Het protestnummer Killing in the Name van Rage Against the Machine uit 1992 over institutioneel racisme en politiegeweld is helaas nog steeds actueel. Het lijkt wel of er in bijna 30 jaar niks is veranderd.
COLUMN - De historische wetenschappen werken met allerlei soorten begrippen: de wezensdefinitie, de omschrijvende definitie, de typen, de ideaaltypen, de extreemtypen, de familiegelijkenissen. Daar wil ik het eens over hebben.
Een wezensdefinitie is mogelijk als er een benoembare essentie is die bij alle beschreven objecten en alleen bij de beschreven objecten voorkomt. GW-Basic is een computertaal met een bepaalde grammatica, die we niet aantreffen bij andere computertalen. Een bonobo heeft een eigen DNA dat andere dieren niet hebben. Slavernij is het als iemand anders jou bezit. Water bestaat uit twee atomen waterstof en één atoom zuurstof. Als het zo precies niet lukt, zullen we zaken moeten beschrijven door middel van omschrijvende definities of een van de andere soorten begrippen.
En dan gaan we het nu – zucht – hebben over Zwarte Piet.
Eerst even dit: ik ben een traditionalist. Dat betekent dat ik weet dat het Sint-Nikolaasfeest allerlei historische transformaties heeft ondergaan (lees maar) en nog zal ondergaan. Ik heb dus geen enkele moeite met aanpassingen en heb in de jaren negentig zowel zwart als blauw gepiet. Roetveegpiet en Stroopwafelpiet zijn niet werkelijk mijn ding, maar zijn me ook geen crisis waard. Ik zie niet in wat er tegen is om een beetje rekening te houden met andermans gevoeligheden.
The paradox in the Netherlands is that insistence that equality and tolerance already exist operates as a barrier to achieving this equality and tolerance in fact, because the insistence makes it difficult to mobilize the resources and action necessary to ensure equality, non-discrimination and inclusion for all.
VN-rapporteur Tendayi Achiume, tevens hoogleraar Rechten aan de Universiteit van Californië in Los Angeles (UCLA), bracht maandag verslag uit van haar onderzoek naar racisme, xenofobie en intolerantie in Nederland. Op verschillende vlakken ziet ze positieve ontwikkelingen, maar er volgt ook een lange lijst van kwesties die laten zien dat Nederland toch echt niet zo gelijk en tolerant is, waaronder de ‘boerkaban’, etnisch profileren en politiegeweld, discriminatie op de woning- en arbeidsmarkt, de oververtegenwoordiging van groepen in het strafrecht, politieke representatie, de detentie van asielzoekers, rechten van statenlozen, de opkomst van rechts-nationalistisch-populistische politieke retoriek en, meer algemeen, de boodschap in het publieke debat en soms ook beleid dat de ‘echte Nederlander’ wit en van westerse afkomst is.
ELDERS - Frankrijk is op weg naar een autoritaire staat.
Acht journalisten in totaal zijn vorige maand door de Franse geheime dienst opgeroepen voor verhoor vanwege publicatie van gevoelige informatie. De journalisten Geoffrey Livolsi en Mathias Destal van de onafhankelijke nieuwssite Disclose en Benoît Collombat van Radio France kregen te horen dat ze mogelijk vervolgd worden voor hun onthullingen over geheime wapenleveranties aan Saoedi-Arabië. De regering probeert hen zo te dwingen om hun bronnen prijs te geven.De journalisten hebben geweigerd de vragen van de geheime dienst te beantwoorden. Ze zien dit onderzoek als een aanval op de persvrijheid. Naast hen zijn ook journalisten van Le Monde en het tv-programma Quotidien verhoord voor andere zaken. Volgens Reporters Sans Frontières is deze intimidatiepoging van de autoriteiten bedoeld om onderzoeksjournalisten af te schrikken zaken te publiceren die burgers behoren te weten.
De groene Europarlementariërs Yannick Jadot en Sven Giegold hebben gezamenlijk opgeroepen de wapenleveranties aan Saoedi-Arabië in overeenstemming met eerdere uitspraken van het Europarlement te stoppen en de persvrijheid te respecteren. In Frankrijk heeft president Macron eerder verklaard dat de wapens die Frankrijk levert niet ingezet zouden worden in de oorlog van de Saoedi’s in Jemen. Zijn eigen geheime dienst heeft echter vastgesteld dat dit wel het geval is. En de onthulling daarvan heeft geleid tot het onderzoek van de dienst waarin de journalisten zijn verhoord.
COLUMN - Sociale media zijn het hart van hedendaags protest. Hebben ze activisme wezenlijk veranderd?
Black Lives Matter begon als hashtag, maar is inmiddels uitgegroeid tot een grote sociale beweging. En ook bij de Arab Spring speelde sociale media een grote rol. Protest-hashtags en berichten zijn trending en gaan de wereld over, maar er wordt ook nog steeds veel offline, op straat, geprotesteerd. Hoe beïnvloeden sociale media het hedendaagse protest?
