COLUMN - Waarin Klokwerk zich midden in crisistijd durft af te vragen of we niet beter af zouden zijn als we minder gingen werken.
Grote projecten lopen altijd uit de hand. Altijd kosten ze meer dan vooraf werd verteld, en altijd leveren ze minder op. Dat is eigenlijk de standaard in de bouw en in de ICT-wereld.
Een instantie die een groot ICT-bedrijf inhuurt, mag vooraf maar beter goed bedenken wat het wil en wat de middelen mogen zijn. Aan de kennis daarvan ontbreekt het helaas nogal eens. Dit soort bedrijven zijn dan ook groot geworden doordat babyboomers aan de top zich graag door een jonge ICT-knul naar een financiële bloedarmoede lieten adviseren. Een vage opdrachtomschrijving was voor deze knullen een vette vis.
Nu zitten we echter in zwaar weer en wordt overal de broekriem aangehaald. En waar worden de grootste klappen gevoeld? Juist. Bij bouw- en ICT-projecten.
Wat te doen? Capgemini kijkt eens naar zijn eigen organisatie en concludeert dat de jonge knullen van toen inmiddels al aardig op leeftijd gekomen en dat hun salaris met hun leeftijd is meegegroeid. Het stelt dus voor om de salarissen aan de top af te romen, om met dezelfde hoeveelheid mensen door te kunnen gaan.
Gejuich van zowel rechts als links! Van de rechterkant door werkgevers die een broertje dood hebben aan alles wat ruikt naar loonafspraken, en links waar men solidariteit verwart met jaloezie naar hoge inkomens en geneigd is bedrijven niet zozeer te zien als een onderneming die een product aflevert maar als een werkgelegenheidsproject.
Natuurlijk, er valt wat voor te zeggen de rare gewoonte aan te pakken om werknemers naarmate ze langer zitten meer te gaan betalen. Die discussie is inmiddels overal losgebarsten. Maar er is een andere vraag die door deze kwestie bij mij boven komt:
Willen we eigenlijk wel een maatschappij waarin we mensen lager gaan betalen als er niet genoeg vraag meer is naar wat ze maken, alleen maar om ze aan het werk te houden? Zien we het bedrijfsleven als bezigheidstherapie?
Laten we ons ook eens afvragen of we nu werkelijk nog terug moeten verlangen naar de grote bouw- en ICT projecten, waarin we kantoorgebouwen bleven bouwen terwijl de helft leeg stond en de andere helft gevuld werd met ICT-ers die met name elkaar bezig hielden?
Of moeten we eigenlijk stiekem blij zijn dat bedrijven ontdekken dat ze in plaats van met een nieuwe applicatie ook af kunnen met wat excelsheets, en in plaats van een nieuwe locatie ook af kunnen met een nieuw verfje op de muren?
Zeker, dit soort zuinigheid levert werkloosheid op. Maar dat kan op twee manieren gecompenseerd worden. Ofwel de mensen met hoge lonen gaan betalen voor de uitkeringen van anderen. Of iedereen gaat minder werken en krijgt daardoor wat minder geld, maar in ruil daarvoor weer meer vrije tijd – wat weer leuk is voor de kinderen en goed voor de gezondheid.
De derde optie, iedereen minder betalen om zoveel mogelijk mensen aan het werk te houden, lijkt mij gelijk staan aan het koste wat kost willen volharden in inefficiëntie.
Reacties (15)
Vierde optie: afschaffen van de loonslavernij.
Wat is er mis met inefficiëntie?
Is efficiëntie de heilige graal van de moderne tijd?
tja zo ken ik er nog een paar……wat hebben we nu echt nodig? De productie van een mini Ipad is dan ook inefficiënt. Dat hersenloze trendgevoelige volsstammen deze wel willen hebben is net zo irrationeel als bovengenoemde bouw- en ICTprojecten om mensen maar aan het werk te houden. En for that matter, zonder dat soort projecten hadden we niet het mooie Amsterdamse bos….
Grote projecten lopen altijd uit de hand. Altijd kosten ze meer dan vooraf werd verteld, en altijd leveren ze minder op. Dat is eigenlijk de standaard in de bouw en in de ICT-wereld.
