Hebben nationale parlementen invloed op het EU-wetgevingsproces? De casus van de natuurherstelwet

van Rik de Ruiter Het standaardantwoord van veel politicologen op de vraag in de titel was lange tijd: ‘nee’. Echter, tijden lijken te zijn veranderd, met meer politiek gevoelige onderwerpen die worden behandeld in een EU-context en daardoor meer betrokken volksvertegenwoordigers in de lidstaten. De manier waarop de Nederlandse Tweede Kamer de regering heeft geïnstrueerd tijdens de EU-onderhandelingen over de natuurherstelwet is hier een illustratie van. Er zijn verschillende redenen voor waarom leden van nationale parlementen geen invloed zouden hebben uitgeoefend op EU-wetgevingsprocessen in het recente verleden. Ten eerste, EU wetgeving is vaak technisch van aard en raakt niet aan onderwerpen waar het hart van de gemiddelde kiezer sneller van gaat kloppen. Ten tweede, leden van nationale parlementen staan op afstand van het EU wetgevingsproces. Een voorstel van de Europese Commissie voor nieuwe EU wetgeving wordt doorgestuurd naar het Europees Parlement (EP), de Raad van Ministers en nationale parlementen. Het EP en de Raad van Ministers gaan direct aan de slag met het bestuderen van het voorstel en zijn betrokken bij de informele onderhandelingen in trilogen. Deze ‘achter-gesloten-deuren’ onderhandelingen zijn slechts goed te volgen voor EU insiders. Op het moment dat leden van nationale parlementen een mening hebben gevormd over een wetsvoorstel dat de belangen van het eigen electoraat raakt, is het vaak te laat om nog invloed uit te oefenen. Als dit beeld al ooit heeft geklopt, dan is de behandeling van de natuurherstelwet in de Nederlandse Tweede Kamer op zijn minst een uitzondering. Een van de meest controversiële aspecten van de oorspronkelijke natuurherstelwet is het zogenaamde ‘verslechteringsverbod’, waarbij lidstaten moeten ‘verzekeren’ dat delen van de natuur niet verder achteruit gaan. Enkele maanden na de publicatie van het wetsvoorstel door de Europese Commissie komt BBB-kamerlid Van der Plas met een motie tegen dit verslechteringsverbod. In de motie wordt de vrees uitgesproken dat Nederland ‘verder op slot komt te zitten op het gebied van woningbouw, infrastructuur en energietransitie’. Premier Rutte deelt deze zorg en de motie wordt aangenomen door de Kamer. Mooi op tijd, toch? Er wordt op dat moment immers nog op nationaal niveau interdepartementaal afgestemd wat de onderhandelingsstrategie moet zijn van Nederland binnen de Raad van Ministers. Toch kan ‘op tijd’ te laat zijn. Voorafgaand aan elk wetsvoorstel van de Commissie wordt er een proces van consultatie met stakeholders gehouden en daar is vaak het meeste bij te sturen. Het Nederlandse parlement heeft dit consultatiemoment in het geval van de natuurherstelwet aan zich voorbij laten gaan; een gemiste kans. Echter, de Tweede Kamer houdt zicht op de voortgang van de daaropvolgende EU-onderhandelingen. Er worden vragen gesteld (VVD) aan de minister over de ‘vergaande juridificering’, terwijl de D66-fractie juist probeert de angst weg te nemen dat er negatieve bureaucratische gevolgen zullen zijn. Er worden in april 2023 rapporteurs aangesteld die de informatiepositie van de Tweede Kamer dienen te versterken. Ook worden er nieuwe moties ingediend, waarin onder andere BBB, SGP, PVV, VVD en het CDA de regering herhaaldelijk oproepen zich te verzetten in de Raad van Ministers en in de triloogfase tegen het verslechteringsverbod. De regering beloofd zich te houden aan de moties. In de zomer van 2023 wordt duidelijk dat er zowel in de Raad van Ministers als in het EP twijfels over het verbod zijn, onder meer geuit door Frankrijk, België, en de fractieleider van de Europese Volkspartij in het EP. Deze twijfels kunnen niet los gezien worden van de grote overwinning van de BBB in de Nederlandse Provinciale Statenverkiezingen, de boerenprotesten tegen Europese milieuwetgeving, en de verkiezingen voor het EP die hun schaduw vooruitwerpen. In dit licht is het niet verrassend dat het verslechteringsverbod uit de wet wordt gehaald. Het EP stemt in met de aangepaste natuurherstelwet, zij het nipt. Een grote overwinning voor het Nederlandse parlement, en het Nederlandse kabinet besluit te gaan instemmen in de Raad van Ministers. De Nederlandse regering kon het hard spelen en dit resultaat bereiken door de houding van de Tweede Kamer want kon tijdens de onderhandelingen in de Raad van Ministers concessies afdwingen van de andere lidstaten omdat de kritische Tweede Kamer overtuigd diende te worden. Een ideale onderhandelingspositie… Ho! Wacht, niet zo snel. Na de Tweede Kamer verkiezingen van november 2023 zijn de politieke verhoudingen veranderd en stemt de Kamer niet in met de aangepaste versie van de wet. Omdat er inmiddels ook te weinig steun is onder lidstaten, wordt in maart 2024 de stemming in de Raad van Ministers uitgesteld. Er zijn vele oorzaken aan te wijzen voor deze uitkomst, maar we kunnen niet voorbij gaan aan de rol die de Nederlandse Tweede Kamer heeft gespeeld. Door het veelvuldig inzetten van het instrument van moties om de regering bij de les te houden en deze ook aangenomen te krijgen door een meerderheid van de Kamer, werd er bijgedragen aan de EU-brede politieke dynamiek die uiteindelijk resulteerde in uitstel. Toch zijn er ook risico’s verbonden aan hoe de Tweede Kamer zich heeft opgesteld. Als de moties gaan lijken op een strikt onderhandelingsmandaat dan heeft de Nederlandse regering geen onderhandelingsruimte meer om tot compromissen te komen. Aangezien de plenaire- en commissievergaderingen in de Tweede Kamer openbaar zijn, zullen andere lidstaten door een dergelijk strikt mandaat precies weten wat de onderhandelingsruimte is van de Nederlandse regering. Dit kan de effectiviteit van de Nederlandse onderhandelingsstrategie in de Raad van Ministers in de weg gaan zitten. Dit artikel verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut. Rik de Ruiter is hoofdocent Bestuurskunde aan de Unversiteit van Leiden.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: cdnh (cc)

