Wat Shell wist: een kleine kanttekening

Er was de afgelopen tijd het nodige te doen over wat Shell lang geleden al wist over klimaatverandering, en welke informatie ze daarover hebben achtergehouden. Aanleiding was een uitgebreid onderzoek van Vatan Hüzeir van de Erasmus Universiteit Rotterdam, waarover onder meer Follow The Money berichtte. Het is niet mijn bedoeling om het straatje van Shell schoon te vegen, maar een beetje context en nuance is wel op zijn plaats. Vooral over de stand van de wetenschap in de jaren ’70 en vroege jaren ’80. Zo hier en daar lijkt de indruk te zijn ontstaan dat Shell in die tijd al bezig was met het dwarsbomen van klimaatmaatregelen. Dat ligt wat genuanceerder. Zo hier en daar bracht een politicus klimaatverandering wel eens ter sprake; in 1970 deed SGP’er Van Rossum dat bijvoorbeeld in de Tweede Kamer. Maar het stond nog nergens als serieus beleidsthema op de kaart. Onder meer omdat de meeste klimaatwetenschappers het te vroeg vonden om het probleem op het bordje van de politiek te leggen. Het broeikaseffect was weliswaar al een dikke eeuw onomstreden wetenschap, en dat meer CO2 voor een warmer klimaat zou zorgen stond ook niet ter discussie. Maar er was nog wel debat over hoeveel het op zou kunnen warmen, en hoe schadelijk dat zou zijn. Een meerderheid in de klimaatwetenschap zag klimaatverandering nog als een probleem dat op hun eigen bordje lag, en daar ook hoorde. De diverse klimaatrapporten die sinds midden jaren ’60 verschenen, vooral uit de VS, illustreren dat. Klimaatverandering als gevolg van het toenemende gebruik van fossiele brandstoffen werd daarin weliswaar als potentieel toekomstig probleem genoemd, maar het eindigde altijd met de constatering dat er nog veel onzeker was en dat eerst nog maar eens meer onderzoek moest worden gedaan voordat er eventueel besloten zou worden tot maatregelen. De jonge klimaatwetenschapper Stephen Schneider kwam in 1976 in aanvaring met zijn meer behoudende (en vaak oudere) vakgenoten, toen hij een populairwetenschappelijk boek schreef over het onderwerp: The Genesis Strategy. Het was ‘te politiek’, was het verwijt, ook al liet Schneider zeker nog ruimte voor twijfel. Hij begon zijn boek met een verhaal over een bemanningslid van een schip, niet heel hoog in rang, dat meende in de mist een flard te hebben gezien van een opdoemende ijsberg. En stelde de vraag hoe ver dat bemanningslid zou mogen of moeten gaan om de kapitein te waarschuwen voor dat mogelijke, maar onzekere grote gevaar. Uitleg over wat hij bedoelde met dat verhaal lijkt me overbodig. Maar veel vakgenoten vonden toch dat hij voorbarig was met zijn waarschuwing. Hetzelfde overkwam glacioloog John Mercer in 1978, toen hij waarschuwde dat opwarming van het klimaat door de mens op termijn voor meters zeespiegelstijging zou kunnen zorgen, door het instabiel worden van delen van de ijskap van West-Antarctica. In 1979 begon zich een omslag af te tekenen. De WMO (Wereld Meteorologische Organisatie) organiseerde een wetenschappelijke conferentie over de interactie tussen mens en klimaat. In de eerste week ging het vooral over hoe het klimaat de mens en de maatschappij kan beïnvloeden. Maar in de tweede week bleef er een kleinere groep wetenschappers achter die onderzoek hadden gedaan naar klimaatverandering door de mensen. Zij sloten de conferentie af met een oproep aan de wereldpolitiek om die klimaatverandering op de agenda te plaatsen. Dat was opvallend, ook omdat de oproep werd gesteund door wetenschappers van