OPROEP - Naar aanleiding van de stukken over welvaartsongelijkheid en vermogensongelijkheid is er terecht op gewezen dat in de cijfers van het CBS het pensioenvermogen niet is verwerkt. Een aantal aspecten van het pensioenstelsel zoals we dat kennen in Nederland roept echter twijfels op of pensioenvermogen wel echt vermogen is.
In theorie is het simpel. Een bepaald percentage van je loon wordt in een spaarpot gestopt en belegd. Vanaf de 65ste verjaardag plus 3 maanden (oplopend tot 67 in 2021 of 2023) krijgt iedereen die heeft bijgedragen uit deze spaarpot maandelijks een uitkering tot overlijden. Dat lijkt verdacht veel op vermogen. Helaas is de werkelijkheid iets weerbarstiger.
Het meest eenvoudige geval is dat van een alleenstaande zonder ex-partner(s) en zonder kind(eren). Vanaf de pensioengerechtigde leeftijd krijgt deze een vast bedrag per jaar tot aan het overlijden. Het maakt niet uit of dat al na een jaar is of pas op 100-jarige leeftijd. Bij een overlijden kort na de pensioengerechtigde leeftijd doet zich de situatie voor dat er meer is ingelegd dan er is uitgekeerd. Dezelfde situatie doet zich voor als deze alleenstaande voor het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd overlijdt. De overgebleven inleg maakt geen deel uit van de erfenis maar valt toe aan het pensioenfonds. Dit vermogen wordt gebruikt om het pensioen van de 100-jarigen te betalen. Partners (en ex-partners) en kinderen hebben onder bepaalde voorwaarden recht op nabestaandenpensioen. Maar ook hier geldt weer dat bij overlijden de aanspraak vervalt. Kortom, dat zogenaamde vermogen gaat bij overlijden op in rook.
Dan is er nog een definitiekwestie. Vermogen is de hoeveelheid bezittingen minus de hoeveelheid schulden. Bezittingen zijn zaken waarvan jij eigenaar bent. Eigendom is het recht om over een zaak naar eigen goeddunken te beschikken. En laat dat nu net niet het geval zijn bij de pensioenen. Je kunt niet jouw aandeel opeisen en op je spaarrekening zetten. En zoals hiervoor al opgemerkt, kun je het restant ook niet naar eigen goeddunken verdelen onder je erfgenamen. Het pensioenvermogen is dus niet echt van jou.
Het pensioenvermogen behoort dus mijns inziens niet tot het persoonlijk vermogen van individuen. Het is eerder een inkomensverzekering. Niet meer en niet minder.
Maar ik laat me graag overtuigen van het tegendeel.
Reacties (28)
Beetje open deur, dit.
“Het pensioenvermogen behoort dus mijns inziens niet tot het persoonlijk vermogen van individuen. Het is eerder een inkomensverzekering.”
Ja, dat klopt. Bovendien is het ook nog een slechte verzekering, waarbij het afhangt van je leeftijd of en hoeveel je je terug gaat zien van je premie. Hoog tijd dus om de tweede pijler om te vormen tot een wel individuele spaarpot met een collectieve grondslag.
Daarom deel ik dus grats sigaretten uit op straat. Zodat er nog wat van mijn vermogen overblijft want ik moet het er tot mijn 100e mee doen.
Ik weet niet meer, een cabaretier die zei nog. 1/4 is al dood voor zijn 65e. Als de kansen zo liggen. Leven is een vervelende loterij.
Ik hoop dat cor mol nog meeleest hier en reageert. Zijn stelling is dat Nederland geen schuldenberg heeft als gevolg van pensioenVermogen. (https://cormol.wordpress.com)
@4
Dat kan toch ook? We zijn het denk ik wel eens dat het geen persoonlijk vermogen is, maar als collectief vermogen kan het natuurlijk wel effect hebben op onze collectieve netto schuld.
@4,5: Dat is hetzelfde als zeggen dat een straat met 1 multimiljonair en 5 mensen in de schuldhulpverlening overall geen enkel probleem heeft.