Bron? Minder dan 10 jaar oud liefst:p
Wellicht refereer je dan aan de de heersende consensus dat “De Nederlandse overheid jaarlijks vijf miljard euro verspeelt door het mislukken van ict-projecten.” (wat denk ik een goede schatting is), maar om te zeggen dat uit de hand lopen de standaard is de sector als geheel zul je toch wat verder dan die ene nogal speciale opdrachtgever – de overheid – moeten kijken.
Willen we eigenlijk wel een maatschappij waarin we mensen lager gaan betalen als er niet genoeg vraag meer is naar wat ze maken, alleen maar om ze aan het werk te houden? Zien we het bedrijfsleven als bezigheidstherapie?
Want dat gebeurt bij Capgemini? Heb je daar een bron bij? Volgens mij heeft Capgemini de salarissen van haar personeel gewoon te ver opgevoerd. Dat heeft niks te maken met de conjunctuur (hoewel een betere economie die situatie misschien wat langer had kunnen doen voortduren).
EDIT: Laat ik daar nog iets aan toevoegen. Ik heb meerdere keren meegemaakt dat een opdracht in een aanbestedingstraject niet werd gewonnen. Het beste voorstel, “maar veel te goedkoop”. De overheid is actief op zoek naar projecten die veel te duur zijn. Daar worden dan veel te veel mensen op gezet – het geld moet immers wel verantwoord worden – en voor je het weet heb je een onbestuurbaar project waarbij je 3 man nodig hebt om het equivalent van een schroefje vastdraaien voor elkaar te krijgen nadat 4 managers daar toestemming voor hebben gegeven. Dat project mislukt dan en bij het volgende project gaat men voor nog duurder; “dat zal immers wel beter aflopen”. Dit is een nogal overheids-specifiek probleem. Overigens gaat het soms ook wel goed, maar dan hoort u er niks van. Hier valt dan ook geen serieuze statistiek mee te doen; hoe ga je projecten wegen? Of basis van de kosten? En als die het tienvoudige zijn van wat realistisch is? Als je daarmee gaat rekenen, mislukken inderdaad alle projecten.
@4: Wat betreft het ‘uit de hand lopen van ict-projecten’ zowel wat tijd betreft als wat geld betreft komt voornamelijk omdat de opdrachtgever gaande het project de doelen bijstelt (Zou dit ook nog kunnen? Mag dat er ook nog bij? Doe maar een beetje meer hier, en een beetje meer daar!). Maar na het bijstellen van het doel van een project zou je ook de planning en het budget navenant moeten bijstellen.
Als ik naar een meubelboulevard ga om een stoel te kopen en ik kom thuis met een driezitsbank, een tweezitsbank, en tafel èn die ene stoel, dan snapt toch ook iedereen dat dat dan meer kost?
@1 Ja, ik denk dat efficiëntie inderdaad de heilige graal van de tegenwoordige tijd is, wat op zich niet zo raar is. Iets wat efficiënt opereert is snel, duidelijk en zou de minste neveneffecten op moeten leveren: het zou het leven voor velen een stuk gemakkelijker moeten maken (ik houd een slag om de arm met het woord ‘zou’).
@0 De schrijver van het stuk neemt aan dat ook voor de armen en werklozen gezorgd moet worden: de mensen met hoge lonen zouden de uitkeringen moeten betalen van de werklozen. Hoewel ik het eens ben met die aanname, moet de schrijver wel doorhebben dat hij deze aanname maakt. Deze aanname wordt niet door iedereen gedeeld, vooral niet aan de rechterkant van het politieke spectrum.
Wat betreft het verlagen van de lonen bij CapGemini: het is een bedrijf en het staat ze vrij een eigen bedrijfsvoering te hebben. Ik zou het toch enigszins lovenswaardig vinden dat ze dit van hun werknemers vragen/eisen (@4 ook al zijn ze overbetaald geweest), in plaats van het loon voor sommigen gelijk te houden, de laagsten te verlagen en de rest eruit te trappen. Ook sta ik achter het punt dat we niet in zo’n samenleving zouden moeten willen leven, maar mensen minder betalen omdat er minder vraag naar hun arbeid is, is pure marktwerking, zou ik zeggen. Misschien dat vanuit ‘links’ dit eruit ziet als bezigheidstherapie, vanuit ‘rechts’ kan men stellen dat men moet ‘afboeken’ op ‘investeringen’ (want ook personeel is een investering), zonder die investeringen ‘van de hand te doen’ (lees: ontslaan).
