Er is nog hoop. De grote hoop. Dè oplossing om uit de crisis te komen en een andere economie op te bouwen.
De politieke leiders wordt verweten moeizaam tot ingewikkelde oplossingen te komen. De financiële wereld wordt verweten geen oplossingen aan te dragen. De Occupy-beweging wordt verweten geen stevig alternatief te kunnen formuleren. Onwil? Onkunde? Welnee, gewoon gebrek aan geloof in eenvoudige oplossingen.
Dat is logisch. Ervaring heeft geleerd dat slopen doorgaans sneller en eenvoudiger gaat, dan opbouwen of repareren. Het denken in eenvoudige oplossingen heeft zich dientengevolge maar slecht kunnen ontwikkelen. De uitzondering: korte termijnoplossingen. Bij nood dient gehandeld te worden en dan worden simpeler oplossingen vrij snel geaccepteerd. In dat noodgreep-denken zit wel de kiem voor structurele oplossingen.
De stelling van vandaag: Gooi al het geld op de grote hoop en het verdeel het opnieuw.
De ‘grote hoop’ wordt al toegepast. Het Europees noodfonds is er een fraai voorbeeld van. Iedereen doet een duit in het zakje. Misschien draagt ook China wat bij. De bezuinigingen van Rutte I zijn eveneens gebaseerd op de grote hoop. Het ‘iedereen-zal-er-wat-van-voelen’, betekent niets anders dan allemaal inleveren en op de grote hoop van het staatstekort gooien.
Kortom: het vrije markt-kapitalisme wordt zonder problemen ingeruild voor een soort coöperatief collecte-kapitalisme, als de nood aan de man is.
Het mag duidelijk zijn waarom dat principe niet overal wordt toegepast. Moet er een fruitmand komen voor een zieke collega, wordt iedereen gevraagd wat in de pot te storten. Een consensus over de fruitmand bereik je sneller, omdat een zieke collega veel dichterbij staat dan een onbekende Griek. Bovendien gaat het om kleine bedragen.
Wat zou er gebeuren als overheden en bedrijfsleven dezelfde solidariteit opbrengen, die men van de individuele belastingbetalers vraagt?
Casus 1. De overheid.
Het Rijk kwam in 2009 19 miljard euro tekort. Dat wordt niet alleen verhaald op de burgers, maar ook op de lagere overheden. In 2010 stelde de werkgroep Openbaar Bestuur voor om het gemeentefonds structureel te korten met 1,7 miljard euro en het provinciefonds met 580 miljoen euro (Rapport Brede Heroverwegingen, pdf). De werkgroep zag dat de lagere overheden op eigen kracht vaak meer uitgaven, dan vooraf was bedacht. De kracht zit in stijgende inkomsten en een groeiend eigen vermogen.
Provincies zijn zeker niet de armsten der overheden. Sterker nog, ze worden rijker en kunnen hun begrotingen elk jaar wat ruimer opstellen. Volgens het CBS is het eigen vermogen in vijf jaar tijd verzesvoudigd. Het is dus geen onzinnige gedachte dat het kabinet de provincies dwingt het eigen vermogen aan te spreken. De provincies zijn het echter niet eens met de manier waarop Donner het verlaagde provinciefonds verdeeld.
Zouden we het provinciaal eigen vermogen op één hoop gooien en opnieuw verdelen, dan ziet het er zo uit:
Waar komt die 11.900 miljoen euro vandaan? Dat is het bedrag dat voor de provincies overblijft als we het totale eigen vermogen van alle overheden op de grote hoop gooien.
Volgens de VNG is het eigen vermogen van gemeenten tussen 2003 en 2009 gestegen van 25,4 miljard euro tot 34,3 miljard euro. Het Rijk kwam in 2009 19 miljard tekort. Gezamenlijk hadden ze dus 33,7 miljard eigen vermogen.
Nu hebben een paar provincies en een aantal gemeenten wel wat geld verloren aan de Icesave-kwestie, in 2008. Het Rijk kwam de gedupeerde particulieren tegemoet. Maar IJsland gaat 3,1 milard euro terugbetalen en de overheden hebben voorrang.
Gooi het op de grote hoop en verdeel het als volgt: het Rijk krijgt 1 miljard en staat ineens in de plus (het tekort was al weggewerkt in de grote hoop). Gemeenten en provincies krijgen de rest, naar rato van hun aandeel in 2009.
Gemeenten en provincies kijken dan tegen een veel grotere korting aan dan het Rijk ze op dit moment presenteert. Daar staat tegenover dat de 18 miljard bezuinigingen van de baan kunnen en dus ook de bezuinigingen op de sociale werkvoorziening, die het kabinet de gemeenten middels het Bestuursakkoord door de strot wil duwen.