over de hele wereld. En dus ook van beide kanten van het IJzeren Gordijn. Later dat jaar verscheen in de VS het bekende Charney rapport. Dat rapport brak met de traditie om alleen maar om meer onderzoek te vragen. Er was geen reden om aan te nemen dat er iets cruciaals over het hoofd werd gezien, was de conclusie. Opwarming door de menselijke CO2-uitstoot was dus een reëel toekomstig probleem. Jule Charney, de voorzitter van de onderzoekscommissie, was de éminence grise van de Amerikaanse meteorologie, wiens vakkennis en objectiviteit boven elke twijfel verheven waren. Er kwamen meer rapporten en conferenties die weliswaar niet allemaal dezelfde toon aansloegen, maar dat er een probleem zat aan te komen begon wel duidelijk te worden. Er ontstond, met ander woorden, consensus. Dat er nog veel onbekend was over de gevolgen was geen reden om achterover te leunen. Mikhail Ivanovich Budyko, klimaatwetenschapper uit de Sovjet-Unie, had in 1974 al op de kortst mogelijke manier uitgelegd waarom: ‘National economies of different countries of the world are adapted to the present climate’. Er ontbrak nog wel iets: een duidelijke stijging van de wereldtemperatuur. In de eerste helft van de twintigste eeuw was de wereld warmer geworden, maar die opwarming was na de Tweede Wereldoorlog gestopt. Dat zou niet lang meer duren, voorspelden klimaatwetenschappers, en ze kregen gelijk. Een uitgebreide analyse van temperatuurmetingen toonde in 1986 aan dat de jaren 1980, 1981 en 1983 de drie warmste waren sinds 1861. En er zouden meer temperatuurrecords volgen. Veel meer. Twee jaar later werd het IPCC opgericht. En nog een jaar later begon het George C. Marshall Institute in de VS met zijn pogingen om de klimaatwetenschap in diskrediet te brengen. Het is best logisch dat Shell al vroeg de wetenschappelijke ontwikkelingen rond antropogene klimaatverandering volgde en zich dus liet informeren door wetenschappers die daarvoor waarschuwden. Maar ze wisten natuurlijk ook dat veel andere klimaatwetenschappers het nog wat te vroeg vonden voor zulke waarschuwingen. Van een oproep vanuit de wetenschap om op korte termijn een rem te zetten op de groei van het gebruik van fossiele brandstof was in de jaren ’70 dan ook geen sprake. Er waren andere, meer urgente problemen, zoals: verspreiding en accumulatie in voedselketens van zware metalen, pesticiden en ander persistente giftige stoffen; winter- en zomersmog; de aantasting van de ozonlaag; zure regen; waterverontreiniging door fosfaten. En de toon voor het energiebeleid was gezet door de oliecrisis van 1973. Er was voor Shell en andere oliebedrijven dus nog geen reden om de noodzaak van klimaatmaatregelen te ontkennen, omdat simpelweg niemand opriep tot zulke maatregelen. De prioriteiten lagen elders, bij overheden maar bijvoorbeeld ook bij de milieubeweging. En ook bij strijders tegen onwelgevallige wetenschap, die met name in de VS actief waren en die hun vizier (als ze wat tijd overhielden van hun werk voor de tabaksindustrie) scherp stelden op de kennis over zure regen en de ozonlaag. Dat alles veranderde in de loop van de jaren ’80. En aan het eind van dat decennium werden de messen echt geslepen door de fossiele belangen, ook door Shell. Wat er sindsdien is uitgespookt valt absoluut niet te nuanceren of te relativeren. Deze bijdrage verscheen eerder bij Klimaatverandering. Hans Custers publiceerde eind vorig jaar over dit onderwerp het boek De theorie van warmte Een geschiedenis van de wetenschap achter klimaatverandering.  

