ACHTERGROND - In de hetze die nu al vijftien jaar aan de gang is tegen de islam worden massa’s desinformatie verbreid. Rare pruiken en varkensmutsen zijn niet toegankelijk voor informatie van buiten, maar aan de vooravond van de fascistische machtsovername kan het misschien geen kwaad de wel denkende mensen wat correcties mee te geven voor de donkere jaren. De eerste negen misverstanden vindt u hier, de volgende zes hieronder.
10. ‘De islam is het werk van Mohammed’
Gelooft U het zelf? De arme man zou verbijsterd zijn geweest als hij had gezien wat moslims er na zijn dood van bakten.
De islam is natuurlijk niet kant en klaar uit de hemel gevallen, maar heeft zich ontwikkeld. Mohammed heeft niet meegemaakt hoe Arabieren vrijwel onmiddellijk na zijn dood de halve wereld veroverden en daardoor al spoedig de koranische vrees voor het Jongste Gericht vergaten. Evenmin hoe verschillende groepen van zijn aanhangers met elkaar slaags raakten in burgeroorlogen. En hoe kalief ‘Abd al-Malik in ca.695 zijn eigen islamontwerp de wereld in stuurde, door zich te distantiëren van de christenen en de vroege islamitische geschiedenis te laten opschrijven. En hoe weer honderd jaar later schriftgeleerden hun plaats in de staat hadden veroverd, ten koste van het gezag van de kaliefen. Ook van de sjiïeten en van de opkomst van de sufi-mystiek, die meer dan duizend jaar gezichtsbepalend zou blijven voor de islam, had de profeet geen enkele notie.
11. ‘De sharia is de wet van de islam’
Nee, de sharia is islamitisch recht; dat is wat anders. Zij regelt alle betrekkingen tussen de mens en God én tussen de mensen onderling en is dus omvattender dan Europees recht: ook geloofsleer, ethiek en goede manieren vallen eronder.
De sharia is niet een gecodificeerde wet. Het is geen boek dat iemand eens en voor altijd neergeschreven heeft en dat opengeslagen kan worden. ‘De sharia zegt …?’ ‘Wat staat er in de sharia?’ ‘Wie heeft de sharia geschreven?’ zijn dus zinloze vragen. De sharia zegt niets, maar moet telkens worden gevonden, in de jurisprudentie en in de rechtsbronnen (koran en hadith). Zij is dus flexibel, al nemen rechtsgeleerden maar al te vaak genoegen met wat hun collega’s van vroeger al hadden gevonden. Dat hoeft echter niet zo te zijn. De omvang, de grote verscheidenheid van de rechtsbronnen en hun vatbaarheid voor verschillende interpretaties maken vernieuwing mogelijk.
De vraag of men de ouden moet navolgen of over bepaalde onderwerpen opnieuw zelfstandig moet nadenken is sinds een eeuw hét punt van discussie in de hele islamitische wereld. Die discussie wordt echter vertraagd door 1. het optreden van salafisten, ISIS, enzovoort; 2. het voortdurende hitsen van hun bondgenoten: de islamhaters en -foben.
De sharia was overigens nooit ergens het enig geldende recht. Daartoe zou zij ook niet geschikt zijn.
12. ‘Een fatwa is een doodvonnis’
Nee. Een fatwa is een niet-bindend geleerd advies op het gebied der sharia. Een fatwa wordt gegeven door een mufti op aanvraag van rechters, particulieren en soms van overheden. De aanvrager kan desgewenst de fatwa naast zich neer leggen. Sharia is islamitisch recht, maar ook méér dan recht: het gevraagde advies kan daarom ook op het gebied van ethiek, goede manieren en geloof liggen.
Wie zich niet persoonlijk tot een mufti wil wenden, kan ook fatwa-verzamelingen lezen van bekende shariageleerden uit vroegere of latere tijd, of via het internet ergens een fatwa zoeken; zie bij voorbeeld hier.