Van alle drie de opties zou mij de tweede (ook) het meest wenselijk lijken. De eerste optie, hoe solidair die ook mag zijn, is in een groeiend individualiserende wereld steeds minder haalbaar en wordt veel eerder als ‘oneerlijk’ gezien.
Met de derde optie heb ik een ander probleem dan de schrijver. Het leidt m.i. tot willekeur van de markt en werkgevers (omdat ik ervan uitga dat zij niet denken dat minder loon ook voor hen geldt). Als werknemer wil je toch enigszins weten waar je aan toe bent. Het punt van de schrijver blijft desalniettemin staan: inefficiëntie, slechte kwaliteit, service en bedrijfsvoering blijven dan relatief onbestraft: het het blijft versluierd door de lagere lonen.
Toch wil ik ook dit zeggen over de tweede optie: het zou zeer wenselijk lijken, maar onhaalbaar, omdat het niet aansluit op de wensen van de betrokkenen, de mensen. Mensen willen namelijk meer, dit geldt niet alleen voor de hoge baas, maar ook voor de simpele werknemer. Ze willen net iets meer hebben dan de buurman, net een iets duurdere auto hebben etc.. Vooral bij mannen is dit goed zichtbaar: status verkrijgen door materiële rijkdom. Hiervoor heb je geld nodig, en moet er meer gewerkt worden. Als je dan de totale werkgelegenheid ziet als een taart, moet een ander dus aan uren en geld inleveren, totdat een ander geen uren meer heeft en dus werkloos is.
Het idee van een samenleving met een 20/22 urige werkweek waarin iedereen een baan heeft, iedereen genoeg heeft om van rond te komen, is niet nieuw. Het is niet haalbaar omdat er mensen zijn die voor 24 of 32 uur betaald willen krijgen, of voor 40, of voor 80 uur en er ook die tijd in willen steken. Bij het wegvallen van (haalbaarheid van) deze optie, blijven #1 en #3 dus over, helaas. Want we willen meer.
Efficientie is een domme heilige graal, vooral op de manier waarop het nu vaak ingevuld wordt: alles zo minimaal mogelijk. Efficient is over het algemeen namelijk ook heel fragiel. Redundantie kan grote voordelen hebben: het is iets minder gevoelig. De ‘lucht’ die erin zit kan wat klappen hebben. Niet voor niets dat juist in de IT ook redundancy een belangrijke rol speelt (dubbele verbinding, backup van data etc.)
Maar voor mensen en logistieke planningen gaat het ook op: efficient is mooi tot het mis gaat, maar een uiterst efficiente planning dondert bij tegenslag vaak volledig in elkaar – waar een beetje inefficientie de ruimte geeft om je achterstand weer in te lopen.
Het verhaal uit @4 ken ik trouwens ook.
Kijk @Inca snapt ‘m
@Su: Afschaffen van loonslavernij is een paar stappen harder dan de samenleving zal durven rennen vrees ik. Het lijkt mij gezond, maar de mens wil zekerheid. Zonder basisinkomen blijft het verschijnsel loonslavernij volgens mij daarom nodig.
@HansR: We hebben te maken met verschillende vormen van inefficiëntie. Als een praatje maken met een bejaarde tijdens het opmaken van het bed inefficiëntie wordt genoemd ben ik het met je eens. Als inefficiëntie leidt tot leegstaande kantoren en veelverdieners die nauwelijks iets toevoegen voor het geld dat ze kosten, dan vind ik het hoogst onwenselijk.
De meeste ICT oplossingen worden trouwens gerechtvaardigd door een bezuiniging op FTE in het vooruitzicht te stellen.
@zmcccc: Grappig dat je vraagt naar bronnen maar dan zelf met voorbeelden en verwijzingen komt die mijn verhaal ondersteunen. Dank daarvoor. Mijn bron is met name mijn eigen ervaring als projectmanager van onder andere ICT projecten, in de private sector overigens. En ik ben er niet tien maar twee jaar geleden mee gestopt. Overigens nog steeds tot mijn eigen grote tevredenheid. Het voorbeeld dat je geeft is tekenend, maar is volgens mij meer eigen aan het verschijnsel “grote onderneming” dan aan de overheid. Het gaat fout waar opdrachtgevers eigenlijk niet goed weten wat ze willen, en vooral wat ze kunnen verwachten. Zelfs Prince II is daar niet tegen opgewassen.