Gezien het groeivermogen dat gemeenten en provincies de laatste jaren hebben laten zien, zijn ze die korting weer snel te boven.
Morgen kijken we in deel 2 of er ook grote hoop is voor een deel van het bedrijfsleven.
Reacties (21)
Er is echt een groot verschil tussen “vermogen” en “inkomsten”. Een groot deel van het provinciaal vermogen zit in vastgoed: dat kan je niet zomaar te gelde maken, zeker niet nu.
Je hebt gelijk dat er nader gekeken moet worden wat dat eigen vermogen precies inhoudt. Zo is een deel van dat vermogen “geoormerkt”, d.w.z. er is al een bestemming voor bepaald.
Het weerstandvermogen lijkt ook interessant omdat de meeste gemeenten en provincies die veel hoger stellen dan het eigen vermogen.
Uiteindelijk moet het alleen om het vrij beschikbaar vermogen gaan, dat bij alle overheden lager is dan het toaal aan eigen vermogen of weerstandvermogen.
Toch breng ik het einge vermogen in, omdat
1. voor het kabinet dat een van de redenen is om de fondsen sterk te korten. Voor het kabinet is het dus relevant.
2. Iik heb heel wat jaarverslagen van gemeenten gezien en het valt op dat ze allemaal een aardig eigen vermogen opvoeren. Bij gemeenten die verlies draaiden, wordt op dat vermogen ingeteerd. ma.w. boekhoudkundig is het vermogen bruikbaar.
Om die redenen betrek ik het in dit verhaal.
Overigens: Ook al is het vrij beschikbaar vermogen lager, het doet m.i. niet af aan het idee van de ‘grote hoop’.
Overigens: Ook al is het vrij beschikbaar vermogen lager, het doet m.i. niet af aan het idee van de ‘grote hoop’.
Ja, dat punt begrijp ik eigenlijk niet.. wat is het grote voordeel dan?
Zoals Bernd zegt: je kan het maar een keer doen, terwijl de 18 miljard aan bezuinigingen een terugkerend fenomeen dienen te zijn. Daarnaast geeft een eigen vermogen ook een bepaald rendement (een pand dat de gemeente zelf bezit heeft geen huurkosten): met de herverdeling van vermogen reduceer je de toekomstige inkomsten van de lagere overheden.
Volgend mij valt de waarde van gebouwen niet onder eigen vermogen. Eigen vermogen is, dacht ik, het bedrag dat overblijft als je de schulden van de zgn. activa aftrekt. Onder activa valt o.a. het bezit aan gebouwen.
Verder klopt alles we wat Bernd zegt, maar waarom zouden we deze weg blijven bewandelen? Volgens de cijfers die ik heb gevonden is het totaal aan eigen vermogen van gemeenten en provincies in vijf jaar tijd met 15388 miljard euro gegroeid. Dat is gemiddeld 3687 miljard per jaar. Als die tendens zo blijft, zou daar dan geen 18 miljard per jaar van af kunnen?
Of de cijfers kloppen niet, of ik maak ergens een vreselijke blunder.
Je maakt een rekenfout/leesfout in bovenstaande reactie (niet in de blog zelf): de groei is 15388 miljoen euro, dus gemiddeld 3,6 miljard euro per jaar. Daar is de 18 miljard dus niet te halen (maar toch wel een aanzienlijk deel).
Volgend mij valt de waarde van gebouwen niet onder eigen vermogen. Eigen vermogen is, dacht ik, het bedrag dat overblijft als je de schulden van de zgn. activa aftrekt. Onder activa valt o.a. het bezit aan gebouwen.
Als gebouwen in activa zitten, en activa bijdraagt aan het eigen vermogen, dan zijn gebouwen toch deel van het eigen vermogen? Of: wat denk je dat eigen vermogen wel is?
De enige manier om het eigen vermogen te gelde te maken is het liquideren van activa. Maar dat betekent dat de activa afnemen, en daarmee ook de inkomsten die de activa genereren.
Oeps, inderdaad kolossale fout, zoals Pieter hieronder vaststelt (reactie 008). Excuses!
Het tientje van Lieftinck.
Goed, ik ben niet financieel geschoold,maar mijn boerenverstand zegt me dat een deel van dit vermogen afkomstig is van de verkoop van de aandelen van energiemaatschappijen en ander geprivatiseerd spul waar eerder divident uit ontvangen werd, en dus nu minder inkomsten genereert. Na icesave mogen overheden niet meer “bankieren”
Daarnaast kan je maar één keer op deze manier je begrotingstekort oplossen, volgend jaar heb je geen eigen vermogen meer én hetzelfde probleem en moet je alsnog bezuinigen.
Ten slotte draagt het eigen vermogen (ook het niet direct beschikbare) bij aan de kredietwaardering, waardoor goedkoper geleend kan worden.