Sinds de Rushdie-Affaire (1989) is het woord fatwa ook in West-Europea verbreid geraakt, maar het wordt vaak verkeerd begrepen. In de frase: ‘Een fatwa over iemand uitspreken’ klinkt het haast als een doodvonnis. Maar nogmaals: een fatwa is geen vonnis, laat staan een doodvonnis.
13. ‘De islam kent geen scheiding van kerk en staat’
Bij Mohammed zelf was de staat nog weinig ontwikkeld, maar aan te nemen is dat zo een scheiding er inderdaad niet was, evenmin als bij de eerste, gekozen kaliefen (632-661).
Tijdens de Umayyadenkaliefen (661-750) blijkbaar ook nog niet. Hun soenna (= gebruik, handelwijze, overgeleverde norm) diende immers zonder meer gevolgd te worden; daarvan hing je zielenheil af. Over hen zongen de dichters dat zij de oogst lieten gelukken, voor regen zorgden, recht en gerechtigheid vestigden — alles in de beste oudoosterse traditie van de god-koning.
Verzet tegen de Umayyaden kwam vanaf ca.700 o.a. van de ‘Mensen van de soenna en de gemeenschap,’ die de eigenmachtige soenna’s van de verfoeide kaliefen vervangen wilden zien door die van de profeet. Eerst wist niemand hoe diens soenna eruit zag, maar daar werd aan gewerkt: in de loop van de eeuw kwamen er steeds meer schriftgeleerden (‘ulamā’) en het aantal overleveringen ‘van de profeet’ (hadithen) groeide gestaag, tot er een profetisch alternatief was voor de soenna van de kaliefen. Na 750 gingen de eerste Abbasidenkaliefen nog een tijdje door met god-koning spelen, maar omstreeks 850 moesten zij zich gewonnen geven. Tegen de soenna van de profeet, hoe fictief ook, konden zij niet op: de nu overal aanwezige geleerden namen de geestelijke macht over. Sindsdien bestaat er wel degelijk een scheiding tussen wereldse en geestelijke macht.
Behalve bij de sjiïeten, maar die hadden meestal helemaal geen staat, dus dat viel niet zo op.
14. ‘Martelaren krijgen in het paradijs 72 maagden.’
Werkelijk? Er is welgeteld één wat obscure hadith waarin dat terloops wordt vermeld. Steviger verankerd in de islamitische traditie is deze:
De grond is nog niet droog van het bloed van een martelaar of daar komen zijn beide echtgenotes al aangesneld; het lijken wel kamelinnen die hun jong in een kale vlakte waren kwijtgeraakt…
Hier is slechts sprake van twee vrouwen, wier verlangen naar de martelaren wordt vergeleken met het moederinstinct (!) van kamelinnen. Nog vaker vind je teksten als deze:
Toen jullie broeders in Uhud gesneuveld waren deed God hun zielen in de buiken van groene vogels, die drinken uit de rivieren van het paradijs, eten van de vruchten daarvan en nestelen in gouden lampen die zijn opgehangen in de schaduw van Gods troon…
Hun verblijfplaats is dus heel dicht bij God, maar maagden vinden ze daar niet. In hun toestand zouden ze daar ook niets mee kunnen beginnen.
15. ‘De islam is anti-homo’
Wie die islam is weet ik nog steeds niet. In boeken van islamitische rechtsgeleerden werd homoseksueel gedrag altijd wel scherp veroordeeld. Gedrag, wel te verstaan. Homoseksualiteit als ziekte resp. geaardheid zijn Europese vondsten uit de negentiende en twintigste eeuw.
In het werkelijke leven daarentegen was er in de islamitische wereld een enorme tolerantie. Tot aan het hof van de kalief of sultan aan toe; kunt u zich dat bij ons vorstenhuis voorstellen? Die strenge boeken lieten ze gewoon dicht. De omvangrijke Arabische liefdespoëzie handelt grotendeels over mannenliefde. Vrouwen waren voor het huwelijk en de voortplanting; diepe gevoelens had je voor mannelijke vrienden, seks ook met jongens.
