Hoe intolerant is het neo-atheïsme? (deel 2)

Schrijver en opiniemaker CJ Werleman schreef ‘The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists’ over de intolerante achterkant van de missionaire atheïstische beweging die de afgelopen vijftien jaar is ontstaan. Hieronder volgt een fragment.

De boeken, conferenties, podcasts en blogs van neo-atheïsten functioneren als een brouwsel van godsdienstige demonisering. Neo-atheïstische schrijvers en sprekers venten een mengsel uit van hoop en angst.

Het eerste (hoop) leest als een utopische belofte – dat de beschaving de dag nadat godsdienstig geloof is uitgeroeid vervolmaakt zal worden – terwijl het tweede (angst) godsdienst voorstelt als een existentieel gevaar voor de gehele mensheid.

In een toespraak voor de American Humanist Association in 1996 vergeleek Dawkins de dreiging van godsdienst met de dreiging van AIDS en andere menselijk overdraagbare virussen. “Er valt veel voor te zeggen dat geloof een van ’s werelds voornaamste kwaden vormt, vergelijkbaar met het pokkenvirus, maar een stuk lastiger uit te roeien,” zo schrijft hij.

In Augustus 2014 ontving ik een telefoontje van Peter Boghossian, een universitair docent aan Portland University en auteur van het best verkopende atheïstische boek dat jaar: A Manual For Creating Atheists. Boghossian wilde weten of ik geïnteresseerd was in deelname in een samenwerkingsproject. Hij legde uit dat hij een “anti-religie app” voor de iPhone IOS aan het bouwen was.

Toen ik hem vroeg wat hij daarmee precies beoogde, bulderde hij: “Ik wil godsdienst uitroeien waar ik die maar aantref” – in die precieze bewoordingen. Ik schrok ervan, niet zozeer door zijn woorden, maar door de manier en de toon waarmee hij ze uitstootte. Na de beëindiging van het gesprek, zei ik tegen mijn vrouw: “Die vent klinkt bijna psychopathisch.” Ik ging niet verder in op correspondentie van zijn kant.

Reinhold Niebuhr waarschuwde dat wanneer we de wereld verdelen in goed tegenover kwaad, duisternis tegenover licht, zwart tegenover wit, “we de kenmerken aannemen van degenen die we weerstreven.” Het lijkt er op dat Boghossian, zoals zoveel van zijn neo-atheïstische tijdgenoten, de binaire visie heeft overgenomen die Niebuhr zoveel zorgen baarde.

De neo-atheïsten hebben atheïsme omgezet van slechts een ontkennende bewering in een ideologie die godsdienst stellig wil doen verschrompelen tot het formaat waarin het kan verdrinken in een badkuip, om een populair conservatief slagwoord te lenen.

Hoewel “de vier ruiters” de aanval ten behoeve van deze nieuwe atheïstische streng hebben geleid, heeft haar oorsprong zich waarschijnlijk al eerder ontwikkeld in George Smiths A Case Against God. Smith zag atheïsme als een “wereldreddend vaccin.”

Wanneer gebruikt om bijgeloof en haar kwalijke effecten uit te roeien, vormt atheïsme een weldadige, opbouwende benadering. Het klaart de lucht als het ware, waardoor de deur open komt te staan voor positieve uitgangspunten en filosofieën welke niet gebaseerd zijn op het bovennatuurlijke, maar op het vermogen van de mens om te denken en te begrijpen (…) Godsdienst heeft het rampzalige gevolg gehad dat het concepten van doorslaggevend belang, zoals moraliteit, geluk en liefde, plaatste in een bovennatuurlijk domein, onbereikbaar voor de geest en kennis van de mens.

Het moge duidelijk zijn dat Smiths beweringen zowel een afwijzing vormen van de passiviteit van het atheïsme, als een omarming van een nieuwe, assertieve reactie tegen de godsdienst.

“Fundamentalistisch atheïsme is aldus een vorm van expliciet atheïsme dat godsdienst definieert als noodzakelijk anti-wetenschap, een motivator van geweld, en vijandig tegenover vooruitgang, en zodoende voedt het het apocalyptisch geloof dat godsdienst een bedreiging vormt voor de beschaving, mogelijk zelfs de voornaamste, en derhalve, uitgeroeid dient te worden, aldus Nall.

