Voorpagina

Zoekresultaten voor

'recensie'

Foto: Tom Davidson (cc)
Foto: copyright ok. Gecheckt 17-10-2022

Recensie | Alles doet mee aan de werkelijkheid

, door

RECENSIE - Paul Scheffer schetste het levensverhaal van zijn grootvader Herman Wolf. Het eindresultaat is jammer genoeg meer Scheffer dan Wolf.

‘Alles doet mee aan de werkelijkheid’ was het levensmotto van Herman Wolf (1893-1942), een bekende persoonlijkheid in Nederlandse intellectuele kringen gedurende het interbellum. Wolf was bovendien de grootvader van publicist en prominent PvdA-lid Paul Scheffer. Laatstgenoemde schetste – volgens de flaptekst – een ‘indringend beeld’ van een generatie intellectuelen die wordt overvallen door de opkomst van Hitler.

Lukt dit? Zomaar twee zinnen. De eerste:

Thomas Mann had in het Concertgebouw Goethe gepresenteerd als een uitbarsting van de Duitse cultuur, maar Herman Wolf ziet in hem allereerst de belichaming van het Europese humanisme.

Bovenstaande zin onthult niets over Goethe. Was hij een typisch voortbrengsel van de Duitse cultuur of toch een Europees georiënteerde humanist? Scheffer laat het in het midden. Maar ook over Thomas Mann en Herman Wolf komt de lezer zodoende weinig te weten: hadden ze gelijk? Ongelijk? Of hielden ze er allebei een overmatig eenzijdige blik op Goethe op na? Ook in het vervolg lost Scheffer het raadsel niet op.

Tweede zin:

Deze mengeling van idealisme en pessimisme geeft [Herman Wolfs] denken een geweldige lading en heeft ook in onze tijd haar zeggingskracht niet verloren.

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Recensie | Who owns the future

, door

RECENSIE - Is er een alternatief voor de huidige data-gedreven samenleving? Jaron Lanier geeft er in zijn nieuwe boek Who Owns The Future een interessante visie op.

Eind jaren ’80, begin jaren ’90 stond de naam van Jaron Lanier gelijk aan virtual reality. Lanier was een pionier op dit gebied, wat door hype en hoop werd omgeven. De beloften van de nieuwe digitale wereld lonkten en Lanier maakte de eerste stappen. Een jaar of 20-30 later is Lanier stukken veel minder optimistisch ove’r de mogelijkheden die de digitale netwerksamenleving heeft gebracht.  Dat bleek al uit zijn  kritiek op user-generated content in You are not a Gadget (2010) en nu ook in zijn nieuwste boek Who owns the Future.

“Who owns the future” bouwt hier en daar voor op het vorige boek, maar gaat nog een flinke stap verder. Lanier doet een ideologisch relaas over hoe, door de architectuur van hedendaagse digitale netwerken, onze economie in grote problemen komt. Door het digitale-efficiëntiedenken verdwijnen de banen en zekerheden van de economische middenklasse, en concentreren data, geld en macht zich bij centrale servers van de mensen met de beste computers en de slimste programmeurs. Siren servers, zoals Lanier ze noemt.

De manier waarop het moderne internet is ingericht zorgt ervoor dat alleen deze siren servers geld verdienen aan de waardevolle informatie die op het web wordt gecreëerd. Zij monitoren en verzamelen alle informatie die over het netwerk wordt verstuurd. De servers die op het hoogste overzichtsniveau informatie verzamelen, creëren de meeste waarde en hebben de macht om de markt naar hun hand te zetten. Dit zijn de bekende internetreuzen zoals Google, Facebook en Amazon, maar ook de verzekeraars en supermarktketens als Wal-Mart die informatie over klanten verzamelen. De siren servers verdienen miljarden, maar de makers van de informatie worden hier niet voor gecompenseerd. Een succesvolle informatie economie kan volgens Lanier niet functioneren op dit principe waarin een kleine groep grof geld verdient aan informatie, terwijl de rest van de samenleving het gratis weggeeft.

Foto: copyright ok. Gecheckt 27-02-2022

Recensie | Het wonder van Denemarken

, door

RECENSIE - Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn in Nederland -zoals bekend- veel Joden afgevoerd en omgekomen. In Denemarken niet. Bo Lidegaard probeert in zijn nieuwe boek het verschil te verklaren.