In de negentiende eeuw veranderde dat, toen men daar het Westen ging imiteren. Het Victoriaanse Engeland was mordicus tegen homoseksualiteit. Waar mogelijk voerden Britse autoriteiten strenge wetgeving in; ook waar dat niet gebeurde sloeg de houding van welwillende tolerantie om in afkeuring. Nog iets later ging men die oude juridische teksten letterlijk nemen; ondubbelzinnigheid was immers modern? Dat leidde tot harde straffen voor wat vroeger niets bijzonders was geweest.
Het was gewoon pech voor de islamitische wereld, en voor India, China en Afrika ook, dat uitgerekend het meest bigotte en seksueel onhandigste deel van de wereld de toon ging aangeven. Dat heeft diepe sporen nagelaten.
Dit stuk verscheen in iets ander format eerder op het blog Leeswerk Arabisch en Islam van arabist en islamkenner Wim Raven.
Reacties (22)
Ga maar praten met Kees van der Staaij, misschien helpt het.
Okay. Het is dus niet DE islam, maar een steeds dominanter wordende interpretatie van de islam die het probleem is. En nu?
@2: Zorgen dat die groeiende interpretatie wordt afgesneden van de “mainstream”. Bijvoorbeeld door niet aan alle moslims de ideeën toe te schrijven van de salafisten.
En dat zal nog lastig worden. Kijk maar naar het gemak waarmee aan christenen wordt toegeschreven wat in feite het standpunt is van evangelisch-christenen. Als ik, voor elke keer dat een krant schrijft dat christenen geloven dat de wereld in zeven dagen is geschapen, een euro kreeg, zou ik inmiddels een leuk tweede huis hebben in een fijn warm land.
Het verschil benadrukken tussen wet en recht, om vervolgens de sharia een vrijbrief te geven omdat het nou eenmaal een interpretatie onder hevig is, is een kul redenatie. De sharia, als in de islamitisch wet, is niet uit de lucht gegrepen, het volgt uit de jurisprudentie, en die is ook bij de “gematigde moslims” geen toonbeeld van de tolerantie die de schrijver de islam toekent, alle vier de hoofdscholen van de soennitische islamitische jurisprudentie, waar 90% van de soennieten toe behoort, kennen de doodstraf voor afvalligen. De krampachtige neiging om de islam te splitsen in een goede, ambigue en een hardleerse extreme versie komt voort uit een onkundig wensdenken, als poging tot compromis om de eigen linkse ideologie in stand te houden en tegelijk één die er volledig haaks op staat te kunnen omarmen.
Over fascisme gesproken trouwens, is de schrijver zich er niet van bewust dat Mein Kampf open staat voor meerdere interpretaties en dat het merendeel der nazi’s niet tot de radicale tak behoort die aanslagen pleegt?
Het probleem met alle religieuze boeken is dat ze multi-interpretabel zijn. Om die reden kan er geen enkel gezag aan toegekend worden.
@4 Ik vermoed zomaar dat Wim Raven iets meer kennis heeft van de islamitische geschiedenis dan een of andere anonieme zolderkamerislamoloog, die zijn kennis van het internet betrekt.
Raven laat aan de hand van de praktijk van steniging, die in werkelijkheid gewoon niet werd uitgeoefend, zien dat het allemaal wel zeer precies omschreven in de boekjes kan staan, maar dat niemand zich daar in de islamitische wereld voor de koloniale tijd veel gelegen aan liet liggen.
Moslims zijn geen protestanten namelijk. En zolang iedereen z’n schouders ophaalt over wat er in de boekjes staat en geleerden allerlei jezuïetenstreken uithalen om draconische stipulaties buiten werking te stellen, blijft het toch nog redelijk gezellig.
