Hoe succesvol worden Wilders en zijn vrienden in het Europees Parlement?

ANALYSE - Het is nog allesbehalve zeker of radicaal-rechts erin zal slagen vruchtbaar samen te werken in het Europees Parlement, meent Matthijs Rooduijn.

Radicaal-rechts zit in de lift, aldus veel West-Europese media naar aanleiding van de verkiezingen voor het Europees Parlement (EP) eergisteren. De aandacht gaat uit naar de winsten van partijen als het Front National (FN) in Frankrijk, de United Kingdom Independence Party (UKIP) in het Verenigd Koninkrijk en de Dansk Folkeparti (DF) in Denemarken. Volgens CNN (en veel andere media) zullen radicaal-rechtse partijen een sterkere positie krijgen in het EP. Maar klopt dat wel? Gaat radicaal-rechts Europa eens goed opschudden, zoals Wilders heeft gepropageerd? Of zal het zo’n vaart niet lopen?

Drie redenen voor een vruchtbare voedingsbodem voor radicaal-rechtse samenwerking

Er is de laatste maanden veel aandacht geweest voor de samenwerking tussen Wilders en zijn vrienden. Het pact dat de PVV sloot met partijen als het FN en Vlaams Belang (VB) was inderdaad opvallend, aangezien Wilders eerder ieder contact met deze partijen angstvallig uit de weg ging. Hij vreesde, tot eind vorig jaar, dat samenwerking met partijen met extremistische wortels negatief voor het beeld van de PVV zou uitpakken. Maar als gevolg van de veranderingen die Marine Le Pen heeft ingezet bij het FN (sterke matiging), en de wens om ook op Europees niveau van zich te laten horen, veranderde Wilders van gedachten. En hoewel dit niet de eerste keer is dat radicaal-rechtse partijen een alliantie smeden, zijn er redenen om aan te nemen dat de samenwerking deze keer vruchtbaarder zal zijn dan in het verleden.

Ten eerste zijn de radicaal-rechtse partijen nu flink minder radicaal. Ze stellen zich pragmatischer op en doen veel meer dan ooit hun best om associaties met extremisme uit de weg te gaan. Le Pen heeft een andere koers ingezet in de hoop het FN tot een salonfähige partij om te smeden. De PVV heeft überhaupt geen extremistisch verleden. Het is te verwachten dat Marine Le Pen en Wilders daarom makkelijker met elkaar door een deur kunnen dan bijvoorbeeld de veel extremistischere Vader Le Pen en Hans Janmaat van de Centrumdemocraten twee decennia geleden.

Ten tweede lijken radicaal-rechtse partijen in ideologisch opzicht steeds meer op elkaar. Op de gebieden die zij zelf het belangrijkst vinden (immigratie, EU, veiligheid) zijn ze het in sterke mate met elkaar eens. Uit onderzoek blijkt dat hun ideeën net zo coherent zijn als die van de christendemocraten en nog coherenter dan die van de liberalen. Dat ze zich bij stemmingen in het EP in het verleden vaak verschillend gedroegen, betekent dus zeker niet dat de partijen ideologisch gezien als los zand aan elkaar hangen. Het geeft alleen aan dat er toen geen fractiediscipline heerste. Logisch, aangezien er geen fractie bestond. Als Wilders en co eenmaal een groep vormen in het EP kunnen ze die fractiediscipline altijd nog ontwikkelen. Of er juist voor kiezen elkaar vrij te laten wanneer het gaat om issues die voor hen van secundair belang zijn.

Ten derde: als het Wilders en zijn vrienden gaat lukken een groep te vormen in het EP zullen ze meer mogelijkheden hebben invloed uit te oefenen. Als ze aan de voorwaarden voldoen (minimaal 25 zetels afkomstig uit minimaal zeven landen) krijgen de partijen meer spreektijd, financiële ondersteuning, en mogen ze wetswijzigingen voorstellen.

Drie redenen om aan de vruchtbaarheid van die voedingsbodem te twijfelen

En dat brengt ons meteen bij de grootste ‘maar’. Het is namelijk nog maar de vraag of het Wilders en zijn vrienden gaat lukken een groep te vormen. Aan het vereiste aantal zetels komen ze wel. Het FN alleen is daar misschien al genoeg voor. Maar die zeven landen wordt wat lastiger. Vijf partijen doen sowieso mee: PVV, FN, VB, de Oostenrijkse FPÖ en de Italiaanse Lega Nord. (Opmerkelijk is overigens dat van deze partijen alleen de FN en de FPÖ het echt goed deden tijdens de verkiezingen.) Daarnaast waren er twee partijen die waarschijnlijk mee zouden doen: De Zweden Democraten (SD) en SNS, een partij uit Slowakije. Deze laatste heeft waarschijnlijk echter geen zetel in het EP weten te bemachtigen. Dus zullen Wilders en zijn vrienden op zoek moeten naar andere clubs. Het is nog helemaal niet zeker of dat gaat lukken…

Ten tweede heeft radicaal-rechts in het algemeen (en zeker ook de specifieke vriendenclub van Wilders) vergeleken met de christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen slechts weinig in de melk te brokkelen. Middenpartijen hebben bij elkaar veel meer zetels dan radicaal-rechts. Bovendien moeten we niet vergeten dat hoewel sommige radicaal-rechtse partijen het heel goed gedaan hebben bij de verkiezingen (bijvoorbeeld FN, DF en UKIP), andere partijen het slechts matig hebben gedaan (bijvoorbeeld VB, PVV en Lega Nord).

Ten derde: hoewel ik eerder schreef dat de kans op conflicten binnen de alliantie kleiner is dan in het verleden, betekent dat zeker niet dat de kans op ruzies ook daadwerkelijk klein is. Ten eerste is het aantal zetels dat het FN aan zal leveren zo gigantisch veel groter dan de hoeveelheid zetels waar de andere partijen mee komen aanzetten, dat interne strubbelingen op de loer liggen. Daar komt ook nog eens de concurrentie van buiten bij. Er zijn allerlei partijen (UKIP, DF en de Finnen) die samenwerking met Wilders en zijn vrienden (en vooral met die vrienden) niet zien zitten. Wat als zij een aparte groep beginnen?

Dus nu?

We kunnen concluderen dat radicaal-rechtse partijen in het EP nog steeds dwergen zijn tegenover de reuzen uit het midden. En hoewel de kans op vruchtbare samenwerking tussen Wilders en zijn vrienden groter is dan in het verleden, liggen er allerlei interne en externe gevaren op de loer die een sterke positie in het EP allesbehalve zeker maken.

Lees voor meer informatie over mogelijke samenwerking deze, deze, deze, deze en deze eerdere teksten.

Dit artikel verscheen eerder op Stuk Rood Vlees.