Als je heel consequent omgaat met alle gevallen waarin mensen gezamenlijk aanspraak hebben op een potje met geld, maar er niet meteen aan kunnen komen, dan kan dat nog wel eens raar uitpakken.
Een echtpaar dat samen een voorlopig onverkoopbaar huis bezit?
Een echtpaar dat samen niet verhandelbare obligaties of aandelen bezit?
En stel dat we een gedachtenexperiment doen: alle Nederlanders storten hun vermogen in een potje waaruit ze gezamenlijk leven en al hun persoonlijke uitgaven betalen. (Hoeveel iedereen er uit mag halen is even niet van belang voor dit experiment.)
Zijn we met z’n allen dan opeens straatarm, terwijl onze levensstandaard, gemiddeld genomen niet veranderd? Waarschijnlijk zou er een verschuiving van vermogen plaatsvinden (die minsten voor een groot een deel onrechtvaardig is, maar daar gaat het nu niet over). Echter met z’n allen samen zouden ze toch echt nog even rijk zijn.
Mijn stelling is: het feit dat je iets op een bepaald moment niet als persoonlijk beschikbaar vermogen mag tellen, wil nog niet zeggen dat je het niet als vermogen van een groep mag tellen.
Ah definities. Laten we het hebben over juridische metafysica.
Eigendom uit 5:1 BW is natuurlijk niet hetzelfde als Vermogen. Daarom is vermogensbelasting ook zo vervelend.
Dat is natuurlijk misschien economisch een praktisch onderwezen definitie. Maar juridisch flauwekul. Bezit is absoluut niet hetzelfde als eigendom. Een fiets die jou gestolen is is niet meer in je bezit maar nog wel je eigendom.
Wat je daar zegt doet geen recht aan de schulden die jij op een ander hebt. Die we dus Vreemd Vermogen noemen. Daar betaal je ook belasting over. Anders zouden banken helemaal nooit belasting hoeven betalen.
Vreemd vermogen heb je dan wel niet in je bezit, maar die heb je theoretisch wel. Als ik al mijn geld weggeef aan mijn vader en ik zeg geef het me morgen terug. Ben ik dan vandaag arm?
Je kan je zegeningen tellen. Bedoelen ze daarmee dat je jezelf rijk kan rekenen?
Zo bezien kunnen al die kindertjes in Afrika zich ook rijk rekenen want al mijn pensioen zou ik natuurlijk zodra ik het heb meteen weer doorstorten naar Unicef.
@6:
Nee dat is niet hetzelfde. Het pensioen wordt onbelast opgebouwd, echter de uitkeringen zijn belast. Daar volgt uit dat de Nederlandse Staat een latente belastingclaim heeft van ongeveer 40% op de gehele pensioenpot. Dit mag normaal gesproken afgetrokken worden van de staatschuld in het bepalen van de schuldquote. Nederland doet dit echter niet want het bekt zo lekker bij verkiezingen (Hoi CDA !! Hoi VVD!). Als je dit wel zou doen, dan is de staatsschuldquote in Nederland heel erg laag…
@9 sterker nog, we zouden dan geld “over” hebben ;) (onder 2: https://cormol.wordpress.com/2014/09/27/vermogen-huishoudens-en-miljoenennota-2015/)
@5 vermogen van particulieren is inderdaad wat anders dan algemeen pensioenvermogen. Maar de blog waar naar ik verwees rekent het toe aan vermogen per huishouden.
Mijn jongste van 7 vraagt regelmatig: ‘wat is het rijkste land ter wereld?’
En ik maar weer uitleggen dat het afhangt hoe je rekent: ga je uit van BNP? In/ex grondstoffen, productiepotentieel, gemiddeld of mediaaninkomen? Tot nu toe heb ik de nuance of je pensioenvermogen mee moet rekenen of niet buiten beschouwing gelaten, maar ik zal die invalshoek ook maar meenemen.
Maar ook al horen we bij de rijkste 2% van de wereldbevolking, meer zakgeld krijgt hij niet.
