Nooit zal het wonder van de taalmachine die mens heet bezongen zijn. Wat wij allemaal niet weten en kunnen! Een verschil maken tussen de volgende zinnen bijvoorbeeld: Dit is de man die de vrouw die wilde aanvallen weggejaagd had. Dit is de man die de vrouw die wilde aanvallen mij weggejaagd had. Als jij ook een Nederlandsetaalmachine bent, en dat ben je, anders zou je dit niet lezen, dan voel je meteen aan dat de eerste zin grammaticaal juist is, maar de tweede niet. Waarom? De tweede zin kan zelfs betekenis hebben. Zoals de eerste een andere vorm is van de zin: De vrouw die wilde aanvallen had de man weggejaagd. zo zou de tweede ongeveer kunnen betekenen: De vrouw die de man wilde aanvallen had mij weggejaagd. Materie Zoals uit de eerste zin de man naar voren is gehaald als lijdend voorwerp van wegjagen, zo zou het in de tweede naar voren zijn gehaald als lijdend voorwerp van aanvallen. Waarom kan dat tweede niet? En vooral: hoe weten wij dat die tweede zin niet kan? Nooit heeft iemand ons de reden verklaard – tenzij we behalve taalmachines ook docenten syntaxis zijn. Ook heeft niemand ons ooit op zo’n zin gewezen en gezegd: dat kun je dus niet zeggen, je kunt een zinsdeel zoals man wel naar voren halen als het lijdend voorwerp is van de hoofdzin, maar niet als het lijdend voorwerp is van een bijzin van het onderwerp. Als je niet diep in de materie zit, moet je de vorige zin misschien wel twee keer overlezen. Maar je voelt wat daar is uitgedrukt wel aan – je weet immers dat die zin niet goed is, ook al kun je niet uitdrukken hoe dat zit. Verbouwd Er is een oud, leuk boek over taalkunde dat Je weet niet wat je weet heet: we weten kennelijk dingen over de grammatica waarvan we niet eens weten dat we ze weten. Weet de chatbot die dingen ook? Daarover gaat een interessant artikel van de Utrechtse taalkundigen Iris Mulders en Eddy Ruys in het nieuwe Nederlandse taalkundige tijdschrift Nota Bene. Chatbots leren taal alleen maar op basis van voorbeelden. Heel veel voorbeelden, weliswaar, maar ook chatbots wordt er vermoedelijk nooit op gewezen dat de tweede hierboven genoemde zin weliswaar een logische structuur heeft, maar toch ongrammaticaal is. In hun artikel laten Mulders en Ruys zien dat ChatGPT desalniettemin, als je het op de juiste manier vraagt, verschil weet te maken tussen de genoemde zinnen. Dat wil zeggen: hij wijst de juiste zinnen als ongrammaticaal aan. Ik heb het geprobeerd met een andere truc, en daarin blijkt ook wel iets van datzelfde taalgevoel: de zin moet behoorlijk verbouwd worden om er iets van te maken: Het opwindende van de komst van chatbots is dat er voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid andere objecten zijn die menselijke taal voortbrengen. Daar zullen we hopelijk veel van leren – zoals hoe dat nu kan, dat we dat zo abstracte verschil tussen zinnen kunnen vatten
Van de allereerste Ayreon plaat. Over een bard in de tijd van Koning Arthur, die visioenen uit de toekomst kreeg toegezonden over hoe we met zijn allen de planeet naar de gallemiezen hebben geholpen. Heel relaxed en wat folky, in tegenstelling tot de wat hardere metal-kant die ook regelmatig aan bod komt in het Ayreon-project.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
RECENSIE - Zaterdag 8 maart 2025 is de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer 80 jaar geworden. Ter gelegenheid van deze mijlpaal zijn er nu twee tentoonstellingen met zijn werk in Amsterdam. Het Van Gogh Museum en de buren van het Stedelijk Museum hebben samen vele zalen vrijgemaakt voor werk van Kiefer. Bij de tentoonstelling Sag mir wo die Blumen sind is een boeiende catalogus verschenen. Hierin komt de kunstenaar zelf ook aan het woord. Voor Kunst op Zondag volgt hier een recensie van deze publicatie. Het bezoek aan de exposities wordt er nog interessanter door.
De titel van de duo-tentoonstelling Sag mir wo die Blumen sind verwijst naar het anti-oorlogslied Where have all the flowers gone? Van de Amerikaanse song writer, folkzanger en activist Pete Seeger (1938). Seeger schreef het lied in 1955, in Europa werd het echt bekend toen Marlene Dietrich in 1962 er een Duitse vertaling van uitbracht: Sag mir wo die Blumen sind. In ons land heeft Jaap Fischer in 1973 een Nederlandse versie op vinyl gezet. Er bestaan anno 2025 meer dan twintig vertalingen van het lied, er is ook een versie in het Oekraïens. Speciaal voor deze dubbeltentoonstelling heeft Kiefer een nieuw werk gemaakt, gebaseerd op dit anti-oorlogslied.
LONGREAD - Economisch journalist en columnist Mirjam de Rijk schreef een uitstekend boek over hoe het grote geld dat private equity heet de publieke sector en ook het bedrijfsleven verandert. Gekaapt door het kapitaal. De recensie die ik er eerder over schreef is hier te lezen.
Het boek is het resultaat van goede onderzoeksjournalistiek. De inhoud is ongemakkelijk en zorgwekkend. Het laat een zeer onwenselijke economische realiteit zien, namelijk, hoe private equity huishoudt in onze publieke sector. Het biedt feiten en inzichten in een wereld die zichzelf liever verborgen houdt. Het beschrijft hoe dat grote geld zich manifesteert en analyseert de oorzaken voor het ontstaan ervan. Bovendien draagt het ook nog een lijst aan praktische oplossingen aan.