Dus wie is hier nu niet ter zake kundig? Dat ben jij dan toch?
@6:
Wahhabieten worden wel de protestanten van de islam genoemd (hetgeen ook het fundamentalisme van bv. IS verklaart).
@4: Het denken uit zeg maar islamvriendelijke hoek is sowieso hartstikke incoherent. Zo omarmt men het (verkeerd begrepen) idee ‘islam is vrede’ en heeft men tegelijk zelf het onderscheid tussen een goede ‘gematigde’ islam en een kwaadaardige ‘extremistische’ islam bedacht, maar als islam vrede is dan is toch juist de extreemste islam de beste islam of kun je ook te veel vrede hebben?
Merk op dat deze paradox niet bestaat m.b.t. het christendom. Diens geloofskern is ‘God is liefde’ en alles wat wij goed vinden, van de afschaffing van slavernij tot universele mensenrechten, komt dan ook voort uit de meest radicale interpretaties van het christendom. De enige vorm van islam die liefde- en vredevol is, is de mystiekere vorm zoals het soefisme dat is beïnvloed door het christendom en andere niet-islamtische doctrines zodat die vorm nu juist niet wordt erkend als islam bij de gemiddelde moslim. Waar het christendom ‘beter’ werd naarmate hij zuiverder, radicaler en moderner werd, mogen we hopen dat de islam vooral midddeleeuws blijft, omdat een gezuiverde, radicalere, modernere vorm alleen maar IS e.d. oplevert.
@7 Ja, maar die bestaan dus pas sinds de 18e eeuw, en waren oorspronkelijk een onbeduidende sekte. Het is pas sinds de vondst van olie in Saoedi-Arabië dat de wahhabieten in staat zijn overal propaganda maken (en meer en betere dan overige stromingen).
Nogal wat islamhaters doen wel net alsof wahhabisme en salafisme logische producten zijn van de islamitische kernbeginselen, maar in werkelijkheid heeft dit enkel populair kunnen worden door contingente historische toevalligheden, zoals dat die wahhabieten zich wisten te verenigen met het huis Saoed, die Mekka en Medina wist te bemachtigen; en de enorme olierijkdom die de Saoedi’s wisten te vergaren in de 20e eeuw.
@8 Ach zo, de Verlichting was gewoon de radicaalste vorm van christendom! Dat zal nieuws zijn voor de deïsten en hun radicale protestants-christelijke tegenstanders!
Knap staaltje revisionisme bedrijf je hier. Maar historisch houdt het geen steek.
Oe. Bereid jij je maar voor op een ‘fatwa’, jongen. Dat is niet het soort van taal dat de aanhangers van de religie van de vrede zomaar over hun kant laten gaan, over het algemeen.
Het gros van deze ‘misvattingen’ staat in schril contrast met de dagelijkse praktijk in elk land met een islamistische meerderheid. Dan kun je nog zo herhalen dat dat niet de ware islam is, maar in geen enkel islamistisch land wordt een vredelievende vorm ten opzichte van andersdenkenden, afvalligen, ongelovigen, homo’s, vrouwen e.d. belijdt.
Pure theoretische discussie dit, wat in de pratijk geen enkele steek meer houdt.
@12 Heb je het stukje überhaupt gelezen? Je reageert namelijk op een stelling die niet wordt ingenomen.
@11 Er bestaan leuke hadithen, waarin de profeet hetzelfde in vrijwel dezelfde bewoordingen zegt.
‘Fatwa’s’, zoals U dat noemt—inmiddels tegen beter weten in; zie nr. 12—heb ik alleen maar uit islamhatende hoek gekregen.
8: De radicaalste Jezus gooide de bankiers uit de tempel, en als hij terugkomt is hij weer minstens zo radicaal; dan komt hij met een scherp zwaard en een ijzeren herdersstaf (Openbaring 19:15). Ik denk niet dat hij op die dag in een erg liefdevolle stemming is.
