam, zegt dat hij ‘cultureel moslim’ is. Wat zoveel betekent als: ik geloof niks maar doe wel mee aan het Suikerfeest.

Een dergelijk standpunt wordt door de meerderheid der moslims geaccepteerd. Scherpslijpers herkennen in zo’n uitspraak uiteraard de stem van de ongelovige. Die sterven moet. Het voorschrift leidt met andere woorden tot enorme hypocrisie. Eerlijk en oprecht zeggen: sorry, ik ben geen moslim meer, is onmogelijk. Zelfs de dappere Algerijnse schrijver Kamel Daoud, die vanwege zijn ongelovige taal een fatwa over zich heen heeft gekregen en dus straffeloos vermoord mag worden, blijft erbij dat hij een ‘cultureel moslim’ is, ‘zoals een ongelovige Europeaan die Kerst viert.’ (NRC, 14 maart/abonneeversie) Maar die ongelovige hoeft zich nooit ‘cultureel christen’ te noemen om zijn hachje te redden.

Het idee dat ongelovigen gedood moeten worden, komt bijna rechtstreeks uit de Koran. Bijna, want de interpretatie van dat vers is ook een dingetje. Het gebod gaat terug op de opening van de negende soera, waarin God duidelijk maakt dat de ongelovigen hun beste tijd hebben gehad. Ze krijgen nog vier maanden de tijd om zich te bekeren, daarna is het schluss. Het vijfde vers (het beruchte ‘zwaardvers’)  luidt:

Doch wanneer de gewijde maanden zijn verstreken, doodt dan de genotengevers waar gij hen aantreft en grijpt hen en belemmert hen en bezet elke uitkijkpost tegen hen.

De grote vraag is natuurlijk welke ongelovigen God hier bedoeld. Iedereen? Wanneer zou dit zijn geopenbaard? Dit wordt uitgelegd door Ibn Ishaak, een moslimgeleerde die zo rond 750 de eerste (bewaard gebleven) biografie van Mohammed schreef. En zijn toelichting heeft nooit ter discussie gestaan. Het verhaal speelt zich af nadat Mohammed de stad Mekka al veroverd had. De Mekkanen waren dus allemaal al bekeerd, maar de andere Arabische stammen nog niet. Toen die stammen ter bedevaart naar Mekka kwamen (om de oude goden te vereren), stuurde Mohammed zijn schoonzoon Ali met een openbaring op hen af. Mohammed zei:

Neem dit deel van het begin van ‘Het Berouw’ [soera 9] en verkondig het aan de mensen op de dag waarop geofferd wordt wanneer ze bijeen zijn in Mina. Geen ongelovige zal het paradijs binnengaan, en geen heiden zal na dit jaar de bedevaart uitvoeren, en geen naakte persoon zal de tempel omcirkelen.

Ali sprak de bedevaartgangers toe:

Hij gaf de mensen tot vier maanden na de afkondiging om naar hun veilige plek of hun land te gaan; daarna zou er geen verdrag of overeenkomst zijn behalve met degenen met wie de apostel een afspraak had gemaakt voor een beperkte tijd, en dan kon hij dat voor die (beperkte) tijd afspreken. Na een jaar ging er geen heiden meer ter bedevaart en geen heiden omwandelde de tempel nog naakt. Daarna keerden de twee terug naar de apostel. Toen gaf de apostel opdracht de heidenen te bevechten die de bijzondere overeenkomst hadden gebroken en degenen die een algemene overeenkomst hadden na de vier maanden die hen als beperkte tijd was gegeven, maar als iemand van hen zich vijandig toonde, moest hij om die reden worden gedood.

Het verhaal is uiteraard later ontstaan, en dient vooral ter verklaring van de openingsverzen van soera 9. Daarin is in vers 1 sprake van heidenen waarmee eerder een verbond is gesloten, maar die over vier maanden voor hun leven moeten vrezen; vandaar die opmerkingen in Ali’s toespraakje over overeenkomsten die gebroken zouden zijn. Dat soort mensen mogen gedood worden.