Het boek doet echter ook iets niet. Het eindigt heel pragmatisch met lessen en oplossingen, maar komt niet toe aan de meer filosofische vragen die het zelf oproept. Het stelt niet de taal van het kapitalisme ter discussie, de woorden waarmee we denken over ons politiek economische systeem. Het beantwoord niet de vraag, of dit uitwassen van het kapitalisme zijn, of misschien iets anders dan kapitalisme.
Dat dit boek aan die vragen niet toekomt is overigens niet zo vreemd. Want het draagt zoveel materiaal aan dat je met het beantwoorden van dergelijke vragen nog een boek kunt vullen. Dat zou een filosofischer boek kunnen zijn dat helpt onze denkbeelden over het kapitalisme te herzien en de politiek ideologische consequenties ervan te doordenken. Wellicht komt De Rijk zelf met zo’n vervolg, maar op goede onderzoeksjournalistiek kan iedereen voortbouwen. In die geest probeer ik in een tweedelig artikel – waarvan het eerste hieronder te vinden is – een eerste schets te geven, van een hoofdstuk dat in zo’n boek zou kunnen staan.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
The Offering is pissig op de boomers. Niet alleen omdat ze moeder aarde verneukt hebben, maar om nog veel meer dingen. Luister maar. Wel ironisch, dat het juist de generatie van de flower children was – al is generatiepolitiek natuurlijk eigenlijk not done, en helpen generalisaties natuurlijk niet, enzo. Maar ze hebben er wel een heel fraai liedje van gemaakt.
Het Pakistaanse leger heeft woensdag een einde gemaakt aan een gijzeling van honderden treinpassagiers door het Baluchistaanse bevrijdingsleger (BLA). Het regeringsleger meldde dat 21 gijzelaars zijn omgekomen. Alle 33 kapers zouden zijn gedood. De treinkaping in het westen van Pakistan overstijgt het regionale belang. De regio Baluchistan grenst aan Iran en Afghanistan waar etnisch verwante mensen wonen. Pakistan beschuldigt India van steun aan het BLA. Het bevrijdingsleger keerde zich eerder tegen activiteiten in het kader van het Chinese Belt and Road Initiative.
De Pakistaanse provincie Baluchistan omvat 44% van het Pakistaanse grondgebied, maar slechts 6-7% van de bevolking. De bewoners zijn etnisch verwant aan inwoners van zuidoost Iran en zuidelijk Afghanistan. Ze hebben een eigen taalkundige, culturele en tribale identiteit, met hun eigen taal, Balochi, die tot de Iraanse taalfamilie behoort. Sinds de onafhankelijkheid van Pakistan in 1947 zijn er conflicten geweest tussen nationalisten en de centrale regering. Toen Bangladesh in 1971 onafhankelijk werd van Pakistan, begon ook de Baluch-bevolking autonomie te eisen, maar zij werden onderdrukt door de toenmalige premier Zulfikar Ali Bhutto. Veel Baloch-nationalisten beweren dat hun regio door nationale overheden wordt gemarginaliseerd, wat leidt tot langdurige grieven over economische achterstand, politieke uitsluiting en militaire repressie. Volgens nieuwsberichten, studentenorganisaties en mensenrechtengroepen treden de veiligheidsdiensten van het land hardhandig op tegen hoogopgeleide Baluch-jongeren, waarbij verdachte militanten soms jarenlang zonder proces zijn ‘verdwenen’. In de afgelopen jaren hebben rebellen diverse aanslagen gepleegd. In november 2024 vielen vele doden en gewonden bij een aanslag op een treinstation in Quetta, de hoofdstad van Baluchistan. Het bevrijdingsleger BLA, dat door Pakistan, China en westerse landen als een terroritische groepering wordt beschouwd, is anders dan andere gewelddadige groepen in de regio geen islamitische, maar een seculiere organisatie. BLA claimt de autonomie van het gebied en keert zich tegen de Pakistaanse veiligheidstroepen, infrastructuurprojecten en buitenlandse investeringen, met name uit China.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Rasool is een voormalig anti-apartheidsactivist die voor zijn activisme in de gevangenis heeft gezeten en later politicus werd in het African National Congress. Het uitzetten van een ambassadeur is een zeer zeldzame zet van de VS, hoewel lager geplaatste diplomaten vaker het doelwit zijn van de persona non grata-status.
Ook voor Rutte moeten het zware tijden zijn. Maar even zo vrolijk slaat hij zich er doorheen. Dat heeft wel gevolgen….
U hoorde de band Braak met ‘Kramp’, gezongen door de in 2015 overleden Hans Kosterman.
Dat bandje had overigens in een ver verleden nummers die zonder moeite op vandaag te plakken zijn. Wat dacht u van het alarmerende S.O.S.?
Let goed op de steekwoorden met actuele lading. En de boodschap aan het eind: “Wie onderdukt, komt onderaan”
Zo is het maar net…
Een doorgedraaide moordenaar in het Oosten, een losgeslagen idioot in het Westen, Europa ligt er maar wakker van.
Desalniettemin wensen wij u een goede nachtrust en morgen gezond weer op. Dat zullen we nodig hebben…
(Met dank aan Amber Arcades)
Zit u nu elke dag bovenop het nieuws? En schiet er dan een liedje te binnen dat past bij het nieuws van vandaag?
Deze van Radiohead zou, wat tekst, muziek en en sfeer betreft, goed bij het dagelijkse nieuws kunnen passen.
“De gekken hebben het gesticht overgenomen”
“Geen respect voor het menselijk leven”
“President voor het leven
Heer van alles wat in de lucht vliegt
De beesten van de aarde
De vissen in de zee
Zijn het commando verloren”
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