@7, @9: En nog steeds zijn de Wahhabieten, wereldwijd gezien, bij lange na niet de dominante richting. Wel de luidruchtigste, en (daarom?) de richting die in westerse media de meeste aandacht krijgt.
@Wim Raven, dank weer voor een fijn stuk lees en denkvoer. Op jouw @16, die wahabieten zijn toch helemaal niet zo luidruchtig? Zeker niet in vergelijking met het megafoon populisme dat hier begint te domineren. Zijn ze niet veel meer de ideale tegenstander waarop huidige westerse politiek en media drijven? In ons midden, “onze” levensstijl afwijzen en tegelijk ongrijpbaar en onbegrepen?
@3: Waarom, waarom, waarom….rust op niet-gelovigen volgens gelovigen altijd maar weer de plicht om begrip, respect en wat dies meer zij te tonen? Een groot deel van de wereldbevolking richt anno 2017 zijn leven in op basis van onduidelijke, door een paar woestijnvolken opgestelde. meervoudig interpretabele en zwaar omstreden geschriften. Val niet-gelovigen niet lastig met de discussie wat een fatwa of de sharia is, ik hecht meer belang aan een discussie over wat een goede tosti is.
Religies leveren structureel maatschappelijke overlast en mondiale conflicten op. Die constatering kun je niet ontkrachten.
Het probleem is dat gelovigen oprecht menen dat niet-gelovigen zich moeten verdiepen in hun shit alvorens deze af te wijzen. Nergens voor nodig. Aanpassen of oprotten, om Aboutaleb te citeren. Godsdienstvrijheid houdt op waar andermans vrijheid begint.
@17: Dat is waar, in vergelijking met de aanstormende fascisten zijn de Wahhabieten heel rustige jongens, en zelfs het afstervende ISIS en herlevende al-Qa‘ida zijn kleuterklasjes vergeleken bij Trump & Co.
@18: Plato reageerde op Protagoras’ ‘de mens is de maat van alle dingen’ met ‘God is de maat van alle dingen’. Geloof impliceert een geloof in een bovenmenselijke waarheid of norm, zodat gelovigen het op hun beurt niets interesseert wat jouw subjectieve, al te menselijke mening is. Religie had daarmee een constructieve functie omdat het zo een heel volk een gemeenschappelijk waarden- en normenstelsel kan geven, waarmee de individuele verschillen worden overstegen. In de moderniteit werd geloof vervangen door nationalisme als nieuwe basis voor eenheid (met bv. een seculiere Grondwet als nieuwe gedeelde waarden- en normenstelsel). Maar nu nationalisme niet meer mag (vanwege dezelfde bezwaren als die jij tegen religie formuleert), keren de zwakken terug naar religie en proberen de moedigen de eenzaamheid, inherent aan het liberaal-seculiere individualisme, te accepteren. Maar is de mens sterk genoeg om die eenzaamheid te kunnen dragen?
@14: Daarom schreef ik ‘fatwa’ ook tussen haakjes. Ik weet dat het moeilijk is om een zekere ’toon’ in een internet postje te frotten, maar dit gaat van uw kant wel vrij ver, in de zin van niet tussen de regels door kunnen lezen.
Voor het geval u het nog steeds niet door heeft: ik refereerde op ironische wijze aan uw stuk door ‘fatwa’ letterlijk te gebruiken (of niet?) Wat een giller, he?
@0 Als die sharia inderdaad zo “flexibel” is, waarom mogen moslims in alle (grote) rechtsscholen dan nergens varkensvlees eten en (erger nog) waarom worden in alle (grote) rechtsscholen apostasie nog steeds met de dood bestraft? De statistiek zou er toch voor moeten zorgen dat deze uitkomsten anders zijn als jouw premisse (van een “flexibele sharia”) waar is?