@Bernard Weiss: Het is natuurlijk zaak eerst thuis goed af te kaarten wat de behoefte is voordat je naar de meubelboulevard loopt.
@Inca: Zie mijn reactie op HansR. Zeker zijn er rek en veiligheidsmarges nodig. Daar gaat het in projectenland vaak om te beginnen al fout. Met die kritiek die je neerzet ben ik het dus eens.
Daarbij denk ik dat voor de meeste verstrekkende plannen het overzicht mist, en dat het daarom beter is om te denken in quick wins en “de zaken klein houden”. Dat is een beroepsmatige overtuiging die een veel diepgravender discussie verdient dan een columpje natuurlijk, maar ik dacht van ach, ik gooi eens een steen in die vijver. ;)
@Folkward: Dank voor deze uitgebreide reactie. Ik kan me er globaal voor een heel groot deel in vinden.
Maar goed, in detail. Capgemini mag natuurlijk zijn eigen beleid voeren, maar zal zich wel aan de spelregels in arboland moeten houden. In verschillende artikelen wordt gesuggereerd dat de oudere werknemers door Capgemini onder druk zouden worden gezet; dat wie weigert een bijspijkertraject krijgt met aan het einde tot zover een zwart vraagteken. Het is niet de bedoeling dat werknemers zo onder druk worden gezet. Helaas gebeurt dit in de praktijk maar al te vaak en valt het heel lastig te bewijzen. Daarbij verliest een werknemer zo een strijd normaliter simpelweg omdat hij het geestelijk niet trekt.
Dit heeft overigens geresulteerd in een rechtspraktijk voor werknemers die vaak tot op het absurde af de werknemer in het gelijk stelt; doorgeslagen naar de andere kant. Maar omdat veruit de meeste zaken niet bij de rechter in de buurt komen, weegt een en ander niet tegen elkaar op.
Ziehier de realiteit in sociale zekerheidsland. Een juridische warboel waar recht hebben en recht krijgen niet gelijk zijn. Een prachtig werkgelegenheidsproject voor juristen en vakbondsmedewerkers, maar ik denk voor zowel werkgevers als voor werknemers verre van ideaal.
Ik ben daarom zelf sterk te porren voor flexibilisering van de arbeidsmarkt tegen voorwaarden, maar ik snap de zorgen van de vakbonden in deze wel: hier wordt het arbeidsrecht ondermijnd middels beleid binnen een bedrijf en middels een discussie in de pers, en er ligt geen wisselgeld klaar.
Boventalligheid is natuurlijk een ramp. Boventalligheidsrondes zijn de pest voor een bedrijf. Alles met zitvlees blijft zitten en het jonge talent moet vertrekken. Absoluut onwenselijk.
Met zijn allen gaan part-timen, zoals ik in mijn stuk suggereer is natuurlijk een utopie. Maar ik vond het aardig het eens tegen de heersende beelden te zetten, in de hoop dat het hier en daar inspireert op HR afdelingen en in politieke burelen.
Ten slotte: inderdaad, het is een aanname dat we nog een vangnet houden. Afschaffen van uitkeringen is inderdaad een laatste optie, maar ik hoop dat “rechts” nog wel zo realistisch is dat ze beseft dat we dan ook geen gezonde samenleving krijgen. Over het algemeen ziet rechts dat dan ook wel, en zet niet zozeer in op verlaging of afschaffen van uitkeringen, maar op aanscherpen van de regels van toetreden, bestrijding van fraude, en verschuiven van bijzondere kosten van het collectief naar het individu. Leuk, maar daarmee heb je de werkloosheid natuurlijk nog niet bestreden en de kosten daarvan ook niet opgevangen. Of het nu linksom of rechtsom gaat: werkloosheid kost uiteindelijk geld.
(Overigens hebben we de discussie een beetje versimpeld; werkgelegenheid is natuurlijk geen taartpunt, omdat de totale taart onder invloed van ingrepen natuurlijk ook kan krimpen en groeien. Volgens mij zijn de opties op die effecten echter moeilijk tegen elkaar af te zetten.)