Door: Foto: Andreas Metz (cc)

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Tracy (cc)

Kriebels, kleuters, clitoris

, door

LONGREAD - Drie weken geleden vond de week van de Lentekriebels plaats. Dit is een themaweek voor het basisonderwijs waarin er op basisscholen aandacht kan worden besteed aan seksuele vorming, geïnitieerd door Expertisecentrum voor seksualiteit Rutgers. Er verschenen talloze negatieve berichten over de Lentekriebels op sociale media, in de traditionele media, en zelfs in de Tweede Kamer. Deze week verschenen er berichten op sociale media over museum NEMO in Amsterdam. In één van de tentoonstellingen gaat het over seksualiteit. Het museum werd door een bonte verzameling van Moederharten en Juicekanalen uitgemaakt voor een pedofielennetwerk. In dit stuk deel ik mijn gedachten over seksuele vorming aan basisschoolleerlingen en de berichten van de afgelopen tijd.

Ik ben al lang geïnteresseerd in seksuele vorming en ontwikkeling. Tijdens en na mijn opleidingen tot basisschoolleerkracht en onderwijspedagoog heb ik me gespecialiseerd in het onderwerp. Ik hoop daarom dat mijn gedachten over dit onderwerp een nuttige bijdrage kunnen vormen aan het debat rond dit onderwerp.

Na het afronden van mijn master was ik druk bezig met solliciteren. Om goed voor de dag te komen ging ik naar de kapper. Zoals dat gaat, raakte ik met de kapper in gesprek over mijn werk en interesses. Hij vertelde dat hij een zoontje van 7 had en dat hij dacht dat die natuurlijk nog te jong was voor seksuele vorming, maar dat hij daar soms toch een beetje over twijfelde. Ik vroeg hem waarom hij twijfelde en hij vertelde dat hij in de zoekgeschiedenis op de iPad had gezien dat zijn zoontje gezocht had op termen als ‘blote meisjes’ en ‘borsten’. Bij nader inzien was zijn zoon misschien helemaal niet te jong voor seksuele vorming.

Foto: Andrew Black (cc)

Kunst op Zondag | Beeldengalerij Het Depot

, door

Lang voordat een zwaar gesubsidieerd kunstdepot in Rotterdam werd geopend (2021), bestond er al een kunstdepot in Wageningen (sinds 2004).

In Rotterdam kost een toegangskaartje 20 euro. Met een museumkaart kost het slechts 1 euro. Eenmaal binnen is er verrekt weinig te zien. Bijna alle afdelingen waren dicht. Dat is niet alleen mijn ervaring, ook vrienden die op een andere dag en tijdstip  op bezoek waren, vonden het tegenvallen. Misschien waren we op een verkeerd tijdstip op bezoek?

In Wageningen is de entree gratis en sta je met je neus bovenop de kunst, die je in bijna  alle gevallen ook mag aanraken. Hoe zit dat?

Beeldengalerij het Depot is geen museum. Het is ook geen kunstgalerie. Het is en verzamelplaats voor beeldhouwkunst, waarbij de mensen staat centraal staat. ‘De mensen’ zijn niet alleen de beeldhouwers die door het Depot worden gesteund, maar ook ‘mensen die niet zo gemakkelijk of niet zo dikwijls naar kunst kunnen of komen kijken. Kinderen, studenten, blinden, ouderen en mensen met een beperking.’

Deze formulering is gebaseerd op het ideaal van ondernemer Loek Dijkman. De ‘overwinst’ die zijn verpakkingsbedrijf maakt, wordt niet aan aandeelhouders uitgekeerd maar aan haar omgeving waaraan zij haar bestaansrecht ontleent. De winst wordt aangewend voor het algemeen nut.

Closing Time | Takamba

, door

Bombino is een 42-jarige bluesgitarist uit Niger. Zijn ouders vluchtten naar Algerije tijdens de Toeareg-opstand van 1990-95, waar hij en z’n vrienden zich de gitaar meester maakten aan de hand van video’s van Jimi Hendrix en Mark Knopfler.

Foto: Bron: Livius.org

Aristoteles (9): Vier oorzaken

, door

Aristoteles staat bekend als wetenschapper, arts en filosoof. Zijn invloed op de wijsbegeerte is enorm geweest. In deze reeks bekijken we hem in enig detail. 

In ons alledaagse denken kennen we maar één soort oorzaak: de causale of bewerkende oorzaak. Deftig gezegd: we gaan ervan uit dat de condities voor een gebeurtenis de oorzaak daarvan zijn. Dit klinkt wat abstract, maar het komt erop neer dat een biljartbal die tegen een andere stoot, de oorzaak is van het rollen.

Vier soorten oorzaken

Maar er bestaat nog een andere visie op oorzaak: de finale oorzaak of doeloorzaak. Die eerste bal rolt niet zomaar, en niet alleen door fysische oorzaken. Die bal rolt met een doel. Ik heb hem namelijk gestoten met het doel een carambole te maken.

Volgens Aristoteles zijn er zelfs vier soorten oorzaken: de stof, de vorm, de bewerker en het doel. Die biljartbal heeft dus ook vier oorzaken waardoor hij rolt zoals hij rolt.