Moraal. Leuk idee, maar werkt niet.
Volgend jaar heb je geen eigen vermogen meer? Hoezo niet? Als ik alleen naar de provincies kijk en 2009 buiten beschouwing laat, dan is de gemiddelde groei zo’n 732 miljard euro per jaar. Zoals ik in 006 ook reageerde: daar zou geen 18 miljard per jaar van af kunnen?
Als ik een fout maak, laat het me dan a.u.b. weten.
En: als de moraal leuk is, waarom laten we het dan niet werken? (Waar ee wil is, etcetera).
“732 miljard euro per jaar”
Dat is net zoveel als het bnp van Nederland in 2009. Verder valt het op dat in die tabel het jaar 2009 significant afwijkt van die jaren ervoor.
Als ik in een jaar 30 000 euro verdien en ik koop een auto voor 50 000 euro. Dan heb ik een tekort van 20 000 euro, maar wel een eigen vermogen. Dan kun je wel roepen dat ik mijn auto moet verkopen, maar ik had waarschijnlijk een goede reden om die auto te kopen, niet waar? Volgens mij is probleem duidelijk en dat is dat overheden meer uitgeven dan dat ze binnenkrijgen en daarom een tekort hebben.
Hoogleraar Marten Allers stelt dat het geld dat proncies verdien hebben metde opcenten en het dividend, terug moet naar de bevolking in plaats van besteden aan taken die niet tot het takenopakket van de provincies horen. “In plaats daarvan worden nieuwe uitgaven verzonnen. Geld zoekt bestemming”, dat is het, fulmineert hij. “Nu geven provincies geld uit aan fietspaden zoals in Zuid-Holland. De noordelijke provincies geven geld uit aan ontwikkelingssamenwerking”.
De provincies hebben geen tekort?
“Als ik alleen naar de provincies kijk en 2009 buiten beschouwing laat, dan is de gemiddelde groei zo’n 732 miljard euro per jaar. …
Als ik een fout maak, laat het me dan a.u.b. weten.”
Bij deze: de gemiddelde groei is niet 732 miljard euro per jaar, maar 732 miljoen euro per jaar. Scheelt een factor duizend.
(1) 30000 euro verdienen en 50000 uitgeven: rijp voor de schuldsanering…
(2) 30000 hebben en 20000 lenen en 50000 uitgeven aan verbouwing – slim, want fiscaal aftrekbare schuld?
In het eerste geval is het eigen vermogen 20000 negatief, in het tweede geval is het eigen vermogen nog steeds 30000. Het verschil zit hem er in dat in (1) 50000 is uitgegeven, in (2) 50000 is geinvesteerd.
Als nu echter de prijzen van verbouwde huizen gaan dalen is helaas (2) ook slecht af. Tegen de tijd dat (1) uit de schuldsanering komt kan (2) erin.
Niet dat ik het nu allemaal heb opgelost, maar ik bedoel: zo simpel is het echt niet.
Ben geen econoom, maar is die auto niet “vaste activa” ;) (even wiki)
Dan heb ik in het eerste geval dus wel 30000 eigen vermogen.
Ik redeneer dan vanuit een overheidsperspectief, waarbij die auto dan gebruikt wordt om de burgemeester te vervoeren.
Zijn er gegevens/cijfers welke gemeenten (Bloemendaal b.v. en dergelijke) het met een ietsje minder eigen vermogen mogen doen? En daar heerlijk in kaviaar dartelend de paupers uitlachen…
Het gaat niet goed met Bloemendaal. Het eigen vermogen steeg van 28,8 miljoen in 2009 naar 32,1 miljoen in 2010. Daarvan werd in 2009 22,9 miljoen ‘geoormerkt’en in 2010 0,9 miljoen minder.
De algemene reserve (deel van het eigen vermogen) steeg van ruim 5 miljoen in 2009 naar 10,1 miljoen in 2010.
Het (niet)grappige is dat maar weinig gemeenten in hun jaarstukken het vrij beschikbare vermogen noemen. Verder moeten die stukken door elk raadslid gelezen en begrepen kunnen worden. Probeer er eens uit en vel je oordeel ;-)
Dat zou dan neerkomen op plm 1500 euro EV per inwoner voor de gemeente Bloemendaal.
In deze tijden van onmetelijke schulden een geruststellende gedachte…
Als je weet wie er in Bloemendaal woont, dan besef je dat ze van 1500 meer of minder echt niet wakker liggen.
Als een prov.NH 100 miljoen in icesave kan stoppen (terwijl zelfs IK *artikelen in guardian* medio 2008 al bedenkingen had) waar hebben we het dan inderdaad over…
*geef mij onbeperkt absolute macht…steek ik er ook nog een Cubaan bij in de hens*