In Denemarken woonden in 1940 ongeveer 6000 Joden.  Tijdens de “vreedzame bezetting”  in de Tweede Wereldoorlog wisten die vrijwel geheel te ontkomen naar het neutrale Zweden, door een evacuatie met vissersboten over de Sont. Hoe was dit mogelijk? De mythe zegt dat naar het voorbeeld van Koning Christiaan alle Denen een Jodenster droegen, toen de Duitsers dat voor Joden verplicht stelden en dat zulks verwarring schiep bij de Duitsers , waarvan handig gebruik is gemaakt. Maar zo is het niet helemaal gegaan, volgens Bo Lidegaard in zijn boek “Landgenoten”, recent verschenen bij Balans.

Hannah Arendt noemde de houding van het Deense volk en zijn regering uniek.

De bestudering van deze houding zou men voor alle studenten in de politieke wetenschappen verplicht gesteld willen zien: hier valt namelijk te leren welk een geweldige kracht er is gelegen in het geweldloze verzet tegen een tegenstander die over veelvoudig superieure machtsmiddelen beschikt. (H. Arendt, p.286)

Dat is niet onjuist, maar het beeld is toch genuanceerder, zo blijkt uit het verhaal van Lidegaard. Er werd door Denen wel gesaboteerd, terwijl de bezettingsmacht van de Duitsers zeer beperkt was.  Dus helemaal geweldloos waren de Denen niet en de tegenstander had slechts beperkte macht paraat. Maar het is niet ten onrechte dat wij een collectief schuldbesef cultiveren, omdat er zoveel Nederlandse Joden zijn afgevoerd en omgekomen. Hoe kon het verschil met Denemarken ontstaan?

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Recensie | Een kleine stad bij Auschwitz

, door

RECENSIE - De morele schuld van individuele Duitsers aan de Holocaust is al jarenlang onderwerp van verhitte discussie. Mary Fulbrook doet met haar boek ‘Een kleine stad bij Auschwitz’ een nieuwe duit in het zakje.

Ongeveer dertig kilometer van Auschwitz, in het deel van Polen dat door Nazi-Duitsland tot onderdeel van het Reich werd gemaakt, ligt het stadje Będzin. Om dit nieuwe stukje Duitsland judenrein te krijgen, werden ongeveer 85.000 Joden uit deze streek naar het nabijgelegen werk- en vernietigingskamp gedeporteerd. Het aantal overlevenden was minimaal.

In Een kleine stad bij Auschwitz. Gewone nazi’s en de Holocaust beschrijft Mary Fulbrook, hoogleraar Duitse geschiedenis aan University College London, de gebeurtenissen in Będzin tussen het begin van de Duitse bezetting en het moment in 1943 dat de stad officieel judenfrei werd verklaard. Hierbij besteedt Fulbook speciale aandacht aan de rol van Landrat Udo Klausa, een hoge civiele districtbestuurder in Będzin en omgeving. Dit is allerminst toevallig: Landrat Klausa was getrouwd met Fulbrooks latere peettante, het meisje dat ooit hartsvriendin van haar moeder was – totdat laatstgenoemde om politieke en raciale redenen halverwege de jaren dertig Duitsland moest ontvluchten.

Een kleine stad bij Auschwitz heeft zodoende een drievoudige focus. Allereerst vertelt het boek het verhaal van de Joodse gemeenschap in Będzin tussen 1939 en 1943. Ten tweede is er aandacht voor de activiteiten van het Duitse bestuur en de rol van Klausa hierin. Tenslotte besteedt Fulbrook aandacht aan de manier waarop Klausa – die na afloop van de Tweede Wereldoorlog als Landesdirektor van de regio Rijnland nog een mooie ambtelijke carrière zou hebben – zijn betrokkenheid bij de deportatie van tienduizenden Joden achteraf presenteerde.

Foto: federico novaro (cc)

Recensie: Orlando

, door

[Recensie: Orlando. Gezien: zondag 8 september 2013, Stadsschouwburg Amsterdam.]

RECENSIE - Op de vloer liggen grote planken die open en dicht kunnen, bedrukt met iets dat op het scherm wordt geprojecteerd: een reusachtige, kunstzinnige caleidoscoop. Het decor en de kleren geven het tijdsbestek aan – Orlando leeft honderden jaren, moet u weten. In 1500 is het ouderwets op het scherm, met een puzzel van perkament en oude kaarten, het moderniseert gaandeweg.

De actrice, een Vlaamse met een godzijdank zelfs voor mij verstaanbaar accent, draagt aanvankelijk een stug jakje boven haar lange jurk: ze is een man. Na een eeuw of zo gaat het vest uit en komen de zijden mouwen te voorschijn: ze is nu een vrouw.

