De officiële einduitslag van de gemeenteraadsverkiezingen had 21 maart vast moeten staan. Er waren echter wat problemen. De einduitslag is een week later vastgesteld, maar de Kiesraad heeft de cijfers nog niet in haar databank staan.
De vertraging werd veroorzaakt door het hertellen van stemmen in 26 gemeenten (in 2010 in 15 gemeenten). In twaalf gevallen wegens fouten, in de andere veertien gevallen op verzoek van een of meerdere partijen, die hoopten dat een hertelling ze alsnog aan een restzetel kon helpen. De hertellingen leidden in slechts zeven gemeenten tot een andere zetelverdeling dan aanvankelijk was bepaald.
In drie gemeenten (Houten, Weert en Wijchen) ging men tot hertelling over toen er een verschil bleek tussen het aantal stembiljetten en het aantal ingeleverde stempassen en volmachtbewijzen. Het AD constateerde dat die afwijking bij 235 gemeenten voorkwam.
Na onderzoek bij 79% van de 380 gemeenten waar verkiezingen werden gehouden, bleek dat in slechts 67 gemeenten geen fouten zijn gemaakt. In sommige gemeenten gaat het om grote verschillen. In een ander artikel schreef het AD:
In Amsterdam zijn in enkele stembureaus in totaal 658 méér stemmen uitgebracht dan er kiezers kwamen opdagen, maar in andere stembureaus zijn juist in totaal 1820 mínder stemmen dan er kiezers zijn geteld. In Rotterdam zijn 1666 spookstemmen, in Den Haag enkele honderden.
Het gaat om aantallen die een (rest)zetel meer of minder kunnen uitmaken. Het is merkwaardig dat slechts drie gemeenten tot een hertelling besloten. Er blijken verschillen van opvatting te bestaan over bij welke foutmarges een verkiezingsuitslag correct mag worden genoemd. Houten, Weert en Wijchen vinden een vlekkeloze telling belangrijker dan de andere 232 gemeenten, terwijl de minimale verschillen (respectievelijk zes, vier en zestien stemmen) geen gevolgen hadden voor de zetelverdeling.
Dat zegt verder niets. Bij andere hertellingen waren minimale verschillen genoeg om tot een andere zetelverdeling te komen dan aanvankelijk was vastgesteld. In Boxtel scheelde het drie stemmen, in Vlissingen vier.
In het AD vond hoogleraar bestuurskunde Arno Korsten dat de Kiesraad snel actie moet ondernemen. De Kiesraad volstaat echter met het opsommen van mogelijke verklaringen, die wellicht plausibel zijn, maar onverlet laten dat fouten op zo’n grote schaal niet in een moderne democratie passen.
Naast genoemde fouten, vonden tal van andere onregelmatigheden plaats. In Bergen (NH), Heusden, Zandvoort en Roermond achtte de burgemeester het noodzakelijk aangifte te doen van het ronselen van stemmen. In de gemeente
Heuvelrug zijn 300 stempassen niet door de post bezorgd. In Kaag en Braassem en Oude IJsselstreek gingen stemmen naar de verkeerde kandidaten. In Noord-Beveland waren voorkeurstemmen zoek.
Verder is in diverse gemeenten slordig omgegaan met de administratieve verwerking. Van ontbrekende paragrafen van de stembureauvoorzitters tot gestreep en gekras op stembiljetten. Ook bij hertellingen die niet op grond van vermeende fouten waren verricht, kwamen alsnog fouten aan het licht.
De Tweede Kamerleden Klein (50Plus) en Taverne (VVD) hebben naar aanleiding van het AD-onderzoek schriftelijke Kamervragen gesteld. Het antwoord van de minister zal vooral een pleidooi voor de stemcomputer worden. De verkiezingen ongeldig verklaren, dat zit er niet in.
Reacties (24)
Gelukkig vallen de fouten met een stemcomputer niemand op. Fijn, hebben we altijd 100% geldige uitslagen.
Interessante weetjes, maar hoe zit het met vorige verkiezingen? Waren er deze meer of minder ‘problemen’?
En wat is er eigenlijk mis met hertellingen?
PS. Het woordje ‘slechts’ kan wat mij betreft weg in de volgende zin: “De hertellingen leidden in slechts zeven gemeenten tot een andere zetelverdeling .”
“De hertellingen leidden in slechts zeven gemeenten tot een andere zetelverdeling dan aanvankelijk was bepaald.”
