Een select groepje christenen geloven dat Jezus nog eens terugkomt op aarde. In Friesland is men op zoek naar ‘ús Ferlosser’ (onze Verlosser).
Nee, dat is niet Jezus, maar een anarchist die met een straatnaam hier en daar en een museum in Heerenveen nog enigszins in herinnering wordt gehouden. Ter gelegenheid van zijn 100-jarige sterfdag zoekt het museum nu 100 portretten van Ferdinand Domela Nieuwenhuis.
Portret moet je breed nemen. Een schilderij of tekening is prima, maar een sculptuur, een gedicht of een muziekstuk, het mag allemaal. De 100 kunstwerken krijgen een plaats in de tentoonstelling ‘ús Ferlosser’ (19 november 2019 t/m 22 maart 2020).
Tijdens zijn leven werd hij al in kunst gevat. Vooral in politieke prenten van o.a. Albert Hahn, Johan Braakensiek en Lex Metz.
Albert Hahn – De vrije triumphator. 1913.
Tweemaal verschenen er gedenkboeken, waarin niet alleen bevriende poltici, maar ook kunstenaars hem de lof toezwaaiden. Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het tijdschrift ‘Recht voor Allen’ deed men Domela Nieuwenhuis een ‘liber amicorum’ kado, met aquarellen en tekeningen van bevriende kunstenaars en waarin Frederik van Eeden hem toedichtte:
Zoo zal de naam niet sterven, van wie ’t eerst
in ons arm land, aan ons arm lijdend volk
de konde van een beter toekomst bracht
Voor zijn 70ste verjaardag werd een gedenkboek samengesteld waarin deze tekening:
Willem Papenhuyzen – Als een rots in de branding , voor het Gedenkboek ter gelegenheid van den 70sten verjaardag van F. Domela Nieuwenhuis.
Na zijn dood is hij vereeuwigd in een wanstaltig standbeeld, waar zijn broer en kunstverzamelaar dr. A.J. Domela Nieuwenhuis (wiens verzameling in bezit is van museum Boymans van Beuiningen) protesteerde omdat het beeld in zijn ogen geen recht deed Ferdinand. Hij droeg immers nooit zo’n werkmansjasje en stond zeker niet met gebalde vuist zijn publiek te woord.
Johan Polet – standbeeld Domela Nieuwenhuis, 1931.
Dat vraagt om een standbeeld in een betere pose. Als voorbeeld kan wellicht het standbeeld van Lenin dienen, dat door ondernemer Henk Koop ooit naar Nederland is gehaald en momenteel een ongewisse bestemming heeft. Als anarchist kan Domela Nieuwenhuis natuurlijk niet worden vergeleken met Lenin, maar die houding (kijk, er is hoop!)….
Het gaat uiteindelijk wel om de ideeën en betekenis van Domela Nieuwenhuis. Hopelijk zal daar veel van terug te zen zijn in de Domela Passie, die muzikant Meindert Talsma in november zal presenteren.
Er is in ieder geval al de in 2013 gemaakte videofilm ‘In Memory of 1871’, een registratie van de performance ‘De Johanna’s ‘ (Domela Nieuwenhuis trouwde vier Johanna’s).
Pedro Bakker – In Memory of 1871, 2013.
Wellicht wordt nu de indruk gewekt dat Domela Nieuwenhuis een macho vrouwenverslinder was, maar dat is in het geheel niet zo. Alleen zijn laatste vrouw overleefde hem, de andere drie stierven slechts enkele jaren na hun huwelijken.
In het eerde genoemde ‘Gedenkboek ter gelegenheid van den 70sten verjaardag van F. Domela Nieuwenhuis’ schreef Wilhelmina Drucker, een van de voorvechtsters voor vrouwenrechten:
Feminist Domela Nieuwenhuis niet — toch uit zijn woord en daad het Nederlandsch Feminisme geboren. Zonder het voorbeeld van zijn stalen ijver, zijn onnavolgbare werkkracht, zijn onverwrikbaar pal-staan voor wat hem recht leek, (…) zou ik nooit den moed hebben gehad op te treden voor de vrouw.
Honderd portretten voor een van Neerlands onafhankelijke, vrij geesten? Dat moeten er toch minstens net zo veel kunnen worden als de honderen Lang leve Rembrandt-stukken? Bijvoorbeeld in de stijl van zijn zoon César, van wie een reproductie van een gestileerd portret van zijn vader op de buitenmuur hangt van het Tripgemaal in Gersloot (foto van Jan K. alias Afanja).
Of kan er aan de 11 Friese fonteinen een twaalfde worden toegevoegd? Misschien ook naar voorbeeld van de fontein van César Domela Nieuwenhuis die in Frankrijk is te zien? Open, transparant.
Dus kunstenaars, dichters, componisten, muzikanten hier ten lande, verenigt u en breng uw eerbetoon aan Domela Nieuwenhuis. Laat ons weten wat u gaat maken en vergeet het niet op te sturen naar het Domela Nieuwenhuismuseum.