Dit is een beetje een treurige Poëzieweek, omdat Lieke Marsman aftreedt als Dichter des Vaderlands. Het leed wordt niet eens verzacht doordat er een andere dichter aantreedt – de kandidaat heeft zich volgens de organisatie teruggetrokken ‘om persoonlijke redenen’ – maar het lijkt me voor iedere kandidaat heel lastig om in Marsmans voetsporen te treden. Kenmerkend voor haar oeuvre is dat haar afscheidsbundeltje Ter gelegenheid van poëzie, waarin ze haar werk uit de afgelopen twee jaar verzamelde, behalve gedichten ook columns en essays bevat, want bij Marsman lopen genres altijd in elkaar over en dat heeft ze niet vanwege de zware mantel van het Dichterschap ineens veranderd. Ze vullen elkaar ook aan, ze vormen een geheel, die verschillende teksten, een zoektocht naar het Dichterschap met een grote D en het dichterschap met een kleine – wat moet je met je goedgekozen woorden in een tijd van crisis? In haar voorwoord komt Marsman tot een radicale conclusie: Hoe vaker ik politiek geëngageerde gedichten schrijf, hoe meer ik er dan ook van overtuigd raak dat kunst de wereld alleen kan veranderen wanneer kunstenaars de politiek in gaan. Daarmee bedoel ik niet dat kunstenaars geen geëngageerde kunst meer moeten maken, ik bedoel eigenlijk vooral: in hemelsnaam – meer kunstenaars in de politiek, hoe fijn zou dat zijn. Wat is het voordeel van kunstenaars, van dichters, in de politiek? Het antwoord dat Marsman zelf geeft, is op het eerste gezicht nogal wonderlijk: “Eén van de belangrijkste dingen die poëzie mij geleerd heeft is niks doen.” De kunst, de poëzie bieden een alternatieve ruimte, weg van het liberalisme (het ‘nepliberalisme’) van Rutte III en IV, weg van de klimaatproblematiek, weg van het wezenloze professionalisme waar mensen zich in verstoppen, inclusief de plastic taal die daarbij hoort. Die ruimte is geen safe space, en geen plaats om je alleen maar terug te trekken. Het is een alternatieve ruimte die er óók is. Altijd. Overal. Een dimensie van de werkelijkheid die ten onrechte genegeerd wordt. We hebben kunstenaars als politici nodig, niet omdat zij de problemen kunnen oplossen, maar omdat zij die extra dimensie ook zien. Als we zeggen: de mensen lezen geen poëzie meer, wat bedoelen we? We bedoelen dat ze niet langer voelen. Allemaal cursussen om iets te worden, maar niemand doorvoelt wat hij is. Aan het eind van een gedicht ben je niet langer verloren. Toch ligt escapisme altijd op de loer: “Je kunt niet een boek schrijven of lezen over klimaatverandering en verwachten dat alles daarmee ten goede zal veranderen.” Of, in het gedicht Staartdeling: Als de werkelijkheid doodloopt, bouwen we een ark. Het is niet duidelijk of het nu een goed of een slecht idee is om zo’n ark te bouwen. Ik ben geen deskundige op het nieuwe vakgebied van klimaatfictie en klimaatpoëzie, maar mijn indruk is dat veel werk ofwel waarschuwt tegen de afschuwelijke gevolgen van klimaatverandering ofwel een literaire vorm geeft aan activisme, de strijd tegen de verandering. Je kunt je afvragen of dat ooit zin heeft gehad, maar je kunt je vooral afvragen of het nu nog zin heeft, of we niet moeten constateren dat het te laat is, en of we niet moeten zeggen: catastrofale klimaatverandering is een feit, wat nu? Of in ieder geval is het misschien tijd om, behalve dat we redden wat er te redden valt van de oude wereld (natuurlijk kan het allemaal nog veel slechter en natuurlijk moeten we dat uit alle macht voorkomen), ook nadenken over hoe een wereld er eigenlijk uit moet zien die geteisterd wordt door de rampen die ons voorspeld worden, hoe we bijvoorbeeld de rampen die op ons afkomen eerlijk over de mensheid kunnen verdelen. En welke rol de poëzie daarbij kan spelen, die zo lang veronachtzaamde dimensie van de werkelijkheid die ons uiteindelijk misschien wel allemaal overleeft. Marsman zegt dat allemaal nét niet, het is misschien ook wel te gruwelijk om te zeggen, en het nodigt gevoelsmatig misschien te veel uit tot defaitisme. Maar ik meen de boodschap wel degelijk aangekondigd zien worden. Jammer dat zo’n interessante denker geen vrije toegang meer heeft tot de kolommen van NRC.
