Pensioenakkoord: waarom je maar beter voor kan stemmen

ANALYSE - Deze week mogen de leden van de FNV zich uitspreken over het pensioenakkoord. Oppositiepartijen PVV, 50plus en de SP namen geen deel aan het overleg, en proberen FNV leden er nu van te overtuigen dat het beter zou zijn om tegen te stemmen. Verontrustend, want wie de zaken op een rijtje zet, zowel inhoudelijk als strategisch, ziet dat werkend Nederland met een tegenstem eigenlijk alleen maar kan verliezen.

Een speculerende socialist

Ook de hoofdredacteur van Socialisme.nu schreef een paar dagen terug een artikel op Joop met de oproep het voorstel te verwerpen. Hij stelt voor om de pensioenen te garanderen door de rekenrente te verhogen. Opmerkelijk voor een socialist. Wie de rekenrente verhoogt, gaat namelijk uit van goede rendementen op beleggingen, een aanhoudend succes van het kapitalisme dus.

Helaas geven resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst. De rekenrente is niet voor niets laag, dit komt omdat de reële rente op leningen is al jaren historisch laag is. En het ziet er niet naar uit dat dit snel zal veranderen. Bovendien hebben we dit als Nederland ook niet zelf in de hand. Jezelf rijk rekenen met een hoge rekenrente is daarmee onverantwoord begroten.

Kans op meevallers

Voorzichtig begroten brengt in het nieuwe voorstel bovendien voordelen met zich mee. In het nieuwe stelsel worden tegenvallers gecompenseerd door aanpassingen van het pensioen. Dat klinkt bedreigend. Maar ook de meevallers gaan naar de werknemers.

In het huidige systeem kwamen meevallers niet ten goede aan werknemers. Tegelijkertijd zagen we dat tegenvallers altijd leidden tot discussies over het stelsel, en uiteindelijk tot aanpassingen daarvan: bijvoorbeeld de overgang van een eindloonpensioen naar een middelloonpensioen, en onlangs het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd. Dus in praktijk kwamen tegenvallers bij werknemers terecht, terwijl meevallers onder de werkgevers en de overheid werden verdeeld.

Daaraan komt met het nieuwe voorstel een einde. En met voorzichtige ramingen is de kans op meevallers natuurlijk groter. Een extra reden om juist te willen kiezen voor een lage rekenrente.

De positie van zzp’ers

Ondertussen is er vanuit socialistische hoek ontstellend weinig aandacht voor het meest opmerkelijke punt van dit akkoord: de door GroenLinks en de PvdA bedongen verplichting voor zzp’ers om zich te verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid.

Voor mensen die hechten aan baanzekerheid is dit enorm goed nieuws. Wanneer zzp’ers zich verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid, vormen ze op dat punt geen oneerlijke concurrentie meer voor mensen met een vast contract en vaste werkgeverslasten. Het verschijnsel dat de sociale zekerheid door werkgevers ondermijnd wordt door te kiezen voor (schijn)zzp’ers wordt daarmee hard afgeremd. Dit is een grote overwinning van de linkse partijen ten opzichte van de VVD, CDA en D66, die tot voor kort iedere verplichte verzekering voor zzp’ers van de hand wezen.

Reacties van zzp’ers

De één miljoen zzp’ers reageren ondertussen nogal bevreesd op dit voorstel. Logisch, want zij zien immers de huidige AOV verzekering, met haar hoge vaste premies en zeer magere dekking. Wanneer deze verzekering in deze vorm verplicht wordt gesteld, betekent dat voor veel zzp’ers een financiële strop, en zou dat wel eens kunnen leiden tot massale uitschrijvingen bij de kamer van koophandel (lees: werkeloosheid).

Gelukkig is dit ook niet de insteek van de onderhandelende partijen. Op de uiteindelijke vormgeving van de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers moet echter nog een jaar gewacht worden.

Insteek zou mijns inziens moeten zijn dat de premie een bepaald percentage is van het loon, en geen vast bedrag, en dat de dekking minstens even goed moet zijn als die van Wia verzekeringen. In het ideale geval zou iedere zzp’er tegen hetzelfde percentage als een werknemer verzekerd moeten zijn voor de Wia: één arbeidsongeschiktheidsstelsel voor alle werkenden.

Dit is ook de inzet van zzp-organisaties. Omdat hier ook het Wia stelsel zelf op aangepast zou moeten worden, is de kans niet groot dat dit de uitkomst wordt van de discussie. Maar dat neemt niet weg dat de kans groot is dat de verzekering voor zzp’ers uiteindelijk zowel qua premieberekening als qua dekking meer op de Wia gaat lijken dan op de AOV, die juist zo duur uitvalt doordat mensen zich selectief verzekeren.

Hoe dan ook, één miljoen mensen die tot zover nauwelijks toegang hadden tot de sociale zekerheid, krijgen dit nu wel. Dat is een grote overwinning voor de verzorgingsstaat, die normaliter met iedere aanpassing juist grote klappen krijgt.