Slechts??? Ik vind een zetelverandering bij de helft van de hertellingen wel heel erg veel!
Leg eens uit, Mark Dijkstra?
@1: Dat hangt van het type stemcomputer af. Computers met paper trail zijn prima controleerbaar. Het lost in ieder geval de fouten door het tellen op, en de uitslag is sneller bekend.
Ik vind het echt onbegrijpelijk dat er niet nagedacht mag worden over hoe we met behulp van technologie het stemproces kunnen verbeteren.
@4 Paper trail + randomized handmatige telling bij 10% van de stembureaus. Trekking gemeenten NA de verkiezing door notaris.
@1: Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen vonden er 15 hertellingen plaats (zoals in het artikel staat).
Leuk ‘detail’ in Rotterdam (pdf): In 2010 “geen ordelijk verloop”, dus de zaak nu gemonitored. Er is veel verbeterd.
Toch staat in het AD-onderzoek Rotterdam in de top 5.
Het was nu de eerste keer dat stempassen en stemmen werden geteld en vergeleken. Dit ter voorbereiding van de invoer van de stemcomputer. Men wil natuurlijk straks kunnen zeggen: zie je wel, met de stemcomputer gaat het veel beter.
Er is niks mis met hertellingen die door partijen worden aangevraagd om zeker te zijn dat men geen restzetel mis loopt. Er is alles mis met hertellingen omdat men op de stembureaus zit te rommelen.
@2: En ik durf te stellen dat er eigenlijk veel meer hertellingen plaats hadden moeten vinden, met grote kans op nog meer zetelverschuivingen. Zeer in kleinere gemeenten.
Citaat uit het artikel:
Houten, Weert en Wijchen vinden een vlekkeloze telling belangrijker dan de andere 232 gemeenten, terwijl de minimale verschillen (respectievelijk zes, vier en zestien stemmen) geen gevolgen hadden voor de zetelverdeling.
Ik weet niet hoe het met Weert en Wijchen zit, maar voor wat betreft Houten klopt deze stelling niet.
Bij de eerste telling was er bij 4 van de totaal 21 stembureaus een verschil van totaal 6 stemmen. Omdat het verschil bij de toedeling van de laatste restzetel maar 4 stemmen betrof, ging het centraal stembureau over tot hertelling.
Ook de betrokken partijen wilden die hertelling, want die laatste restzetel bepaalde of we in Houten een winnende partij met 6 en een volgende met 4 zetels kregen, of 2 winnende partijen met 5 zetels.
De hertelling leverde een verklaring voor 5 verschillen op. Het 6e verschil bleef onverklaarbaar, maar had geen invloed op de uitslag.
@4: Maar stemcomputers met paper trail lossen het probleem “fouten door tellen” niet op. Ofwel je accepteert de computeruitdraai ook na handmatig tellen (waarmee de paper trail dus waardeloos is), ofwel je accepteert de handmatige telling (waarmee de elektronische telling waardeloos is). Natuurlijk heb je wel het voordeel dat je een dubbele controle op het aantal stemmen hebt; maar je zou ook bij handmatig tellen dat altijd dubbel moeten doen om zeker van je zaak te zijn.
Verder zal een stemcomputer met paper-trail de meeste verschillen tussen het aantal ingeleverde stempassen en stemmen niet oplossen: Je kan nog steeds een stemmogelijkheid te veel of te weinig krijgen, je kan nog steeds je papiertje in de verkeerde doos stoppen, je stempas kan na inlevering nog steeds per ongeluk van de tafel vallen, etc. Van de redenen die de kiesraad noemt zou alleen het laatste (fouten bij tellen) beïnvloed worden door stemcomputers, maar daar heb ik dus ook zo mijn bedenkingen in.
@8: Ik begrijp het niet helemaal. Op de website van de gemeente Houten staat “Hertelling van stemmen heeft niet geleid tot wijzigingen in de zetelverdeling. Dat is vanmiddag bekendgemaakt tijdens de openbare zitting van het centraal stembureau van de gemeente Houten“.
@0: waar staat nu in het artikel dat de gemeenteraadsverkiezingen ongeldig zijn? Hoe wordt dat onderbouwd?