Het is duidelijke taal, waar fanatieke stromingen in de loop der eeuwen (voor zover nodig) graag gebruik van maakten. Probleem is ook dat dit vers niet ‘opgeheven’ wordt door een later, vreedzamer vers (God kon zoals u weet Zijn eigen openbaringen naderhand corrigeren). Sommigen wijzen ter verontschuldiging wel op het eveneens bekende vers dat er geen dwang is in de godsdienst, maar dat vers (2:256) staat éérder in de Koran, en kan het latere zwaardvers niet opheffen. Anderen wijzen erop dat het zwaardvers alleen betrekking zou hebben op die afvallige Arabische stammen toén, en dus niet op afvalligen nú. Leuk geprobeerd. Het islamitisch recht heeft al eeuwen geleden vastgesteld dat het hier een algemene veroordeling betreft vanwege geloofsafval. Door wie en waar dan ook.

Kan de islam verlost worden van dit onmenselijke gebod? Een aanpassing van het islamitisch recht is, na zo veel eeuwen, ondenkbaar. Men zou het vers en de toepassing ervan kunnen vergeten, maar er zullen altijd groeperingen en ‘haatimams’ opstaan die de gelovigen zullen herinneren aan deze bloedige religieuze plicht. De islam kent ook geen hiërarchisch theologisch gezag zoals de katholieke kerk, dat er een andere draai aan zou kunnen geven. Bovendien, wat er momenteel ‘on top’ zit, de imams in in Mekka en Medina, dat zijn nazaten van een fanatieke ketterse stroming die zich rond 1900 omhoog heeft gevochten. Nee, de kans is klein dat de islam van deze vloek verlost wordt. Dat alles vanwege een duister vers, en een verhaal bij Ibn Ishaak. Wellicht dat een andere interpretatie van dat vers iets kan uitrichten. Want dat is best mogelijk.

De opening van soera 9 is heel duister. De Koran lezen is an sich al een intrigerend, frustrerend gepuzzel, maar soera negen behoort tot de meest ondoorgrondelijke passages. De traditie die we aantreffen bij Ibn Ishaak, dat het hier zou gaan om een boodschap aan afvallige Arabische stammen is niet meer dan een gok. En het verhaal van de toespraak van Ali tot de bedevaartgangers is niet meer dan dat: een verhaal. In de soera zélf ontbreekt elke aanwijzing dat een en ander op deze manier zou zijn gebeurd. En eerlijk gezegd: het hele verhaal klinkt nauwelijks geloofwaardig.

In mijn boek, dat in juni verschijnt, zal ik aantonen (of aannemelijk maken) dat het idee dat Ali de toegestroomde heidense stammen eventjes vertelde dat ze vier maanden de tijd kregen om zich te bekeren, volkomen absurd is. En Ibn Ishaaks uitgebreide uitleg van de betreffende verzen is een volstrekt warrig betoog. Deze verzen, inclusief het zwaardvers, waren hoogstwaarschijnlijk gericht tegen Mekkanen die tot dan toe weigerden om Mohammed als nieuwe Mekkaanse leider te aanvaarden.

Mohammed was al een keer in Mekka teruggekeerd en had de steun verworven van een deel van de inwoners. Maar de stad bleef verdeeld; Mohammed en zijn aanhangers waren eerder verstoten. Inmiddels was Mohammed machtig, rijk, en gevaarlijk. Hij gaf de rest van de Mekkanen vier ‘gewijde’ maanden te tijd om zich alsnog aan hem te onderwerpen. Dat is waar soera 9 om gaat. Na die vier maanden trokken zijn strijders opnieuw de stad binnen, om iedereen die de eerdere overeenkomst weigerde te accepteren, een kopje kleiner te maken.

Het is maar een alternatieve interpretatie. Maar ik denk uiteraard dat ik het bij het rechte eind heb. Waar het om gaat is dat het onmenselijke gebod dat afvalligen gedood ogen worden, van tafel moet. En dat betekent dat hierover bínnen de islam een fundamentele discussie moet plaatsvinden. Dat zou een belangrijke stap zijn in de richting van een meer vreedzame islam.