‘Licht is het beste medicijn tegen de donkere achterkamertjes’

COLUMN - Een groot deel van het archief van de Bijlmerramp van 1992 is onnodig lang geheim gehouden zegt het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (Acoi). De ramp met het Israëlische vrachtvliegtuig dat op 4 oktober 1992 in de Bijlmer neerstortte kostte 43 mensen het leven. Tot op de dag van vandaag bestaan er bij nabestaanden vele onzekerheden. Volgens het Acoi draagt de openbaarheidsbeperking op het archief van de Raad voor de Luchtvaart tot 2068 bij aan de geheimzinnigheid en de beeldvorming. Het vertrouwen in de overheid wordt daardoor geschaad.  Openbaarmaking van het grootste deel van het archief maakt het mogelijk dat mensen het handelen van de betrokken autoriteiten zelf kunnen beoordelen. Niet alle vragen zullen beantwoord kunnen worden, staat in het rapport Geen afgesloten hoofdstuk van het Adviescollege. Op voorhand dempt het rapport verwachtingen omtrent nieuwe informatie, bijvoorbeeld over de lading van het vliegtuig. Maar openbaarheid kan bij de nabestaanden de nog altijd sluimerende onrust wegnemen, volgens het Acoi. ‘Licht is het beste medicijn tegen de donkere achterkamertjes.’

De aanpak van de ramp door de overheid is niet vlekkeloos verlopen, weten we uit eerdere pogingen meer duidelijkheid te krijgen over oorzaak en gevolg van de ramp. ‘Er was weinig aandacht voor de menselijke kant van de ramp, die was vooral gericht op het technische aspect.’ ‘Dit heeft bijgedragen aan de mystificatie van de ramp en een groeiend wantrouwen over het overheidsoptreden. Met name PvdA-Kamerlid Rob van Gijzel heeft zich na de ramp in de materie vastgebeten. In 2018 zei hij naar aanleiding van een onderzoek van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid: ‘Veel betrokkenen van de Bijlmerramp hebben die gebeurtenis nog steeds niet verwerkt (…). En dat komt (…) uiteindelijk niet door het ongeval zelf, maar door hoe de overheid is omgegaan met de mensen in de Bijlmer. (…) Met louter technisch onderzoek neemt het wantrouwen van de slachtoffers (…) meestal juist toe.’ Het is een leerpunt voor de overheid dat niet alleen geldt voor deze ramp.

Foto: Bas Bogers (cc)

Minder Minder PVV

COLUMN, OPINIE - “Ik zal niets nalaten om te voorkomen dat Wilders aan de macht komt”. Aldus Timmermans op zijn partijcongres afgelopen zaterdag.

Dat Wilders die uitspraak interpreteert als een oproep tot geweld, zegt vooral iets over zijn eigen verrotte manier van denken. Zoals de waard is vertrouwt-ie zijn gasten.

Een normaal mens  begrijpt dat binnen de context waarin de uitspraak gedaan is, namelijk een politieke, democratische bijeenkomst en dat Timmermans bedoelt dat hij alle politíeke middelen zal gebruiken om te voorkomen dat Wilders aan de macht komt. Hij heeft zich tot voor kort zelfs redelijk afzijdig gehouden van die hele formatie – totdat hij een deadline stelde waarbinnen de formerende partijen eruit moeten komen. Wat heel logisch is, gezien het eindeloze ge-emmer van die vier, die ondertussen zeiken dat het demissionaire kabinet doorregeert. Ja wat wil je dan, dat we het hele land platleggen terwijl jullie elkaar de tent uitvechten?

