Links in Denemarken

Nederland en Denemarken verschillen niet veel van elkaar. Iedereen die wel eens in Kopenhagen is geweest kan dat beamen: het is net Amsterdam. Qua partijen verschilt Denenmarken ook niet zo veel van Nederland. Er zijn rechtse populisten, sociaal-democraten, conservatieve liberalen, progressieve liberalen en conservatieven. In het parlement zitten twee partijen links van de grote sociaal-democratische partij: de Socialistisk Folkeparti (Socialistische Volkspartij, SF) en de Enhedslisten (Eenheidslijst). Daarnaast zijn er twee buitenparlementaire partijen die raakvlakken hebben met progressieve, sociale of groene idealen.

De Socialistisk Folkeparti lijkt erg op een van de partijen die in GroenLinks is opgegaan: de PSP. Beide partijen zijn opgericht op het hoogtepunt van de Koude Oorlog eind jaren ’50. Ze waren op zoek naar een derde weg tussen het stalinisme van de USSR en het kapitalisme van de USA. In de jaren ’60 pikten de partijen nieuwe thema’s op zoals feminisme en milieu-bescherming. De SF werd een middelgrote partij, die tussen de 4% en 10% van de stemmen kreeg en een belangrijke politieke factor werd, en die met regelmaat sociaal-democratische minderheidsregeringen steunde.

Een belangrijk thema voor de SF is Europese samenwerking. In de jaren ’70 was de partij mede door haar eurosceptische opstelling sterk gegroeid. In 1992 voerde de partij een succesvolle referendumcampagne tegen het Verdrag van Maastricht. Nadat het Deense volk dit verdrag heeft afgewezen, werd de SF intensief betrokken bij de heronderhandelingen. Dat leert de SF dat ze op Europees gebied best succes kan boeken. De mening van de SF over Europa begint langzaam te schuiven. Tot twee keer toe besluit de SF-Europees parlementariër zich niet aan te sluiten bij de zeer eurosceptische Verenigd Europees Links-fractie, maar bij de fractie van de Europese Groenen, waar er minder dogmatisch wordt gedacht over Europa. In een intern referendum in 2005 sprak een ruime meerderheid van de partij zich uit voor de Europese grondwet.

De Enhedslisten, ook wel Rood-Groene Alliantie geheten, lijkt in zekere zin ook op GroenLinks. Net als GroenLinks is zij in 1989 gevormd als een samenwerkingsverband van drie kleine linkse partijen: de marxistische Links-Socialisten, de stalinistische Communistische Partij van Denenmarken en de trotskistische Socialistische Arbeiderspartij. Later trad de maoistische Communistische Arbeiderspartij toe. Deze in naam groene en linkse fusielijst vaart echter nog steeds een oud-socialistische koers en verzet zich nog steeds hevig tegen de Europese Unie.

Dan zijn er nog twee partijen buiten het parlement die (deels) progressieve, sociale en groene idealen hebben: De Grønne zijn lid van de Europese Groene Partij maar vormen geen relevante politieke factor: ze doen al jaren niet mee aan verkiezingen. De partij is veel donkergroener dan andere partijen als GroenLinks. De reden dat deze partij het zo slecht doet, is dat de SF en de Enhedslisten al sterk op groene thema’s zitten.

Het links-libertaire Retsforbundet (Rechtvaardigheidsverbond) is een opvallende partij: ze zijn voor een vrije markt en een basisinkomen. Enerzijds vinden ze dat het bezit van goederen, kapitaal en arbeid absoluut is: dat mag niet belast worden. Anderzijds menen ze dat het bezit van het land collectief is: gebruik hiervan wordt wel belast om andere te compenseren dat zij dat stuk land niet kunnen gebruiken. Hiermee worden overheidsdiensten gefinancieerd en een basisinkomen betaald. Deze partij is tot de jaren ’80 in het parlement vertegenwoordigd geweest en heeft zelfs een tijdje in een centrum-linkse coalitie mee geregeerd.

Dit artikel verscheen ook in de OverDWARS van herfst 2007.