Onrealistisch alternatief

Uiteindelijk is dit pensioenakkoord niet wat veel mensen ervan gehoopt hadden. Zij hadden gewild dat de pensioenleeftijd voor altijd bevroren zou worden op 66 jaar en een middenloonpensioen gegarandeerd zou blijven. Zij kregen niet wat zij eisen.

Maar wanneer dit pensioenakkoord wordt afgewezen, zijn zij nog verder van hun eis verwijderd. Dan blijven de staande afspraken gelden, en volgens die staande afspraken stijgt de pensioenleeftijd sneller dan in het voorstel, en is lastiger het om eerder te stoppen.

Ik begrijp best waarom eeuwige oppositiepartijen zoals de PVV en de SP dit voorstel afwijzen. Wat zij hun kiezers voorspiegelen, is in hun ogen immers veel beter. Het is ook waar mensen vertrouwd mee zijn, en dat maakt het aantrekkelijker.

Maar deze beloften hebben helaas geen politieke realiteitswaarde. Bovendien is die wens met een stijgende gemiddelde leeftijd, een vergrijzende bevolking en stagnerende rentestanden ook economische gezien niet realistisch, ook al zou het politieke draagvlak er wel voor zijn. En tenslotte denk ik dat het huidige voorstel alles bij elkaar genomen weliswaar anders is, maar onder de streep uiteindelijk beter voor werknemers dan het Walhalla dat de SP en de PVV voorstaan.

Slechter alternatief

Vooralsnog betekent een tegenstem vooral dat de werknemers met lege handen blijven staan. Bovendien zou het zomaar wel eens nog decennia kunnen duren voordat zzp’ers hun rechten op sociale zekerheid krijgen, waardoor vaste contracten onder druk blijven staan. De vakbonden verdwijnen van de onderhandelingstafel, en er komt een akkoord zonder hen. Het  polderoverleg krijgt daarmee een gevoelige knauw.

En dit terwijl er nog zoveel te winnen is. Door dit akkoord op hoofdlijnen te accepteren, en vervolgens met het mes op tafel te onderhandelen over de uitwerking, zou de vakbond erg mooie dingen kunnen bereiken. Een goede regeling om eerder te stoppen, waar dit akkoord een opening voor biedt, en een meer compleet sociaal vangnet voor alle werkenden, in plaats van alleen voor werknemers met een vast contract.

Wanneer de bond het voorstel afwijst verkleint zij haar eigen rol in het proces. Dat is niet in het belang van werknemers. Laten we dus maar hopen dat de FNV leden deze week niet luisteren naar politieke populisten die hen willen meesleuren in een verloren strijd, maar bij het stemmen hun verstand laten spreken.

 

Reacties (15)

#1 pjotr

Nadat ik allerlei uitleg heb gelezen, kom ik tot de conclusie, dat het akkoord zo gek niet is. Natuurlijk zijn er plussen en minnen. Maar in ieder geval is er aandacht voor de grote groep zzp-ers, die anders in de kou blijft staan. Als gepensioneerde zou ik zeggen: Akkoord gaan!

  • Volgende discussie
#2 Emile M

Ik ben bang dat het afschaffen van de doorsneepremie betekent dat Nederland zijn uitzonderingspositie in Europa kwijtraakt. Dan zouden alle richtlijnen en verordeningen met betrekking tot pensioenen ook voor Nederland gaan gelden. Kortom dan moeten we marktwerking introduceren en commerciële verzekeraars binnen het stelsel gaan toelaten. Hun cherrypicking wordt het einde van het nu nog solidaire systeem.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Bismarck

“werkeloosheid”
Van een VVD’er had ik die spellingwijze verwacht, maar dit had ik achter Klokwerk niet gezocht…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Janos

@3 Eerlijk is eerlijk, ik hoorde zelf pas van het (ideologisch geladen) verschil tussen werkloos en werkeloos toen ik bij ‘werk en inkomen’ bij de gemeente ging werken.

En voor iedereen die geen idee heeft waar dit over gaat (ik vermoed een grote meerderheid):
– werkloos: heeft geen werk (neutraal)
– werkeloos: werkt niet (en suggereert iets van bewuste keuze, niet genoeg doen)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Jos van Dijk

Wat gebeurt er als het akkoord verworpen wordt? Dat zou je moeten weten bij een keuze in een eerlijk referendum. Zonder de mogelijkheid om een vergelijking te maken tussen de gevolgen van een voor of tegenstem neig ik er nu naar om het akkoord te steunen, ook al heb ik bezwaar tegen het open einde van de pensioenleeftijd en de belasting van de 40-55-jarigen. Ik heb er weinig vertrouwen in dat verwerping leidt tot een beter akkoord.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Klokwerk

@3/@4: Eerlijk, ik wist dit ook niet. En ik heb in een vorig werkzaam leven nog wel een tijd in de sociale zekerheid gewerkt. Dank voor de info ! :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Klokwerk

@5: Inderdaad, een referendum met één open keuze is eigenlijk een farce.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Emile M