  • De stoffelijke of materiële oorzaak: het ivoor waarvan de bal gemaakt is zorgt ervoor dat het ding op de tafel blijft en niet de lucht in zweeft of in een plas uitvloeit over het biljartlaken.
  • De vorm-oorzaak: het ding rolt omdat het rond is. Was de bal niet rond, dan rolde hij niet.
  • Bewerkende oorzaak: de stoot met de keu of die andere biljartbal die hem aanstoot.
  • Doeloorzaak: tot slot rolt hij omdat ik een carambole wilde maken.
Foto: Alisdare Hickson (cc)

Assange zit nog steeds vast – zonder proces

, door

Volgende week is het vier jaar geleden dat de Britse politie Julian Assange arresteerde en overbracht naar de extra beveiligde Belmarsh gevangenis in Londen. Daarvoor zat hij zeven jaar in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen. In 2012 zocht hij daar asiel uit vrees voor zijn uitlevering aan Zweden. Dat hij zich zo onttrok aan het huisarrest dat hem in 2010 was opgelegd leidde na zijn arrestatie tot een veroordeling van vijftig weken gevangenis. Vervolgens werd hij vastgehouden vanwege een uitleveringsverzoek van de Verenigde Staten. De VS willen hem berechten voor de onthulling van oorlogsmisdaden in Irak en de publicatie van documenten over het surveillanceprogramma Vault 7 op WikiLeaks. Een slepende juridische procedure heeft tot op heden nog niet tot daadwerkelijke uitlevering geleid. Assange is dus alles bij elkaar opgeteld dertien jaar van zijn vrijheid beroofd zonder een proces over de zaak waar het eigenlijk om draait. Een uitgebreid overzicht van de hele geschiedenis vind je hier.

Een kerntaak van de pers

De journalist Kevin Gosztola, die Assange al jaren volgt, publiceert deze week een boek over de Amerikaanse aanklachten. De titel Guilty of Journalism; the political case against Julian Assange zegt genoeg. De Amerikaanse autoriteiten beschuldigen Assange van overtreding van een oude spionagewet. Het uitleveringsverzoek en het proces dat daarop gaat volgen zijn echter meer een aantasting van de persvrijheid en een inbreuk op het recht van de Amerikaanse burgers om te weten wat hun overheid uitvoert. Dat is ook het standpunt van een brede solidariteitsbeweging voor de vrijlating van Assange. Vijf grote kranten (The Guardian,The New York Times,Le Monde, Der Spiegel en El País) sloten zich eind vorig jaar daarbij aan in een verklaring met de titel Publishing is not a crime. ‘Het ter verantwoording roepen van regeringen maakt deel uit van de kerntaak van een vrije pers in een democratie. Het verkrijgen en openbaar maken van gevoelige informatie wanneer dit in het algemeen belang nodig is, is een kernonderdeel van het dagelijkse werk van journalisten. Als dat werk strafbaar wordt gesteld, worden ons publieke discours en onze democratieën aanzienlijk verzwakt.’ De vervolging van Assange is te zien als een waarschuwing van de VS aan het adres van alle journalisten in de vrije wereld: onthullingen die afbreuk doen aan ons gezag zullen niet worden getolereerd.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Closing Time | Mathilde Nobel

, door

Hoorde ik daar nou een IJslands accent? Een vleugje Björk? Nee, ik luisterde naar Mathilde Nobel, een Oud-Beijerlandse producer, beeldend kunstenaar en muzikant. Maar wel met een voorliefde voor de IJslandse zangeres en het bijbehorende land.  Tot vrij recent bleef haar publiek beperkt tot haar vrienden en zichzelf, en eigenlijk bij toeval kwam haar muziek terecht bij het Tilburgse platenlabel Intercept en kreeg ze via de Talenthub Brabant de kans om haar muziek verder uit te bouwen tot een live festivalshow. Haar intieme optreden op Rewire bewees dat ze daarin geslaagd is.

Closing Time | Lucy Gooch

, door

Lucy Gooch komt uit Bristol, en haar muziek wordt door Pitchfork treffend omschreven als ambient dream pop, maar daar waar ambient nummers vaak tot in het oneindige weet te rekken, houdt zij het verfrissend kort. Gisteren trad ze op in de kleine zaal van Paard op het Rewire-festival.

Vorige Volgende