Klarinettist Martin Fröst, momenteel ‘artist in residence’ bij het Concertgebouworkest, virtuoost hier met Armando’s Rhumba van Chick Corea (1941 – 2021).
Een door Chick Corea gespeelde versie is hier te zien en te beluisteren.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Over exact zes weken, op 15 maart, kiezen we de leden van de Provinciale Staten. Nogal belangrijk, want zij kiezen vervolgens de leden van de Eerste Kamer. Dus: stem anders!
Goed nieuws in aanloop naar de Eerste Kamerverkiezingen. Rutte wordt kennelijk een beetje zenuwachtig van het verbond tussen GroenLinks en de PvdA waarmee ze in mei weleens de grootste EK-fractie kunnen worden. In een Telegraaf-interview afgelopen week zei Rutte: “Als GroenLinks en PvdA de grootste partijen worden, ontwikkelen ze enorm veel zelfvertrouwen en ik vind dat de VVD die beweging nu al moet stoppen.” Ook denkt hij dat verkiezingswinst de partijen “momentum op weg naar de Tweede Kamerverkiezingen” geeft. Mooi.
Volgens Rutte snakken we naar “stabiliteit” omdat we “uit drie grote crises [komen]: de economische recessie, daarna corona en nu is er oorlog op het continent.” Best opmerkelijke constatering, als je bedenkt dat, ten eerste, die crises nog volop aan de gang zijn en, ten tweede, er nog talloze andere crises zijn waar we onder gebukt gaan, die nota bene onder 12 jaar Rutte zijn ontstaan of verergerd: de klimaatcrisis, de wooncrisis, de zorgcrisis, de jeugdzorgcrisis, de onderwijscrisis, de asielopvangcrisis, de stikstofcrisis, de openbaar-vervoercrisis, de armoedecrisis, pensioencrisis en wellicht kunnen we ook spreken van een rechtsstatelijkheidscrisis, vanwege het feit dat de regering zich steeds minder aantrekt van mensenrechten en de opkomst van anti-rechtsstatelijke extreem- en radicaal-rechtse partijen. Het lijkt wel of de VVD crises creeert om ze vervolgens in te zetten als reden om maar toch vooral VVD te blijven stemmen, want “stabiliteit”.
RECENSIE - The Last Leg rules! Noot vooraf; ik strooi hier veel met Engelstalige quotes en uitdrukkingen, omdat de vertaling gewoon minder goed overkomt. Omdat het er zoveel zijn heb ik nagelaten om die allemaal cursief te markeren, voor de leesbaarheid.
De Britse comedyshow op Channel 4 The Last Leg (voor wie het niet kent; presentator Adam Hills en sidekicks Alex Brooker en Josh Widdecomb zijn alledrie gehandicapt, funny as fuck and uncompromisingly taking the piss with everything and everybody, including themselves. Echt een aanrader!) opende vrijdag met de opmerking: “Tonight we check in on the latest government scandal. Check in on another government scandal, and wrap up yet another government scandal. We’re starting to think that maybe Liz Truss wasn’t the problem” [-] “They couldn’t even go through one month without a scandal. They couldn’t even do dry January.”
Nadhim Zahawi, Chairman of the Conservative Party en minister ‘Without portfolio’ kwam in opspraak wegens fiscale fraude. Hij moest 5 miljoen pond betalen aan de Britse fiscus HMRC, waarvan 1,3 miljoen boete. Hij bestaat het hierbij te vermelden dat het ging om “honest mistakes”. Waarop de HMRC er fijntjes op wees dat er geen boetes worden opgelegd voor “innocent errors”. Eerder werd hij al op de vingers getikt doordat hij de kosten voor het verwarmen van zijn stallen opvoerde als aftrekpost. Ook dat deed hij af als “genuine mistake”. Conclusie van het Last-Leg-team: “This quy makes a lót of mistakes, he’s like the Mr. Bean of accounting”.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Ik weet niet of mijn associatie met garden cities (tuindorpen) per se terecht is, maar de muziek van indiepopband Garden City Movement op hun album Apollonia past er wat mij betreft goed bij: gezapig, loom, maar eigenlijk ook wel relaxed.
COLUMN - van Rosa van den Dool.
Met het toeslagenschandaal werd nogmaals duidelijk dat data en datatechnologieën niet neutraal zijn en kunnen discrimineren, net als mensen. Hoe kunnen we dit soort data-onrechtvaardigheid de das omdoen?