“Bij protest heb je altijd te maken met het ‘dilemma van de collectieve actie’,” stelt mediawetenschapper dr. Thomas Poell. Mensen willen een collectief goed, maar het kost moeite, tijd of geld om je in te zetten. In het geval van een protest moet je bijvoorbeeld de straat op, of dagenlang op een plein bivakkeren. De meeste mensen hebben in dit soort situaties de neiging om te freeriden; ze hopen dat anderen zich inzetten, en dat zij vervolgens van het resultaat kunnen meeprofiteren. In de vorige eeuwen waren er sterke activistische organisaties die dit probleem verholpen. Denk bijvoorbeeld aan de vrouwenbeweging of de anti-kernwapenbeweging; organisaties waar duizenden mensen zich mee verbonden voelden. “Deze organisaties zorgden voor een collectieve identiteit,” vertelt Poell. “Dit zette mensen ertoe aan toch mee te doen.”
Jan Böhmermann (wie?) maakt niet alleen foute grapjes over turkse dictators, maar heeft ook geen moeite om gangster rap te spoofen. Wat nog wat gedoe gaf omdat z’n clipje politiegeweld leek te verheerlijken. Maar wat is een satiricus nou zonder ophef?
ONDERZOEK - Vrijheid van meningsuiting: veel Nederlanders hebben er moeite mee.
Het College voor de Rechten van de Mens heeft onderzocht wat Nederlanders vinden van de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om in het openbaar te demonstreren. Over het algemeen vinden mensen wel dat iedereen vrij moet zijn om zijn of haar mening te kunnen uiten. Maar dat de steun voor deze vrijheidsrechten afhankelijk wordt gemaakt van de vorm en inhoud van de uiting duidt er op dat de betekenis van deze rechten nog steeds niet goed is doorgedrongen.
Een nadere beschouwing van de onderzoeksresultaten levert geen opwekkend beeld op. Een opvallend resultaat betreft het negatieve oordeel over de uitingsvrijheid op sociale media. Minder dan een kwart van de respondenten vindt dat je op sociale media moet kunnen zeggen wat je wilt. De vraagstelling, geven de onderzoekers in een noot toe, is niet geheel duidelijk. De wet stelt immers grenzen aan uitingen. Dus de stelling ‘Iedereen moet vrij zijn om te zeggen wat hij wil’ moet op voorhand worden gerelativeerd. Het is onduidelijk of alle respondenten zich dit hebben gerealiseerd. Dat de context van de sociale media tot een meer uitgesproken oordeel over deze stelling leidt valt wel op. Het heeft vermoedelijk veel te maken met de vele voorbeelden van het overschrijden van fatsoensgrenzen, grof taalgebruik, vreemdelingenhaat en racisme die de laatste jaren breed zijn uitgemeten.
Fatima Al Qadiri’s muziek gaat over serieuze thema’s zoals oorlog, politiegeweld en het recht om te protesteren (haar laatste album Brute). Haar nieuwste EP Shaneera draait om de queer-Arabische cultuur (het Arabische woord shanee’a betekent in het dagelijks spraakgebruik iets negatiefs maar is in queer slang een positieve benaming voor een ‘evil queen’ die zich niet conformeert aan genderhokjes). De muziekstijl is een mix tussen Arabische en bass muziek.
OPINIE - In Trouw verscheen deze week een interview met Mark Lilla, Amerikaanse hoogleraar en auteur van het boek ‘The Once and Future Liberal’ (2017). Lilla stelt dat links-progressieve partijen verstrikt zijn geraakt in polariserende identiteitspolitiek. Volgens Rogier van Reekum slaan zowel Lilla’s analyse als diens voorgestelde remedie de plank volledig mis.
Er zijn mensen die ‘Zwarte Piet is racisme’ een polariserende stelling vinden, genderneutrale behandeling wel veel gedoe, die niet begrijpen dat straatnamen voor rovende moordenaars mesjogge zijn, die het zonde vinden wanneer moslims een islamitische partij beginnen, die vinden dat radicaal rechts ook mee moet kunnen lopen in een Pride, die vinden dat het ‘debat’ belangrijker is dan de onenigheid zelf, die menen dat ‘diversiteit’ de samenleving heeft ‘veranderd’, maar ondanks al die opvattingen zichzelf wel ‘links’ noemen omdat ze vinden dat tegenover werk bestaanszekerheid moet staan. Dergelijke mensen hebben het zwaar: zij willen echt niet gezien worden als racist, seksist of anderszins rechts, maar voelen zich voortdurend gedwongen om anderen, die naast bestaanszekerheid ook nog hun ‘identiteit’ willen botvieren, uit te leggen hoe ‘linkse’ politiek zou moeten werken. En wanneer ze dat dan doen, krijgen ze de wind van voren. Och, zo wordt het nooit wat.
COLUMN - Voor Philando Castile was het ongeveer de honderdste keer dat de politie hem aanhield: dat schijnt normaal te zijn voor zwarte mannen in Amerika, en helaas soms ook in Nederland. De agent die Castile voorbij had zien rijden en hem tot stoppen had gedwongen, claimde later dat ‘diens neus’ hem deed denken aan die van een gezochte inbreker.