@9: Ten eerste zal het tellen van de paper trails steeksproefsgewijs zijn, dus alleen om de computer te controleren. Ook het hertellen van de papertrails kan machinematig gebeuren. Aangezien ik meer vertrouwen heb in de telcapaciteiten van de computer dan in die van zwaar vermoeide mensen (telling vindt tot diep in de nacht plaats, medewerkers zijn al vanaf 6 uur ’s ochtends bezig), verwacht ik dat het aantal problemen rond het tellen spectaculair zal verminderen.
Natuurlijk lost een computer niet alle mogelijke onregelmatigheden op. Dat zal ik ook nooit beweren. Ik denk wel dat de inzet van technologie het proces sneller, foutlozer en transparanter kan maken. De reflexmatige negatieve reactie snap ik niet.
@10 Dat klopt, de hertelling leidde niet tot een verschuiving in de zetelverdeling. Maar dat was mijn punt ook niet. Mijn punt was dat het niet klopt als je schrijft dat Houten tot hertelling overging omdat ze meer dan andere gemeenten belang zou hechten aan een vlekkeloze uitslag.
De aanleiding voor de hertelling was 1) het feit dat er 6 onverklaarbare verschillen waren, en 2) dat dat mogelijk grote gevolgen had voor de verdeling van de laatste restzetel aangezien die zetel toebedeeld werd op basis van een onderling verschil van 4 stemmen.
Bovendien: nu heeft Houten een grootste partij met 6 zetels, de andere partij die mogelijk in aanmerking kwam voor die restzetel heeft nu 4 zetels. Zou het zo zijn geweest dat het oplossen van die 6 verschillen had geleid tot een verschuiving van 4 of meer stemmen, dan had Houten nu 2 grootste partijen gehad met elk 5 zetels. Politiek is dat zeer relevant, omdat de 2e partij vorige keer buiten het college gehouden is, in een situatie met 3 grootste partijen met elk 5 zetels. De twee partijen in kwestie zouden zelf ook een hertelling gevraagd hebben als het centraal stembureau niet zelf al tot hertelling had besloten.
Dat kun je niet allemaal weten, want die politieke relevantie staat niet in het nieuwsbericht waar je naar linkt. Dat vraagt om bekendheid met de Houtense politiek. Wat je wel had kunnen weten is waarom er tot hertelling besloten werd, want in het artikel waar je nu uit citeert staat een link naar een eerder bericht waarin de hertelling wordt aangekondigd.
De hertelling had inderdaad geen invloed op de uitslag. Maar dat kon men natuurlijk niet weten vóórdat die hertelling uitgevoerd was. Dat is wijsheid achteraf. Overigens was ook ná hertelling 1 verschil nog steeds onverklaarbaar. Maar omdat dat geen invloed meer kón hebben op de uitslag, is daar toen niks meer mee gedaan.
@13: Ah zo…
Teveel eer toebedacht aan Houten dus ;-)
@11: Zijn alleen al niet getelde en verdwenen stemmen geen voldoende onderbouwing?
Eigenlijk is de gang van zaken rond de verkiezing exemplarisch voor de gehele bestuurskwaliteit in 0031..
Het verbaast mij namelijk totaal niet dat:
… voorkomt in een land waar noch politiek, noch het openbare bestuur zich in een situatie laten brengen dat zij zich moeten verantwoorden.
Telkens stapelen de bewijzen zich verder op. Het systeem hier te lande is fubar… maar gelukkig kunnen we straks weer naar Utopia kijken. Of een ander programma waar wel wat met onze “stem” gedaan wordt.
Bij de volgende verkiezingen toch maar eens om Noord-Koreaanse waarnemers gaan vragen.
@12: Als het probleem is dat tellers vermoeid zijn, dan tellen we toch gewoon de volgende dag? Sinds wanneer *moet* de uitslag dezelfde avond al bekend zijn? Natuurlijk is snel tellen fijn, maar de correctheid van de telling lijkt mij belangrijker. (Bij landelijke verkiezingen is de echte uitslag sowieso saai omdat de exit-polls tegenwoordig zo goed zijn; bij lokale verkiezingen is dat ietsje minder het geval.)
En een hertelling van papiertjes met hetzelfde apparaat is natuurlijk net zo nutteloos als een hertelling van elektronische bitjes met hetzelfde apparaat: het probleem is dat ik één apparaat minder vertrouw dan een proces waar verschillende mensen met verschillende politieke opvattingen aan meewerken.
Dingen maar steekproefsgewijs hertellen zal ook de telling niet betrouwbaarder maken; alleen zal het aantal *gevonden* discrepanties erdoor afnemen, niet het aantal fouten.