Orlando is een verhaal over gender. Het is natuurlijk meer dan dat. Het is filosofie, poëzie, geschiedenis, talent en ontplooiing daarvan. Het is zoveel. De stijl van de prachtige vertaling/bewerking (van de actrice zelf, Katelijne Damen) klopt, hoor ik van de Amerikaanse schrijfster die mij vergezelt. Zij heeft het origineel van Virginia Woolf gelezen. Ik niet: ik heb alleen in de jaren ’80 of ’90 de mooie verfilming ervan gezien, met Tilda Swinton in de hoofdrol. Zij vertelt mij ook dat het verhaal op het leven van de auteurs grote liefde Vita Sackville-West is gebaseerd. Zoals in dat trieste moment aan het einde, wanneer Orlando’s huis een museum is geworden. Als vrouw mocht Vita het familiekasteel niet erven – dat kregen haar broers. Idem wanneer Orlando terugkeert in Engeland na haar verblijf in Constantinopel en bij de zigeuners: ‘The chief charges against her were (1) that she was dead, and therefore could not hold any property whatsoever; (2) that she was a woman, which amounts to much the same thing.’

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-03-2022

Recensie Zomergasten: Daan Roosegaarde

, door

RECENSIE - Recensie zomergasten: in de laatste aflevering van Zomergasten was architechnodesignkunstenaar Daan Roosegaarde (1978) te gast bij Wilfried de Jong. Het werd een geweldige ontdekkingsreis langs de grenzen van het menselijk kunnen, met een bijna kinderlijk enthousiaste reisleider.

‘Delen is het nieuwe hebben’, zei Daan Roosegaarde ergens. Wat hij ermee bedoelde was vrij duidelijk (bezit is niet meer van deze tijd, de wereld is van iedereen). Toch vroeg Wilfried de Jong iets wat hij om de haverklap vroeg: ‘Leg eens uit wat je daarmee bedoelt?’

De Jong en zijn gast spraken een andere taal. Daan Roosegaarde vond dingen nice en chill en nasty. Hij sprak over ‘lagen toevoegen aan de werkelijkheid’. En in plaats van technologie, zei hij ‘tech’ (spreek uit: teg). Alsof het een grondstof was, dat je naar gelieve kunt gebruiken. Deze taalbarrière illustreerde eigenlijk heel mooi Roosegaardes stokpaardje: de oude wereld is bezig te crashen, we moeten al onze creativiteit en kennis aanwenden om de nieuwe vorm te geven. Dat moet op een radicale manier. En niet bijvoorbeeld door een zonnepaneel op een lantaarnpalen te plakken in een poging energie te besparen. ‘Dat is als je moeder die lid wordt van Facebook en dan al jouw foto’s gaat liken‘, zei hij. 

Foto: copyright ok. Gecheckt 18-03-2022

Recensie Zomergasten Wouter Bos

, door

RECENSIE - In de vijfde aflevering van Zomergasten 2013 ontving presentator Wilfried de Jong voormalig PvdA-lijsttrekker Wouter Bos, die de billen bedekt hield en deed wat ie altijd doet: Wouter Bos promoten.

Mevrouw Molovich en ik hebben een dingetje met Wouter Bos. We mogen ‘m niet. Hij heeft het veel te goed met zichzelf getroffen. Mevrouw Molovich zag dan ook als een berg op tegen deze uitzending. Er waren immers twee mogelijkheden: of ze zou zich enorm irriteren aan de Wouter Bos die ze kende, of ze zou haar mening moeten bijstellen omdat Wouter Bos inderdaad de innemende man zou blijken te zijn die hij zelf denkt te zijn. En je mening bijstellen, dat is nooit leuk.

Fortis, ABN Amro en de financiële crisis
Het werd het eerste: ze irriteerde zich mateloos aan Wouter Bos die de zaken weer allemaal veel simpeler voorstelde dan ze waren, waarbij hij zichzelf behendig buiten schot hield. Directe bron van de irritatie was Wouter Bos’ analyse van de oorzaken van de financiële crisis, die hij deed aan de hand van de film Margin Call. ‘Misschien wel de pijnlijkste waarheid over de financiële crisis’ (aldus Wouter Bos), was dat de hebzucht van gewone mensen ten grondslag lag aan de vindingrijkheid van financiële instellingen om ingewikkelde constructies te bedenken. In zijn analyse deelt Wouter Bos zichzelf in bij de gewone, hebzuchtige leken. Ogenschijnlijk sympathiek, maar toen het speelde was meneer mooi wel onze Minister van Financiën. Ik kan me nog wel herinneren dat hij ergens in februari 2009 vertelde dat ik rustig kon gaan slapen omdat wij hier in Europa niet van die rare hypotheken hadden zoals de Amerikanen. Ik had, wil ik maar zeggen, wel iets meer willen weten over de manieren waarop Bos toen tot zijn besluiten kwam en hoe hij besloot wat wij, burgers, wel en niet te horen mochten krijgen. Dacht hij nu echt dat wij hier buiten schot zouden blijven? 