Wat me ook ergert, is de reactie van het Wilders-voetvolk op zijn belachelijke oproep om aangifte tegen Timmermans te doen. Koekje van eigen deeg – een antwoord op een soortgelijke oproep van Timmermans na de “minder-minder Marokkanen”-uitspraak van Wilders. Want dát kun je niet anders interpreteren dan dat hij de Marokkanenpopulatie wil decimeren, al zegt-ie er niet bij hoe – dat mag je zelf bedenken.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | Bécane

De Frans-Kameroense zanger Yamê (Emmanuel Sow) leerde voorliefde voor muziek van zijn vader, M’backé Ngoup’Emanty. Hij brak door met bovenstaande vertolking van zijn lied Bécane.

Zijn twee missende voortanden komen door een val van de tweede verdieping van toen hij een kind was. Omdat hij nog duimde groeiden de tanden volgens eigen zeggen nooit door.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Barlaam en Josafat

Vorige week is Hans Overduin overleden, de auteur van niet minder dan 129 stukken op Sargasso. Bescheiden als hij was, stelde hij geen prijs op een uitgebreide necrologie, maar het leek de redactie gepast om, bij wijze van in memoriam, een van zijn bijdragen opnieuw te plaatsen. Het onderstaande stukje illustreert zijn brede belangstelling voor volkscultuur, religie, de Middeleeuwen, ja eigenlijk alles wat op zijn pad kwam.

***

Prins Siddhartha Gautama, de historische figuur waar het boeddhisme op gebaseerd is, leefde een kleine vijfhonderd jaar vóór Jezus van Nazareth in het huidige India. Na zijn dood werden al snel biografieën opgetekend die onderling de nodige verschillen vertoonden maar altijd drie elementen bevatten:

  • een profetie van astrologen die voorspelden dat Siddhartha óf een groot koning óf een grote heilige zou worden (waarna zijn vader hem opsloot in het paleis),
  • de tijdelijke ontsnapping uit het isolement op zijn negenentwintigste jaar, waarbij de prins tijdens een rijtoer een oude man, een zieke man en een dode man zag en aldus werd geconfronteerd met het leed dat zijn vader al die tijd voor hem verborgen had gehouden,
  • de poging van hofdames om hem te verleiden en hem van het spirituele pad af te houden.
  • Foto: Bron: Livius.org

    B3: De leer van Boeddha

    De boeddhistische leer is vastgelegd in leerstellingen met commentaren. Om de leer gemakkelijk te onthouden is zij samengevat in termen als ‘de vier nobele waarheden’, ‘het achtvoudige pad’, en ‘de drie juwelen’.

    Juwelen, waarheden en paden

    De drie juwelen zijn de zaken waartoe de boeddhist zich kan wenden om meer over de boeddhische levensbeschouwing te weten te komen, en deze te ervaren en in de praktijk te brengen. Het betreft

  • de persoon van Boeddha, als lichtend voorbeeld van hoe te leven,
  • de boeddhistische leer,
  • de boeddhistische gemeenschap.
  • Van deze drie juwelen leert de boeddhist over de vier nobele waarheden:

  • Het leven bestaat uit lijden.
  • Dit lijden wordt veroorzaakt door verlangen.
  • De weg uit dit lijden bestaat eruit het verlangen te neutraliseren.
  • Dit is te bereiken door het achtvoudige pad van het boeddhisme te bewandelen.
  • Het achtvoudige pad, waarover morgen meer, is te beschouwen als de kortste samenvatting van de leefregels van het boeddhisme.

    De verering van de drie juwelen van het boeddhisme (Humboldtforum, Berlijn)

    De moeilijke regels van Boeddha

    Wie deze acht punten wat verder bestudeert, merkt al snel hoe uitgebreid en moeilijk deze regels zijn vergeleken met die van andere religies, maar ook hoe ongedwongen de boeddhist ermee om kan gaan. Elk van de regels geldt alleen als de beoefenaar er aan toe is. Het doel is te leven in harmonie met het bestaan, en het opgaan in nirwana.

    Doneer!

    Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

    In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

    Closing Time | Loaded

    Van de week hoorde ik een paar maal een reclameboodschap voorbij komen met een deuntje waarvan ik dacht: Hé, dat ken ik toch ergens van?

    Dat bleek dus van Primal Scream te zijn, die in 1990 een wereldhit scoorden toen DJ Andy Weatherall een remix maakte van hun eerdere nummer I’m Losing More Than I’ll Ever Have. U leest er hier meer over.

    Closing Time | Now You a Single Mom

    Wie zegt dat misogynie geen creatieve muziekstukjes op kan leveren? Brandon Jamal voegt zich in het leger van mannen die zich erop voorstaan dat ze de ‘rode pil‘ slikken. Hij ligt volgens eigen zeggen dan ook regelmatig overhoop met vrouwelijke collega’s, die vinden dat hij met dit soort uitlatingen vrouwenhaat verspreidt.

    “There’s no good men, but you bitches stay pregnant.” Brandon vindt het maar niks dat vrouwen hun lichaam delen met jan en alleman, maar niet met mannen zoals hij. Want hij zou natuurlijk wel bij die vrouw blijven en voor haar en haar kind zorgen (ja, vast).

    Vorige Volgende