Castiles vriendin Diamond, die de auto bestuurde, deed het raampje open. Als rechtgeaard Amerikaanse wapenbezitter zei Castile meteen dat hij een wapen in de auto had liggen en zijn vergunning bij zich had. Castile bleef rustig: hij had vaker met nerveuze agenten te maken gehad. Yanez wilde papieren zien, Castile reikte langzaam naar zijn broekzak, of wellicht naar het dashboardkastje, en Yamez vuurde acuut, vijf keer achtereen. Castile stierf op slag.
Er zijn opnames van de gebeurtenis: van Castiles vriendin, en van de dashboardcam van de politiewagen. Castile is rustig en beleefd; Yamez vuurt binnen een paar seconden nadat Diamond haar raampje heeft opengedraaid, meermalen zijn wapen af.
Dat was een jaar geleden. De dienst ontsloeg Yamez, er kwam een zaak, en afgelopen week werd Yamez volledig vrijgesproken. In jurisprudentie is immers vastgelegd dat wanneer een agent denkt dat iemand gevaar oplevert, voor de agent of voor de omgeving, dat voldoende rechtvaardiging oplevert om hem dood te schieten.
ELDERS - Na de Britten gaan de Fransen zondag opnieuw ter stembus voor de eerste ronde van de parlementsverkiezingen.
Volgens de peilingen gaat de partij van Macron, La République En Marche (REM), een absolute meerderheid behalen. In de buitenlandse kiesdistricten is de stemming al achter de rug. In tien van de elf regio’s won de kandidaat van Macron. De opkomst was echter zo laag (gemiddeld 19,1%) dat een tweede ronde noodzakelijk is. Voor de Benelux kreeg Pieyre-Alexandre Anglade, de kandidaat van REM, 52% van de stemmen, bij een opkomst van 21,4%. Het minimum is echter 25%, dus zal hij het in de tweede ronde alsnog op moeten nemen tegen de tweede kandidaat, Sophie Rauszer van de linkse partij La France Insoumise van Jean-Luc Mélenchon.
De centrumpartij van de Franse president zou volgens de peiling 29,5 procent van de stemmen behalen tijdens de eerste ronde op 11 juni. Met een ruime voorsprong op de andere partijen zou dat na de tweede ronde, op 18 juni, 385 tot 415 van de 577 zetels in de Assemblée Nationale opleveren. In de tweede ronde gaat het in elk district tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen hebben behaald. Als de opiniepeilers gelijk krijgen zou Macron de grootste parlementsmeerderheid krijgen sinds De Gaulle. Van de andere partijen zouden de Republikeinen 105 à 125 zetels behalen, de Socialistische Partij 25 à 35, La France Insoumise 12 à 22 en Front National amper 5 tot 15. Voor de twee laatste partijen zal het er om gaan de drempel van 15 zetels te halen. In dat geval worden ze erkend als aparte fractie, met bijbehorende rechten.
OPINIE - Staatsgeweld is een blinde vlek bij academici, politici, journalisten en middenklassers die de status quo niet hoeven uit te dagen, en die ook niet zwart zijn. Zij weten niet tot welk geweld de staat overgaat als zij uitgedaagd wordt, ook in Nederland, schrijft David Hollanders.
De staat bezit het geweldsmonopolie en dus eindigt elk werkelijk politiek moment met geweld. Afgelopen zaterdag werden in het Van Gogh museum kunstenaars gearresteerd die protesteerden tegen sponsoring van het museum door Shell. In Spijkenisse werden begin 2017 demonstrerende feministen gearresteerd. Vreedzame anti-zwarte Piet demonstranten werden in 2016 te Rotterdam afgetuigd door politieagenten. Maagdenhuis-bevrijders werden in 2015 door stillen opgepakt en een week lang gevangen gezet. Een demonstrante werd tijdens de koningskroning in 2012 opgepakt. Soms wacht de staat overigens niet tot het politieke moment zich materialiseert. In 1997 werden aan de vooravond van de Eurotop te Amsterdam honderden mensen opgepakt die zouden kunnen demonstreren. Wie het zwaard opneemt tegen de staat – of ook maar zou kunnen opnemen – zal door het zwaard omkomen.
Iedere politicoloog weet dat het definiërende kenmerk van de staat het monopolie op geweld is. Wie staat zegt, zegt geweld. En wie geweld bestudeert, kan niet heen om de staat als grootgebruiker daarvan. De reële gevolgen van dat in tekstboeken vermelde geweldsmonopolie worden – behalve door mensen die omwille van hun zwarte lichaam door de politie worden vernederd in een praktijk die eufemistisch etnisch profileren genoemd wordt – door de middenklasser niet ondervonden. Tot het moment dan dat die middenklasser de staat of de status quo – en de staat is natuurlijk altijd hoeder van de status quo – uitdaagt. Dan volgt geweld.