De enige reden dat financiële producten iets waard zijn is omdat ze een verwachte cashflow hebben. De pensioenrechten die je hebt opgebouwd hebben een bepaalde verwachte cashflow en het is dus vermogen.
Niet overdraagbare aandelen zijn ook gewoon vermogen.
Het is geen verzekering omdat als je morgen niet meer betaald bij je verzekering dan krijg je niks. Als je niet meer betaald voor je pensioen krijg je nog gewoon je pensioen.
Pensioen is uitgesteld bruto inkomen + het onbelaste rendement hierop.
Spaargeld dus, en daarmee eigenlijk vermogen zou je zeggen.
De wetgever heeft echter besloten dat pensioenvermogen anders wordt belast dan spaargeld (en tegelijkertijd allerlei voorwaarden en beperkingen opgelegd). De reden hiervan is evident: zou je gedurende je werkzame leven belasting moeten betalen over je pensioenpremie en bovendien vermogensbelasting over het opgebouwde vermogen, dan blijft er voor Jan-met-de-Pet bar weinig pensioen over. Ofwel: zijn vermogen stijgt, maar zijn inkomen na pensionering daalt. Onder de streep wordt de ongelijkheid vermoedelijk nog groter.
(Wie van de economisch onderlegde lezers wil dit narekenen?)
@13: De hele discussie over ongelijkheid lijkt uitsluitend te gaan over de manier waarop deze wordt berekend.
Het belangwekkende van Piketty (heb ik overigens niet gelezen) is dat hij een heel brede cijfermatige onderbouwing geeft voor een stelling die anderen (zoals Stiglitz, heb ik overigens wel gelezen) voor hem al hadden geponeerd: de rijken (1%, 0,1%?) worden steeds rijker, en de middenklasse staat steeds meer onder druk.
In landen als de VS is deze ontwikkeling veel dramatischer dan in Nederland, maar dat wil niet zeggen dat we ons geen zorgen hoeven te maken. Het gaat namelijk niet over de huidige percentages, maar over het feit dat de ongelijkheid ook in Nederland geleidelijk groter wordt.
Piketty wordt steeds aangevallen over vermeende onjuiste berekeningen, en steeds wordt geroepen dat die ongelijkheid eigenlijk best meevalt. En zo blijven de rijken rijker worden, en wordt inkomen uit kapitaal minder zwaar belast dan inkomen uit arbeid. Hoezo “werken moet weer lonen”, dames en heren politici die zeggen op te komen voor de “hardwerkende” Nederlander?
We hebben alleen nog maar een middenklasse omdat we iedereen met bijstand al middenklasse noemen, omdat je ook altijd nog mensen hebt die geen dak boven hun hoofd hebben in Nigeria. Wat hebben we het toch goed in dit kikkerlandje.
Edit: @vastgoed, je kan ook naar het levensgeluk van de bevolking kijken. Ik dacht ik zeg het maar….
(1) Ik heb wel een behoorlijk vermogen maar geen pensioen. Dat vermogen heb ik nodig om statistich nog ca 20 jaar van te leven en materieel is het dus penioenvermogen.
(2) Volgens het CBS is vermogen:
Uitgangspunt hierbij is de ‘vrije bestedingsmogelijkheden’ die consumenten hebben. Voor het vermogensbegrip houdt dit in dat tot het vermogen gerekend wordt de bezittingen van de huishoudens die op korte of middellange termijn omgezet kunnen worden in consumptieve bestedingen of leiden tot inkomsten die deel uitmaken van het inkomensbegrip besteedbaar inkomen. Op deze bezittingen worden de schulden in mindering gebracht. Belangrijk gevolg van dit uitgangspunt is bijvoorbeeld dat de waarde van de pensioenaanspraken niet worden gerekend tot het vermogensbegrip van de Vermogensstatistiek.
