Klimaatverandering laat niet op zich wachten

Willen we de temperatuurstijging deze eeuw niet verder op laten lopen dan de afgesproken twee graden Celsius, dan zullen er de komende jaren internationaal harde afspraken moeten worden gemaakt. Dr. James Garvey, redacteur van The Philosophers’ Magazine en verbonden aan The Royal Institute of Philosophy, maakt duidelijk dat de urgentie van het aanpakken van klimaatvraagstukken groot is, aangezien die onlosmakelijk verbonden zijn met de leefbaarheid van onze planeet. In het uiterste geval moet hierbij misschien zelfs voorbij gegaan worden aan democratische mechanismen, omdat het voor het klimaat echt nu of nooit is.

Eén veelgehoord argument in het klimaatdebat is dat de ontwikkelde landen verantwoordelijk zijn voor de oplossing van het klimaatproblemen, aangezien zij de grootste veroorzakers zijn van de CO2-uitstoot en de opwarming van 0,7 graad die nu al een feit is. Deze historische verantwoordelijkheid vormt ook de basis voor het huidige Kyoto-protocol. Volgens Garvey wordt dit causale argument nu gecompliceerd doordat landen als China en India binnen enkele jaren minstens evenveel bijdragen aan de uitstoot van broeikasgassen als Westerse landen. China stoot nu al meer uit dan de VS en de prognoses laten zien dat China in 2052 zelfs per capita meer zal bijdragen aan de uitstoot dan de Verenigde Staten.

Maakt het nog uit wie als eerste vervuilde? Hebben de ontwikkelde landen omdat ze nog steeds meer cash en meer macht hebben nog steeds een grotere verantwoordelijkheid? Of zijn China en India meer verantwoordelijk omdat nu bekend is hoeveel schade CO2 veroorzaakt, terwijl dit in het negentiende-eeuwse Engeland niet zo was? Belangrijk is dat de uitstoot in China niet zozeer ten goede komt aan de Chinezen, maar voor een groot deel aan de Westerse consument. We hebben onze emissies uitbesteed.

Een nieuwe morele dimensie

Is het niet eerlijker om uit te gaan van een rechtvaardige gelijke verdeling van de hulpbronnen die er nog zijn? Dit is de basis van het Contraction and Convergence-model. In dit model mochten de ontwikkelde landen vanaf 2000 niet méér uitstoten dan daarvoor, terwijl de minder ontwikkelde landen tot 2030 de ruimte kregen, zodat hun economische ontwikkeling niet in de knop gebroken zou worden en levensomstandigheden van de bevolking nog konden verbeteren. Voorstanders van dit model zijn er al jaren onder alle gezindten: Jan Pronk al in 2000, recent de premier van India en ook Merkel en Sarkozy. Vanaf 2030 zouden alle landen minder uitstoten om de klimaatverandering beheersbaar te houden.

In de praktijk blijkt dat de uitstoot van broeikasgassen de afgelopen jaren niet is afgenomen in de ontwikkelde landen, maar is toegenomen. Bovendien is de groei in de zich ontwikkelende landen veel groter dan gedacht. Hierdoor komt de doelstelling van minder dan twee graden temperatuurstijging acuut in gevaar. Twee graden is volgens wetenschappers de bovengrens van het beheersbare. Daarboven veroorzaken zeer ingrijpende veranderingen in het klimaat allerlei problemen: stijging van het zeewaterpeil, tekort aan water en voedsel. Bij meer dan vijf graden temperatuurstijging is het denkbaar dat 95% van het leven op aarde zal uitsterven.

Onmiddellijke actie is nodig. Als we nu investeren in kolencentrales in plaats van schone energie raken we volgens het Internationaal Energie Agentschap ‘locked in’. Je kunt al voorspellen dat de uitstoot gegenereerd door die centrales de komende jaren te veel is. Dat is volgens de ethiek volstrekt immoreel, omdat we in staat zijn schade te voorkomen tegen relatief geringe kosten. Toekomstige generaties zadelen we niet alleen op met die schade, maar ook met de veel hogere kosten die dan gemaakt moeten worden om dezelfde schade te voorkomen. Klimaatverandering is ook nog eens een niet-lineair probleem. Er zijn tipping points waardoor elk beetje dat we nu genereren grote gevolgen kan hebben. Gravey is somber: misschien is het al te laat om het juiste te doen, om onomkeerbare klimaatverandering te voorkomen.

Politieke leiders en ongehoorzame burgers

Wat kunnen we doen in die situatie? Zelf het goede voorbeeld geven, hoe moeilijk dat ook is. Een moreel gegeven is dat we consequent moeten zijn en in ons eigen gedrag de dingen horen te doen, die we van anderen verwachten. En daarnaast: alles bewegen om de politieke agenda alsnog te beïnvloeden. De wereldleiders laten nu al doorschemeren dat de klimaattop die op dit moment in Durban gaande is, niet zal resulteren in een nieuw bindend verdrag. Toch zullen er politieke leiders moeten opstaan die het gewicht van het klimaatvraagstuk onderkennen en er op korte termijn werk van maken. Anders moet de burger het heft in eigen hand nemen. De bouw van kolencentrales stoppen, de kerstverlichting doorknippen. Zielig voor de kinderen die dat zo mooi vinden? Nee, want we doen het voor de kinderen, aldus Gravey.

Volgende week zal dr. Stephen Humphreys een lezing houden over de slachtoffers van klimaatverandering. Kijk de lezing van dr. James Garvey terug: Climate change victims and justice.