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Zomergasten recensie | Johan Simons

, door

RECENSIE - In de vierde aflevering van Zomergasten 2013 ontving presentator Wilfried de Jong theaterregisseur Johan Simons.

Wij Amsterdammers mogen van de VPRO Zomergasten op het witte doek bekijken. In de Uitkijk, met een natje en droogje van het huis. Ik heb even geaarzeld of ik dat niet zo doen. Maar met een hel verlichte laptop op het pluche in een verder donkere zaal gaan zitten, leek me toch geen goed idee.

Van Johan Simons had ik nooit gehoord, dacht ik. Tot ik in mijn vooronderzoek stuitte op een vroeg regiewerk van hem: Bacchanten. Die was ik potverdorie gaan zien! Begin jaren tachtig, in Carré. In mijn herinnering was het een dansvoorstelling (een moderne, übersaaie, zoals modieus in die tijd), maar nu lees ik dat het om toneel ging. Even van mijn stuk (‘Heb ik de verkeerde voorstelling voor ogen? Laat mijn geheugen me in de steek?’). Iets later kom ik erachter dat Johan Simons een dansopleiding heeft genoten. Ik haal opgelucht adem. Dat scheelt. De dementie heeft nog even niet toegeslagen.

Johan Simons blijkt regisseur te zijn van voornamelijk toneel, maar ook enkele opera’s. Hij heeft de beroemde theatergroep Hollandia opgericht en is tegenwoordig de leider van het Duitse theatergezelschap Münchner Kammerspiele. Hij werd in 1946 geboren, wilde zendeling worden, vertrok in 1968 of all years naar Parijs om danser te worden, heeft de slagzin ‘durf te denken’ hoog in het vaandel staan, bezit een eredoctoraat van de Universiteit van Gent en heeft de Dr. J.P. Van Praag-prijs ontvangen, de ’tweejaarlijkse prijs die het Humanistisch Verbond uitreikt aan iemand die zich op geheel eigen wijze inzet voor een menswaardiger samenleving.’

Vooraf had hij had aangekondigd dat het wel snor zat, dat Zomergasten. Het leek immers op regisseren, alleen stond hijzelf nu in het middelpunt, in plaats van de acteurs.

Zomergasten recensie | Beatrice de Graaf

, door

RECENSIE - In de derde aflevering van Zomergasten 2013 ontving presentator Wilfried de Jong hoogleraar Conflict en Veiligheid Beatrice de Graaf, die ons een boeiend kijkje gunde in haar veel te snel denkende hoofd. 

Ik krijg het altijd wat warm als een ongelovige een praktiserend gelovige probeert te begrijpen, terwijl je aan alles merkt dat hij niet wezenlijk geïnteresseerd is om het écht te begrijpen. Wilfried de Jong vroeg aan zomergast Beatrice de Graaf hoe gelovig zij was op een schaal van één op tien. Aanvankelijk gaf zij een ontwijkend antwoord.

Een kwartiertje later kwam ze er nog op terug, door te zeggen dat zij dat stadium al lang voorbij was. De grootste uitdaging, legde zij uit, zat ‘m erin uit te vinden hoe jij jouw geloof, met alle eeuwenoude regels en dogma’s van dien, laat verhouden tot jezelf en tot de tijd waarin je leeft. Wilfried de Jong vroeg haar of ze, als ze zou mogen kiezen, haar werk zou inruilen om een leven als ouderling in haar kerk te leiden. De Graaf keek Wilfried de Jong vol ongeloof aan. Ze had net een kleine twee uur vol vuur over haar werk als historicus en terrorismedeskundige verteld. 

Zomergasten recensie | Hans Teeuwen en Nelleke Noordervliet

, door

RECENSIE - Zo. Uw nederige Zomergasten-watcher is weer in het land. Heb vrijdag en zaterdag de eerste twee uitzendingen ingehaald en dat was geen onverdeeld genoegen. Waarbij ik mij bij Hans Teeuwen vele malen beter heb vermaakt dan bij Nelleke Noordervliet. En dat terwijl presentator Wilfried de Jong bij Noordervliet vele malen meer in vorm was. Was hij bij zijn eerste uitzending nog wat onwennig (soms leek het wel alsof hij er niet helemaal bij was), bij de tweede uitzending was het alsof hij dit al twintig jaar deed. 