Onder vermogen wordt verstaan het verschil tussen bezittingen en schulden. De bezittingen bestaan vooral uit banktegoeden, effecten, onroerend goed, overige bezittingen zoals onder andere contant geld, verhuurde roerende zaken en ondernemingsvermogen. De schulden betreffen onder meer de hypotheek voor de eigen woning en overige schulden zoals voor consumptieve doeleinden, de financieringen van aandelen, obligaties of rechten op periodieke uitkeringen, financiering schulden voor de tweede woning of ander onroerend goed en schulden volgens de Wet studiefinanciering.
Nu valt ca 50% van het pensioenvermogen toe aan boven 65-jarigen. Volgens de eigen definitie van het CBS is dus een groot deel van het pensioenvermogen statistisch gezien vermogen.
(“korte of middellange termijn omgezet kunnen worden in consumptieve bestedingen”)
@16: “Volgens de eigen definitie van het CBS is dus een groot deel van het pensioenvermogen statistisch gezien vermogen.”
Niet het pensioenvermogen, wel de pensioenuitkering. Dat zijn nu eenmaal twee verschillende dingen. Het pensioenvermogen is in persoonlijke zin volledig fictief, want niemand krijgt het precies uitgekeerd; sommige mensen krijgen uiteindelijk meer dan dat vermogen, anderen minder en er is ook op je 65e geen enkele garantie dat je ooit je volledige pensioenvermogen (of zelfs maar 1% daarvan) zal hebben kunnen besteden (want je kan zomaar morgen omvallen). Wat het daadwerkelijk besteedbare vermogen uit dat pensioen was, is pas achteraf (bij sterfte) vast te stellen.
In theorie is het simpel. Een bepaald percentage van je loon wordt in een spaarpot gestopt en belegd. Vanaf de 65ste verjaardag plus 3 maanden (oplopend tot 67 in 2021 of 2023) krijgt iedereen die heeft bijgedragen uit deze spaarpot maandelijks een uitkering tot overlijden.
Waar heb je het over: AOW of aanvullend pensioen? Wat je nu beschrijft gaat over geen van beide: AOW-premie is geen spaarpot en wordt niet belegd (maar de pensioenleeftijd wordt wel stapgsewijs verhoogd), aanvullend pensioenpremie wordt wel belegd maar hier wordt de pensioenleeftijd niet stapsgewijs verhoogd (bij APG is deze nu al verhoogd naar 67 jaar bvb).
Per 1 januari 2015 wijzigt de pensioenregeling van PPF APG. We noemen hier de belangrijkste wijzigingen:
Pensioenleeftijd gaat van 65 naar 67 jaar
Cao-partijen hebben afgesproken dat de pensioenleeftijd wordt verhoogd van 65 jaar naar 67 jaar. De pensioenregeling van PPF APG zal hierop worden aangepast.
https://www.ppf-apg.nl/pensioenregeling/Pages/Wijzigingen-pensioenregeling-PPF-APG-per-1-januari-2015.aspx
Zo simpel is het in theorie dus ook niet.
@17: En nu het pensioenvermogen in een eigen BV of stichting of de fiscale oudedagsreserve?
@19: Hangt helemaal van de constructie af, maar is een beetje irrelevant, want dat is niet waar we het hier over hebben (weet je ook wel).
@20:
Dat soort pensioenvermogen valt gewoon in de erfenis bij overlijden, dat weet je ook wel en is dus wel degelijk vermogen. Overigens geldt dat we alleen in the long run all dead zijn.
Nog even terugkomend op 16 (1) Dat vermogen dat aangehouden wordt als pensioen: “Wat daadwerkelijk besteedbaar vermogen uit die vermogenspot is, is pas achteraf (bij sterfte) vast te stellen.”
Gaat u even mee naar de inspecteur van belastingen, scheelt toch snel 36k vermogensrendementsheffing op dat vermogen. Die redenering snijdt dus geen hout.
Eigenlijk is dus al ons vermogen geen vermogen. QED.
@21: PS het kopen van een lijfrente is dus kapitaalvernietiging. Dat wisten 7 miljoen woekerpolishouders al, maar nu geldt het universeel.