Ik heb tegen gestemd. Mijn zorg zoals hierboven geformuleerd in combinatie met de vaagheid van veel van de afspraken en de onwaarschijnlijk positieve CPB-verwachtingen gaven de doorslag. Verder vind ik de noodzaak nog steeds politiek gecreëerd. Als de CAO Rijk in 2016 niet met premiegeld gefinancierd was geweest had bijvoorbeeld ook het ABP er stukken beter voorgestaan. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat veel werkgevers in verband met de crisis van 2008 ook de gelegenheid is geboden minder premie af te dragen dan noodzakelijk. Verder wekt Rutte met zijn uitspraken over de haalbaarheid van de huidige snelle stijging van de pensioenleeftijd de indruk dat daarin reeds het wisselgeld was ingebouwd waarmee we nu blij het riet in worden gestuurd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Emile M

Dat er geen plan B is en dat bij een verwerping van het akkoord een Brexitachtige situatie ontstaat neem ik dan maar voor lief.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 tigger

@Klokwerk

Wie de rekenrente verhoogt, gaat namelijk uit van goede rendementen op beleggingen, een aanhoudend succes van het kapitalisme dus.

Het huidige verschil tussen rekenrente en daadwerkelijke rendementen is enorm. De rekenrente staat onder de 1% voor kapitaal dat nog 20 jaar moet renderen, het historisch rendement van pensioenfondsen is 6-8% (zie bijvoorbeeld ABP).
De rekenrente is dus geen goede afgeleide voor verwachte toekomstige rendementen.

De absurd lage rente waarmee pensioenfondsen moeten rekenen is naar mijn idee vooral een politieke beslissing om het slopen van het pensioenstelsel te versnellen. Voor alle 35-55 jarigen, je wordt met dit akkoord bestolen voor tienduizenden euro’s!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Klokwerk

Nou, dat laatste is niet waar, want volgens dit akkoord blijven de euro’s bij een meevaller in de pot en komen ze terecht bij de pensioengerechtigden. Hooguit kan je zeggen dat de oudere generatie wordt bestolen door de jongeren, als je gelijk zou hebben. Verder is het zo, dat de laatste jaren de pensioenfondsen helemaal niet zoveel gewonnen hebben. 2018 was volgens mij voor veel fondsen een verliesjaar. Dat moet allemaal maar opgevangen worden. Helaas is het bij beleggen zo dat resultaten uit het verleden …

Maar wat er uitkomt van alle voorspellingen blijft in alle scenario’s natuurlijk koffiedik.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 tigger

@11:
Ik denk dat je het systeem van de doorsneepremie niet snapt.
Jarenlang heb ik veel te duur pensioen ingekocht vanwege de doorsneepremie. De doorsneepremie zorgt ervoor dat jongere mensen dezelfde premie betalen voor 1 euro pensioenaanspraak als de oudere generaties. Nu ben ik 43 jaar en zit ik in de omslagperiode en zou onder het oude systeem mijn pensioenpremie zo langzamerhand moeten worden gesubsidieerd door de jongere generaties en nu wordt dat systeem de nek omgedraaid. Ik ben dus bestolen voor tienduizenden aan teveel betaalde premies voor mijn pensioen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 tigger

@11:

Verder is het zo, dat de laatste jaren de pensioenfondsen helemaal niet zoveel gewonnen hebben. 2018 was volgens mij voor veel fondsen een verliesjaar.

Rendement ABP volgens http://jaarverslag.abp.nl/docs/ABP_JV_2018/index.php?nr=220&r_code=ABP_JV_2018
2018 -2,3 %
2017 7,6 %
2016 9,5 %
2015 2,7 %
2014 14,5 %

Langdurig 10-jaarsgemiddelde rendement in 2018 was 8,7% per jaar. Leg mij nog eens uit waarom we met een rekenrente van 1% moeten rekenen…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Hans Custers

@13

Die rekenrente is inderdaad een probleem. Maar het is nogal kortzichtig om vooral jouw generatie als slachtoffer te bestempelen. Gepensioneerden hebben bijvoorbeeld net zo veel reden om te roepen dat ze “bestolen” zijn. Dit is hoe de pensioenen van het ABP de afgelopen 10 jaar zijn geïndexeerd (achtereeenvolgens: jaar, indexatie, inflatie):

2018 0% 1,7%
2017 0% 1,4%
2016 0% 0,3%
2015 0% 0,6%
2014 0% 1,0%
2013 0% 2,5%
2012 0% 2,5%
2011 0% 2,3%
2010 0,28% 1,3%
2009 0% 1,2%

Gepensioneerden gaan er al 10 jaar lang elk jaar op achteruit in koopkracht. Dit jaar zal dat niet anders zijn en of het volgend jaar anders zal zijn in ook twijfelachtig.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 tigger

@14:
Mijn generatie is inderdaad de meest gedupeerde bij deze systeemwijziging. Wat ik de rekenrente vind, heb ik in @10 gezegd. De hoogte van de rekenrente is een politiek besluit. Ik vermoed dat het gebruikt is om de problemen groter voor te stellen dan ze in werkelijkheid zijn om zodoende deze systeemwijziging erdoorheen te kunnen rammen. Het resultaat is fiks lagere loonlasten voor de werkgevers namelijk. Die hebben er het meest mee te winnen.

  • Vorige discussie