Deze 21^e eeuwse ideologie van het uitroeien van de godsdienst valt nauwelijks een nieuwe manier van denken te noemen, gegeven het feit dat dit dezelfde ideologie is die de anti-godsdienstige genocides van de Sovjet-Unie, Cambodja, Albanië en Noord-Korea gedurende de laatste honderd jaar heeft aangedreven. En het is zonder twijfel deze ideologie die de neo-atheïstische beweging in de VS vandaag de dag voortstuwt.

Antigodsdienstige slogans worden rondgepompt in de neo-atheïstische echokamer alsof het levensnoodzakelijke zuurstof betrof. “Godsdienst is een virus,” “religie is kindermishandeling”, “godsdienst is een geestelijke stoornis,” “redt een planeet, stop religie,” en “religie maakt je ziek” worden mantra’s, tweets, statusupdates en herbevestigende boodschappen voor degenen die zich daarmee hebben laten inprenten binnen diezelfde echokamer.

Buiten Harris, Dawkins, en een handjevol wetenschappers zus en zo, worden de cheerleaders van deze mantra’s niet aangevoerd door Pulitzerprijswinnende journalisten, gelauwerde leiders op diverse academische terreinen, historici, geopolitieke deskundigen, specialisten in contraterrorisme of gekwalificeerde theologen – maar veeleer door een middelmatige trede van bescheiden opgeleide, stedelijke bloggers en podcasters en verder zo’n beetje iedereen met een indrukwekkend aantal twittervolgers. Hun argumenten en platitudes zijn zo onwetend of vooringenomen als degenen die zij belachelijk maken

Het overkoepelend punt is dat Harris, Dawkins, Dennett en Hitchens net zo min gekwalificeerd zijn om religieuze interpretatie of de geschiedenis van de godsdienst te bespreken als ze dat zijn om wereldwijd terrorisme te duiden, maar kwalificaties en expertise betekent weinig voor de neo-atheïsten. Ze willen gewoon horen wat ze willen horen: dat godsdienst de oorzaak is van het kwaad in de wereld en dat atheïsme de universele waarheid is. Iedereen die dit relaas voedt, wordt zodoende een heilige in de beleving van een neo-atheïst.

“Atheïsten zoals Harris, beschouwen zichzelf als de voorhoede, net zoals christelijke fundamentalisten zichzelf zien. Zij zijn de uitverkoren enkelingen. Zij zien en kennen de waarheid. Zij claimen, zoals alle uitverkorenen door de geschiedenis heen, de wil van God uit te kunnen voeren of ons de middelen in handen te geven die de menselijke bestemming vooruit zal brengen. Hen is het recht gegeven, door hun eigen superioriteit en inzicht, om hun visie aan de rest van ons op te leggen. Deze visie is even verleidelijk als absurd. En de absurditeit ervan is deel van haar aantrekkingskracht,” aldus Hedges.

Op neo-atheïstische congressen en op de blogs en podcasts raken geschiedenis, economie en politieke realiteit ofwel verloren of worden eenvoudigweg genegeerd of krijgen een draai om alsnog te passen in het anti-theïstische wereldbeeld.

Welke voorname conferentie je ook bezoekt, je zult er geen lezing horen over de geschiedenis van het Westers kolonialisme in het Midden-Oosten en het Afrikaanse continent; hoe ons “wapens-voor-olie”-programma verwoestende armoede en sociale wanorde heeft veroorzaakt in de landen die we economisch hebben veroverd; hoe de door de VS aangemoedigde sancties tegen Irak in de negentiger jaren meer dan een half miljoen Iraakse kinderen heeft doen sterven van de honger; of een presentatie over hoe onwaarschijnlijk het zou zijn geweest dat de burgerrechtenbeweging überhaupt zou hebben plaatsgevonden zonder het activisme van christelijk-links.

Dit zijn ongemakkelijke waarheden die genegeerd moeten worden, zodat de roep om uitroeiing van de godsdienst voor altijd kan blijven gerechtvaardigd en verdedigd.

CJ Werleman, The New Atheist Threat: The Dangerous Rise of Secular Extremists, Dangerous Little Books, 2015, 298 pagina’s (Kindle/Paperback)