@8: Juridisch gezien is eigendom en bezit inderdaad niet hetzelfde. Het voorbeeld dat je noemt is echter een bijzondere situatie. Een beter voorbeeld is spaargeld. Je hebt het niet in je bezit (de bank bewaart het meestal), maar het is wel jouw eigendom en je kunt er vrijelijk over beschikken.
@13: Zoals ik al aangeef in m’n artikel is dat niet zo duidelijk als je stelt. Pensioen is een recht om vanaf een bepaalde leeftijd een uitkering van een bepaalde hoogte te krijgen tot aan het overlijden. Maar met een beetje pech (als je per ongeluk vroeg naar de eeuwige jachtvelden gestuurd wordt) wordt dat geld gebruikt om het pensioen te betalen van anderen. Dus een echt spaarpotje is het niet.
@14: De ongelijkheid zit ‘m met name in de vermogensongelijkheid. Wat ik trouwens van Piketty heel goed vind is dat hij z’n data en berekeningen open beschikbaar stelt. Dat maakt z’n beweringen zeer goed te verifiëren.
@17: En daarom is het dus ook meer een inkomensverzekering dan echt persoonlijk vermogen.
@18: Ik heb het over aanvullend pensioen en niet over de AOW. Als je #0 leest, dan kun je dat daar ook uit afleiden. Verder is de pensioenleeftijd niet verhoogd naar 67, maar naar de AOW leeftijd (die de komende jaren stijgt tot 67). Vorig jaar is wel de pensioenrekenleeftijd gewijzigd in 67. Zie: http://www.abp.nl/over-abp/nieuwe-pensioenregeling/2015/
@19: Voor diegenen die hun pensioen buiten de pensioenfondsen om kunnen regelen ligt het inderdaad anders. Dan valt het in ieder geval in sommige gevallen wel in de erfenis.
@23: Ik heb het over aanvullend pensioen en niet over de AOW. Als je #0 leest, dan kun je dat daar ook uit afleiden.
Nee, want dan slaat
Vanaf de 65ste verjaardag plus 3 maanden (oplopend tot 67 in 2021 of 2023)
nergens op. Dat is zeg maar mijn hele punt. Je lijkt AOW met aanvullend pensioen te verwarren. Onder de aanvullend pensioenregeling van o.a. APG loopt niks op tot 67. Nogmaals, dat is AOW. Je lijkt zelf minder goed op de hoogte te zijn dan je denkt.
Verder:
Maar met een beetje pech (als je per ongeluk vroeg naar de eeuwige jachtvelden gestuurd wordt) wordt dat geld gebruikt om het pensioen te betalen van anderen. Dus een echt spaarpotje is het niet.
Als je pech hebt kan ook je aandelenportefeuille van de een op de andere dag in waarde dalen. Dus dat is geen argument.
Voor diegenen die hun pensioen buiten de pensioenfondsen om kunnen regelen ligt het inderdaad anders.
800,000 ZZP’ers and counting.
@23
(1) Zoals de commissie van Weeghel (Continuïteit en vernieuwing) al stelde is “de pensioenopbouw in voorkomende gevallen zodanig groot dat deze niet meer als hoofddoel het bieden van een oudedagsvoorziening heeft, maar dat er veel meer sprake is van vermogensopbouw.” (blz 79)
(2) Ook de huishoudstatistieken van de Nederlandse Bank laten geen twijfel over het vermogen van de huishoudens inclusief pensioenvermogen
T11.1 Jaar/Kwartaal (XLS)
http://www.statistics.dnb.nl/huishoudens/index.jsp
@24: Ik verwar AOW helemaal niet met het aanvullend pensioen. Volgens de website van het ABP (kopje: Pensioenregeling sluit aan op AOW leeftijd):
@25: Waarom zijn sommige pensioenfondsen dan gestopt met indexeren? Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat dat is omdat de dekkingsgraad te laag is en de pensioenfondsen dus de oudedagsvoorziening niet meer kunnen garanderen.
@24: “800,000 ZZP’ers and counting.”
Jij denkt dat alle ZZP’ers een pensioenregeling hebben?
Precies; ik heb nog nooit gehoord, dat een pensioenfonds overvallen is.