@Klokwerk, #9 Mijn bron is met name mijn eigen ervaring als projectmanager van onder andere ICT projecten
LOL. Dus nou hebben we 2 bronnen: Een ex-projectmanager wiens projecten mislukten en de consensus dat de overheid een kloteklant is die tactieken hanteert die aan sabotage grenzen. Zo kan ik ook nog wel wat niet-representatieve bronnen aanhalen. Mezelf bijvoorbeeld: bij het ICT-bedrijf waar ik op dit moment zelf werk, lopen projecten bijvoorbeeld vrijwel nooit mis.
Grappig dat je Prince II erbij sleept. Een projectmanagementmethode gaat er niet voor zorgen dat je project een succes wordt, die gaat hooguit voorkomen dat het niet door stomme fouten in de soep loopt. Het succes van een ICT-project staat of valt dan ook met de bemensing, niet met de methode die de projectmanager hanteert. Een project met een goed team zonder fatsoenlijk projectmanagement kan een daverend succes zijn. Een project met een projectmanagementmethode volgens het boekje maar zonder competent team gaat geheid mislukken. Daarmee is de projectmanagementmethode maar zeer beperkt van invloed op de mate van succes van het project.
@9, alleen heeft efficiency volgens mij niets te maken met leegstaande kantoren en overbetaalde consultants. (Hooguit indirect misschien, omdat men meestal graag gelooft in het efficiency-sprookje om te rechtvaardigen om egoproject X uit te voeren.)
Maar dat soort toestanden worden niet uitgebannen door te verwachten dat er efficienter gewerkt wordt. Specifiek bij de consultants is er een mismatch tussen de consultants enerzijds die een salaris hebben waarvoor CapGemini (bijvoorbeeld) 200 euro p/u zou moeten ontvangen, terwijl er geen bedrijf of overheid meer is die dat wil betalen. Het lost niets op om er dan een aantal consultants uit te gooien als de andere nog steeds 200 euro p/u moeten opbrengen om kostendekkend te zijn.
Efficienter werken doet daar niets aan af – tenzij je natuurlijk urendeclaraties gaat vervalsen zodat de betalers teveel uren tegen half uurtarief betalen. (Daar wordt uiteraard flink mee gesjoemeld, maar je kunt het moeilijk aanbevelen als structurele oplossing.)
Het lost ook niets op om dan vervolgens iedereen eruit te gooien, en een heleboel kennis en knowhow verloren te laten gaan, OF om CG op te doeken, en vervolgens een nieuwe organisatie in het leven te roepen waar de werknemers vervolgens terecht komen, jawel, tegen een lager tarief.
Een extra gevaar bij dat efficiency-denken (en dat heb ik nu toch een aantal keer gezien) is dat er wel minder mensen werken, maar de workload nauwelijks vermindert, en er geen duidelijke manier meer is waarop men efficienter kan werken. Gewoon bedenken dat het zou moeten, is niet genoeg. Dus wat gebeurt er dan? Taken blijven liggen of ze worden afgeraffeld. De problemen die dat oplevert willen bovendien nog wel eens voor veel meer werk zorgen: inefficientie juist. De werkdruk wordt hoger en het team wordt kleiner: de kans op uitval en de gevolgen van uitval worden groter. Meer problemen. Etc etc.
Als het probleem is dat consultants een salaris hebben dat nu niet meer past bij de huidige tarieven, dan lost het niets op als je dat probleem negeert. Het heeft overigens ook niet echt te maken met leeftijd: het zijn niet automatisch de werknemers die veranderd zijn (minder productief), het is de markt die veranderd is. En dat wordt een beetje scheef belicht.