Wat me in de uitzending met Noordervliet meteen opviel, was De Jongs opgewekte toon. Zomergasten-presentatoren praten meestal een beetje alsof ze een begrafenisspeech houden. Opdat wij, als kijker, niet zullen vergeten dat wij naar een belangrijk programma kijken dat de hele avond duurt. De Jong daarentegen praat lekker opgewekt, alsof hij Nelleke Noordevliet toevallig tegenkomt bij de bakker en even snel wil weten hoe het met haar is. Niet dat het gejaagd was. De Jong was nonchalant, hartelijk en trefzeker. Dat de avond toch wat mat bleef, lag vooral aan de fragmenten, die aan de hypercorrecte kant waren. En zo nu en dan volledig willekeurig leken gekozen. Zo zagen wij Hannah Arendt in een interview uitleggen waarom ze geen filosoof genoemd wilde worden. Als het de bedoeling was om een volmaakt oninteressant stukje van een van de meest interessante denkers van de 20e eeuw te laten zien, dan was de missie geslaagd. Maar ik vermoed dat men gewoon maar leukraak een stukkie Arendt had gekozen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Wildgroei – een recensie in vijf vragen

, door

RECENSIE - Paul Teule las Wildgroei van Rob Hengeveld, maar bleef met vijf vragen zitten.

Soms is een boek zo machtig – als in ‘rich’ – dat je het niet te snel tot je moet nemen. Het recent verschenen Wildgroei van de emeritus hoogleraar Natuurbeheer Rob Hengeveld valt in die categorie. Het beschrijft minutieus hoe onze leefomgeving werkt, de hulpbronnen, de kringlopen, het afval. De verhouding tussen materie, energie en tussen orde en informatie komt aan bod, maar ook de chemische en economische geschiedenis van onze aarde en samenleving. Een zin: ‘Leven is slechts een stroom van degraderende energie.’ Soms moest ik het boek even wegleggen om mijn brein op adem te laten komen. Als Wildgroei een tikkie beter was geordend zou het makkelijker te lezen zijn.

Hengevelds probleemstelling is duidelijk: we zijn met teveel mensen op deze wereld en als mensheid losgebroken uit ons harmonieuze huwelijk met onze aarde. Grondstoffen en energie worden te snel opgebruikt, afval kan niet worden verwerkt. Uitputting en vervuiling zullen catastrofale vormen aannemen, als we niet als de bliksem onze voetafdruk gaan verminderen en kringlopen gaan sluiten. Toch is er ook veel niet duidelijk. Ik ben met vijf vragen blijven zitten.

Foto: copyright ok. Gecheckt 25-10-2022

Recensie | België begrijpen

, door

RECENSIE - Begrijpen wij ‘Ollanders België? Begrijpen de Belgen België? Het antwoord op beide vragen zou wel eens ontkennend kunnen zijn, zo valt te concluderen uit de door Astrid von Busekist samengestelde bundel ‘België begrijpen. Verleden, heden en toekomst van een land op de tweesprong.’

De directe aanleiding voor het verschijnen van de bundel België begrijpen was de formatie die volgde op de federale verkiezingen van juni 2010. Maar liefst 540 dagen bleef België zonder regering. Daarmee werd de langste Nederlandse formatie ooit, die van het kabinet Van Agt I in 1977 (208 dagen), ruimschoots overtroffen. Ook Irak (289 dagen) en Cambodja (353 dagen) bleven achter bij de Belgische monsterformatie, waarbij informateurs, preformateurs, bemiddelaars, verhelderaars, conciliateurs, en formateurs elkaar bleven afwisselen.

België begrijpen handelt echter niet alleen over deze formatie, maar probeert een breder beeld te schetsen van het welvarende, vredelievende en democratische land waar regeren niettemin soms nagenoeg onmogelijk lijkt.

Actualiteit als unique selling point

Voor het schetsen van dit bredere beeld werden, afgezien van de samensteller, maar liefst 22 verschillende auteurs ingezet die in achttien hoofdstukken hun verhaal doen. Zodoende is het welhaast onvermijdelijk dat België begrijpen een eenduidige visie en focus ontbeert. Daar staat tegenover dat het selling point van deze bundel de actualiteit van het geschrevene is. Niet voor niets wordt het boek op de achterflap prominent aangeprezen als ‘Een geschenk voor iedereen die zich op 2014 [d.w.z. de volgende federale verkiezingen] wil voorbereiden…’ België begrijpen lijkt dan ook bedoeld voor het wat serieuzere lezerspubliek: politieke professionals, journalisten, wellicht bachelorstudenten Internationale Betrekkingen.

Vorige Volgende