Goochelen met geld

Algoritmen, modellen en computers domineren heden ten dage een groot deel van de financiële handel. En hoewel er een leuk centje aan te verdienen valt, is het een ongewenste ontwikkeling die om vergaande beslissingen vraagt.
Omdat anderen reeds heel goed hebben uitgelegd hoe de nieuwe ontwikkelingen aangaande de constructies van nieuwe financiële producten en het gebruik van algoritmen en computers momenteel verloopt, verwijs ik u daar graag naar. Start in ieder geval even met deze Tedtalk van Kevin Slavin en concentreer je op de stukjes die gaan over de handel. Dat kost maar een kwartiertje. En als je dan nog anderhalf uur vrij hebt, kijk dan vervolgens naar de docu’s van Tegenlicht over quants en de flashcrash van mei vorig jaar.

Bent u er nog?
Laat ik het even samenvatten in mijn eigen woorden. Een steeds groter deel van de financiële handel vindt plaats op basis van algoritmen en modellen die maar weinigen begrijpen en waarvan de juiste werking onder alle omstandigheden vaak niet aantoonbaar is. En niet alleen begrijpen we de losse elementen niet goed, we kunnen absoluut niet overzien welke dynamiek met name de geautomatiseerde systemen zullen vertonen bij uitzonderlijke omstandigheden. Met alle grote risico’s van dien, zoals we gezien hebben bij de start van de laatste crisis en de flashcrash van vorig jaar.
Maar misschien net zo belangrijk is dat de hele handel meer en meer gaat over de prijs en niet meer over de waarde.

Neem aandelen. Ooit een slimme constructie om de financiering van grote ondernemingen te regelen. De aandelen hadden, binnen een zekere bandbreedte, een bepaalde waarde afhankelijk van de (toekomstige) prestaties van een bedrijf. Dus je kocht er een paar als je het gevoel had dat het bedrijf een gezonde groei zou doormaken.
Maar als je een aandeel (of erger nog, afgeleide indices) koopt en verkoopt binnen milliseconden, is de werkelijke waarde het achterliggende bedrijf niet langer relevant. Alleen het kortdurende prijsverschil als gevolg van ziljoenen (verwachtings)factoren moeten berekend worden.
Daar kan je dan dus wel leuk geld mee verdienen, maar het ondermijnt het hele wezen van de aandelenhandel. En terloops ondermijnt het ook nog mijn pensioen.
Ook voor andere zaken als geld zelf en obligaties gaat dit verschijnsel op.

Gegeven de grote en grotendeels onbekende risico’s van deze ontwikkeling en gegeven de potentie om de toch nooit optimaal werkende markt boven de economie helemaal scheef te trekken, moeten we dan geen maatregelen nemen? Of wachten we tot de (n+1)^ste crash?

Een fundamentele discussie over de rol, de verantwoordelijkheden en de effecten van de financiële handel is gewenst. Net zo goed als dat we maatregelen nemen aangaande bijvoorbeeld voedselveiligheid of eerlijke concurrentie, in het belang van iedereen, moeten we nadenken over goede maatregelen op dit punt. En we moeten iedereen hier een stem in geven, niet alleen de economen en de bankiers.

En met maatregelen doel ik niet op de zoveelste reeks afspraken als Basel XIV. Je kan dit alleen doorbreken als je op basis van een paar uitgangspunten de regels van het spel helemaal verandert. Zo kan je bijvoorbeeld kiezen voor demping en buffers.
Een voorbeeld van demping is dat financiële producten niet binnen een maand (bij aandelen misschien zelfs een jaar) doorverkocht mogen worden. Hoeven bedrijven ook niet meer ieder kwartaal verslagen op te leveren en kunnen ze zich richten op de lange termijn.
Een voorbeeld van buffers is het belasten van alle financiële transacties (bv met 0,1%). Met dit geld kan de overheid dan de gevolgen van de crashes overbruggen en hoeven de burgers niet op te draaien voor de schade. Bovendien is het historisch gezien natuurlijk van de zotte dat ik bijna 20% belasting betaal als ik een loodgieter nodig heb, en geen cent als ik een financiële dienst afneem. Als je werkloosheid wilt bestrijden zou je het om moeten draaien. Maar dit terzijde.

Kortom, wanneer gaan we eens praten over hoe we willen dat het gaat in plaats van steeds te mopperen over het zoveelste ongewenste wereldwijde incident met gevolgen voor iedereen, behalve de kleine groep die er steeds van blijft profiteren.