zmmoccc: Mijn projecten mislukten niet hoor – niet dat ik zo goed was, maar zo hoog zat ik niet in de boom om over miljoenen te gaan. Ik heb het enkel keer op keer mis zien gaan om mij heen, en mensen die ik ken die in dezelfde business zitten, maar dan bij andere bedrijfstakken, beamen dat. Zeker, voor de projectorganisaties die de projecten krijgen slagen ze allemaal. Maar dat is het probleem, het gapende gat tussen wat zij uiteindelijk voor opdracht krijgen en de verwachtingen die de opdrachtgever erbij had. Uiteindelijk staat er een werkende applicatie, maar leverde het de hoeveelheid FTE besparing op die in de businesscase omschreven stond? Leverde het de extra klanttevredenheid op? Je weet vast uit ervaring dat het puntje evaluatie altijd het meest verwaarloosde deel van de projectplanning is. Enfin, dat de verwachtingen voor de klant vaak niet realistisch zijn en dat van dat oogpunt de meeste projecten “mislukken” zou je toch moeten weten, want jij krijgt het ook aan het begin van iedere cursus te horen. Er bestaan niet voor niets projectmethoden als Prince II. Ik ben het met je eens dat dit absoluut geen oplossing is. Zo wordt het wel gepresenteerd. Als een oplossing voor een probleem dat niet verdwijnt door het te ontkennen, omdat je vindt dat jouw bedrijf het zo geweldig doet.
@Inca: We hadden het dan ook niet over “efficiency” maar over of iets efficiënt is. Ik bedoel dus niet dat highly overrated begrip in de bedrijfskunde en de politiek waar je je zo terecht tegen afzet en welk verhaal ik met dikke uitroeptekens zou willen onderschrijven, maar het Nederlandse woord: efficiënt. En dan bedoel ik niet de efficiëntie die bereikt wordt door hetzelfde werk te doen met minder handjes, maar door bepaalde werkzaamheden niet meer uit te voeren. Werkzaamheden die juist te maken hebben met het efficiency-denken wat jij bedoelt overigens, want de meeste ICT projecten worden gerechtvaardigd door een veronderstelde bezuiniging op fte’s. Opdrachtgevers hebben ontdekt dat er een andere manier is om te besparen dan de adviseur minder te betalen: hem helemaal niet meer inhuren. Dat is de efficiëntie waar ik hier op doelde, en ik denk dat er voor die oplossing in veel gevallen wel wat te zeggen is.
@13: deels eens, maar deels… het helemaal niet coordineren van die zaken geeft toch ook een boel ondoordachte zooi die net als een ducktape-reparatie op korte termijn de monteur buiten de deur houdt, maar op langere termijn toch ook een heleboel chaos en achterstallig onderhoud geeft. (En dat, mocht de economie dan weer aantrekken, aanleiding geeft tot een nieuwe luchtbel, omdat iedereen wel snapt dat gekopieerde excelsheetjes die je op allerlei plekken moet kopieren en bijwerken niet echt ideaal zijn.)
De opdrachtgevers die nu denken dat ze geen adviseurs hoeven in te schakelen, gaan de woningbouwcorporaties achterna die een uiterst lucratieve manier hadden gevonden om te bezuinigen op groot onderhoud.
Alleen is nu een deel van het woningbestand in beroerde kwaliteit, terwijl er geen geld is om daar iets aan te doen. Het zou gesloopt worden maar dat kan niet meer.
Consultants, managers, coordinatoren of hoe je ze ook wilt noemen: de functies waar die woorden ooit voor bedacht zijn, zijn zinnig. Je hebt mensen nodig met overzicht en visie. Je hebt expertise nodig. Daar is allemaal niets mis mee vind ik. De verhoudingen zijn scheef, dus die mogen rechtgezet worden, maar om het geheel zonder te doen is nog steeds verspilling denk ik.
Dan kunnen we elkaar een hand geven. Natuurlijk is er altijd overhead nodig: administratie, management, en blijft het ook nodig om af en toe te veranderen, en kritisch te kijken naar de eigen organisatie. Alleen wordt er in die branche wel ontzettend veel geblunderd en geld over de balk gesmeten, en dat geldt echt niet alleen voor overheden, maar voor de meeste grote organisaties. Het probleem is mijns inziens dat deze organisaties ook verkapte werkgelegenheidsprojecten zijn geworden voor stafmedewerkers, die vaak met name elkaar aan het werk houden, terwijl de businesscase van een project door wishful thinking voor een groot deel bestaat uit fictie.
Enfin, dat is ook mijn eigen ervaring. Ik bouw momenteel als zelfstandige webapplicaties voor kleine bedrijven, en denk daarbij met name in quick-wins. Minder inkomenszekerheid, maar het is werk dat uiteindelijk veel meer voldoening geeft dan mijn vorige baan, dat kan ik wel vertellen.