Pensioenakkoord: waarom je maar beter voor kan stemmen

ANALYSE - Deze week mogen de leden van de FNV zich uitspreken over het pensioenakkoord. Oppositiepartijen PVV, 50plus en de SP namen geen deel aan het overleg, en proberen FNV leden er nu van te overtuigen dat het beter zou zijn om tegen te stemmen. Verontrustend, want wie de zaken op een rijtje zet, zowel inhoudelijk als strategisch, ziet dat werkend Nederland met een tegenstem eigenlijk alleen maar kan verliezen.

Een speculerende socialist

Ook de hoofdredacteur van Socialisme.nu schreef een paar dagen terug een artikel op Joop met de oproep het voorstel te verwerpen. Hij stelt voor om de pensioenen te garanderen door de rekenrente te verhogen. Opmerkelijk voor een socialist. Wie de rekenrente verhoogt, gaat namelijk uit van goede rendementen op beleggingen, een aanhoudend succes van het kapitalisme dus.

Helaas geven resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst. De rekenrente is niet voor niets laag, dit komt omdat de reële rente op leningen is al jaren historisch laag is. En het ziet er niet naar uit dat dit snel zal veranderen. Bovendien hebben we dit als Nederland ook niet zelf in de hand. Jezelf rijk rekenen met een hoge rekenrente is daarmee onverantwoord begroten.

Kans op meevallers

Voorzichtig begroten brengt in het nieuwe voorstel bovendien voordelen met zich mee. In het nieuwe stelsel worden tegenvallers gecompenseerd door aanpassingen van het pensioen. Dat klinkt bedreigend. Maar ook de meevallers gaan naar de werknemers.

In het huidige systeem kwamen meevallers niet ten goede aan werknemers. Tegelijkertijd zagen we dat tegenvallers altijd leidden tot discussies over het stelsel, en uiteindelijk tot aanpassingen daarvan: bijvoorbeeld de overgang van een eindloonpensioen naar een middelloonpensioen, en onlangs het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd. Dus in praktijk kwamen tegenvallers bij werknemers terecht, terwijl meevallers onder de werkgevers en de overheid werden verdeeld.

Daaraan komt met het nieuwe voorstel een einde. En met voorzichtige ramingen is de kans op meevallers natuurlijk groter. Een extra reden om juist te willen kiezen voor een lage rekenrente.

De positie van zzp’ers

Ondertussen is er vanuit socialistische hoek ontstellend weinig aandacht voor het meest opmerkelijke punt van dit akkoord: de door GroenLinks en de PvdA bedongen verplichting voor zzp’ers om zich te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid.

Voor mensen die hechten aan baanzekerheid is dit enorm goed nieuws. Wanneer zzp’ers zich verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid, vormen ze op dat punt geen oneerlijke concurrentie meer voor mensen met een vast contract en vaste werkgeverslasten. Het verschijnsel dat de sociale zekerheid door werkgevers ondermijnd wordt door te kiezen voor (schijn)zzp’ers wordt daarmee hard afgeremd. Dit is een grote overwinning van de linkse partijen ten opzichte van de VVD, CDA en D66, die tot voor kort iedere verplichte verzekering voor zzp’ers van de hand wezen.

Reacties van zzp’ers

De één miljoen zzp’ers reageren ondertussen nogal bevreesd op dit voorstel. Logisch, want zij zien immers de huidige AOV verzekering, met haar hoge vaste premies en zeer magere dekking. Wanneer deze verzekering in deze vorm verplicht wordt gesteld, betekent dat voor veel zzp’ers een financiële strop, en zou dat wel eens kunnen leiden tot massale uitschrijvingen bij de kamer van koophandel (lees: werkeloosheid).

Gelukkig is dit ook niet de insteek van de onderhandelende partijen. Op de uiteindelijke vormgeving van de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers moet echter nog een jaar gewacht worden.

Insteek zou mijns inziens moeten zijn dat de premie een bepaald percentage is van het loon, en geen vast bedrag, en dat de dekking minstens even goed moet zijn als die van Wia verzekeringen. In het ideale geval zou iedere zzp’er tegen hetzelfde percentage als een werknemer verzekerd moeten zijn voor de Wia: één arbeidsongeschiktheidsstelsel voor alle werkenden.

Dit is ook de inzet van zzp-organisaties. Omdat hier ook het Wia stelsel zelf op aangepast zou moeten worden, is de kans niet groot dat dit de uitkomst wordt van de discussie. Maar dat neemt niet weg dat de kans groot is dat de verzekering voor zzp’ers uiteindelijk zowel qua premieberekening als qua dekking meer op de Wia gaat lijken dan op de AOV, die juist zo duur uitvalt doordat mensen zich selectief verzekeren.

Hoe dan ook, één miljoen mensen die tot zover nauwelijks toegang hadden tot de sociale zekerheid, krijgen dit nu wel. Dat is een grote overwinning voor de verzorgingsstaat, die normaliter met iedere aanpassing juist grote klappen krijgt.

Onrealistisch alternatief

Uiteindelijk is dit pensioenakkoord niet wat veel mensen ervan gehoopt hadden. Zij hadden gewild dat de pensioenleeftijd voor altijd bevroren zou worden op 66 jaar en een middenloonpensioen gegarandeerd zou blijven. Zij kregen niet wat zij eisen.

Maar wanneer dit pensioenakkoord wordt afgewezen, zijn zij nog verder van hun eis verwijderd. Dan blijven de staande afspraken gelden, en volgens die staande afspraken stijgt de pensioenleeftijd sneller dan in het voorstel, en is lastiger het om eerder te stoppen.

Ik begrijp best waarom eeuwige oppositiepartijen zoals de PVV en de SP dit voorstel afwijzen. Wat zij hun kiezers voorspiegelen, is in hun ogen immers veel beter. Het is ook waar mensen vertrouwd mee zijn, en dat maakt het aantrekkelijker.

Maar deze beloften hebben helaas geen politieke realiteitswaarde. Bovendien is die wens met een stijgende gemiddelde leeftijd, een vergrijzende bevolking en stagnerende rentestanden ook economische gezien niet realistisch, ook al zou het politieke draagvlak er wel voor zijn. En tenslotte denk ik dat het huidige voorstel alles bij elkaar genomen weliswaar anders is, maar onder de streep uiteindelijk beter voor werknemers dan het Walhalla dat de SP en de PVV voorstaan.

Slechter alternatief

Vooralsnog betekent een tegenstem vooral dat de werknemers met lege handen blijven staan. Bovendien zou het zomaar wel eens nog decennia kunnen duren voordat zzp’ers hun rechten op sociale zekerheid krijgen, waardoor vaste contracten onder druk blijven staan. De vakbonden verdwijnen van de onderhandelingstafel, en er komt een akkoord zonder hen. Het  polderoverleg krijgt daarmee een gevoelige knauw.

En dit terwijl er nog zoveel te winnen is. Door dit akkoord op hoofdlijnen te accepteren, en vervolgens met het mes op tafel te onderhandelen over de uitwerking, zou de vakbond erg mooie dingen kunnen bereiken. Een goede regeling om eerder te stoppen, waar dit akkoord een opening voor biedt, en een meer compleet sociaal vangnet voor alle werkenden, in plaats van alleen voor werknemers met een vast contract.

Wanneer de bond het voorstel afwijst verkleint zij haar eigen rol in het proces. Dat is niet in het belang van werknemers. Laten we dus maar hopen dat de FNV leden deze week niet luisteren naar politieke populisten die hen willen meesleuren in een verloren strijd, maar bij het stemmen hun verstand laten spreken.