De Nederlandse overheid verzamelt grote hoeveelheden privacygevoelige data van en over burgers. Wat er vervolgens met deze gegevens gebeurt is niet altijd zichtbaar, maar kan wel grote impact hebben op ons leven. Wanneer ik inlog op de website van de Belastingdienst om belastingaangifte te doen, schrik ik van de hoeveelheid informatie die over mij in het systeem staat: de overheid weet beter wat ik dit jaar heb verdiend dan ikzelf.
Algoritmen helpen overheidsinstanties omgaan met de oneindige stroom aan binnenkomende data. Deze computerprogramma’s bepalen vervolgens op basis van jouw gegevens of jij bijvoorbeeld in aanmerking komt voor een steekproef, waarmee ze checken of je wel genoeg belasting betaalt of wel recht hebt op huurtoeslag. Heel efficiënt, maar hieraan kleeft ook een keerzijde: algoritmes die gebruikt worden om informatie te sorteren en verwerken zijn niet neutraal en kunnen discrimineren. Of jij dus wordt uitgekozen voor een steekproef, kan zomaar worden bepaald op basis van je naam of de buurt waarin je woont.
Cultuur- en mediawetenschapper dr. Gerwin van Schie (UU) onderzoekt hoe het gebruik van data en algoritmen kan leiden tot discriminatie en onrechtvaardigheid in Nederland. “Als je wordt geboren in Nederland, melden je ouders je aan bij de gemeente en komen je gegevens terecht in de databases van de overheid. Je leeftijd wordt geregistreerd, maar bijvoorbeeld ook je geboorteland én het geboorteland van je ouders.”
ChatGPT pleegt plagiaat. De artificieel intelligente tekstrobot is leuk in het nieuws geweest (ook bij Sargasso). Van complimenten over hoe vlot er een redelijk aardige tekst uit komt, tot waarschuwingen over misbruik (bijvoorbeeld studenten die hun proefwerk door ChatGPT laten maken).
Maar tot nu toe is niemand nog op het idee gekomen ChatGPT (of de ontwerpers en eigenaars daarvan) voor de rechter te slepen wegens plagiaat. Bij AI-tools voor beeldende kunst, waar je ook met een paar woorden je eigen meesterwerkje kan maken, is dat sinds kort wel aan de orde.
De Amerikaanse kunstenaars Sarah Andersen, Kelly McKernan en Karla Ortiz hebben een rechtszaak aangespannen tegen de makers van de kunstgeneratoren Stable Diffusion, de Discord-interface van Midjourney en het internetplatform DeviantArt, dat de AI-kunstgenerator DreamUp maakt.
De kwestie: de kunstgeneratoren schenden de auteursrechten van de kunstenaars. De software maakt immers gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken van miljoenen kunstenaars.
Hoe een rechter volgens de Amerikaanse wetgeving daar over zal oordelen is gissen. Maar een voorzichtige proef op de som laat zien dat ze wel degelijk enige kans hebben. En dat kan de makers van de AI-kunstgeneratoren een flinke duit aan schadevergoeding gaan kosten.
Deze ‘Nighthawks’, gemaakt met Stable Diffusion…
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Die oude ‘workin’man blues’ is al lang ingehaald door die van de ‘woman’.
U ziet en hoort Valerie June bergeleid door Amoeba en trompettist Lőrinc Barabás.
Zo’n 90 procent van de geluiden die je hoort op het album Choral Feeling van Oceanic zijn stemmen, hoewel vaak niet meer als zodanig herkenbaar, wat ertoe leidt dat je tijdens het luisteren bij elk instrument of beat of melodie probeert te ontdekken of het een stem is of niet. Oceanic is gefascineerd door stemmen en zang: “Als je op een synth een C indrukt is het altijd een C. Daarvoor koop je zo’n ding natuurlijk ook. Maar een stem heeft altijd een vibrato, hij zwerft om een toon heen. Als je dat omlaag pitcht tot een bas krijg je een onzuivere toon. Het wordt nooit strak. Het is allemaal menselijk.”
Een heel lekkere cover. Macy Gray vetolkt ‘Creep’ van Radiohead.
Typisch voorbeeld van een heerlijk nummer, met eigenlijk een verschrikkelijke tekst. Gebeurt me wel vaker: de muziek is het eerste wat me opvalt, dat lekkere sensuele ritme, achter die heerlijk strakke bas en drums, dat mooi vette orgel, die fantastische, toch wat bluesy rauwe stem van Macy Gray.
De tekst luister ik amper naar en dan blijkt achter dat fraai geluid een toch wat akelig liefdesliedje schuil te gaan.