@17:
Ja joh, alles om maar niet na te hoeven denken over hoe we met technologie de zaken wat beter kunnen laten verlopen.
Waarom? Waar ben je concreet bang voor?
@18: Mijn a priori conservatieve reactie tegen stemcomputers is dat ik niet zie wat het probleem is, en stemmen wel een belangrijk genoeg punt is dat ik denk “If it ain’t broke, don’t fix it”; elke verandering brengt risico’s met zich mee.
Dus ik heb een paar vragen waarvoor de antwoorden mij niet duidelijk worden:
1. Welk probleem moeten stemcomputers oplossen?
2. Lossen de voorgestelde machines dat probleem ook op?
3. Welke andere neveneffecten kunnen we nog verwachten?
Omdat er zo’n overduidelijke simpele oplossing voor is, die ook decennia geleden al kon worden ingevoerd, voor een probleem dat decennia geleden al bestond, is “vermoeide tellers” blijkbaar geen groot probleem, dus dat kan het antwoord op 1 niet zijn.
Als, zoals het originele stuk suggereert, het probleem is dat het aantal stemmen ongelijk is aan het aantal stemkaarten, dan zie ik niet in hoe stemcomputers gaan helpen (i.e. antwoord op 2 is nee). Overigens is ook hier al heel lang geen poging gedaan dit ook maar te administreren, laat staan de discrepantie op te lossen. Zo sterk wordt ook dit dus niet als een probleem ervaren.
En van de vorige keer van invoeren van stemcomputers hebben we gezien dat er bij verkeerde implementatie bij 3 een heleboel mis kan gaan (in Nederland, maar denk ook aan de “hanging chads” uit Florida). Zonder sterke argumenten voor stemcomputers (antwoorden op 1 en 2) wil ik dat risico niet nog eens nemen.
Ik kan twee antwoorden op mijn eerste vraag verzinnen, waarbij het antwoord op 2 wel “ja” is, namelijk
A1: Omdat we de definitieve uitslag al een half uur na sluiten van de stembussen willen hebben.
A2: Omdat het handmatig tellen er te 19e eeuws eruit ziet.
Maar ja, beide punten vind ik niet belangrijk genoeg om risico’s voor te nemen.
@19: Zoals je in het stuk hierboven kunt lezen zijn er bij het tellen van de stemmen fouten gemaakt, en in zeven gemeenten heeft dat geleidt tot een andere zetelverdeling! Dat vindt jij geen groot probleem? In lang niet alle gemeenten is herteld; er is geen reden om aan te nemen dat in die gemeenten allemaal geen fouten zijn gemaakt met het tellen van stemmen, die worden namelijk altijd wel gevonden als je gaat hertellen.
Dit staat dus los van het probleem dat stempassen en stemmen niet overeen komen.
Je focust nu heel erg op ‘vermoeide tellers’, maar dat is natuurlijk maar een van de factoren die dit veroorzaakt. De oplossing die jij noemt zorgt bovendien voor nieuwe problemen: nog langer wachten tot de uitslag (ja, dat is een probleem), en daardoor extra kosten en een extra veiligheidsrisico (meer tijd om iets met de uitgebrachte stemmen te doen).
Mensen maken nu eenmaal fouten, meer dan computers, zo simpel is dat.
Ondertussen is mij nog steeds niet duidelijk waar jij nu concreet bang voor bent. Je vertrouwt het niet omdat in het verleden er problemen zijn geweest met een onvergelijkbaar systeem in de VS? In Nederland is heel veel gedoe geweest over de veiligheid van stemcomputers, maar concrete problemen zijn er niet geweest (het ging altijd over mogelijke problemen).
Waarom die weerstand?
@20, het punt is dat er van die fouten bij de telling nauwelijks een probleem gemaakt wordt tenzij het gebruikt wordt om stemcomputers te pushen.
Mij is bv niet duidelijk waarom het tellen zo vaak zo gigantisch mis gaat – zo moeilijk is tellen nou ook weer niet. Maar we maken ons er ook niet echt druk om. Nauwelijks iemand die vindt dat het eens behoorlijk uitgezocht moet worden hoe dat nou ontstaat…
Die vermoeide tellers zijn ook niet ineens ontstaan. Die hadden er dan 15 jaar terug ook moeten zijn… Maar toen was dat toch niet iets wat steeds in de krant kwam. Waarom niet? Daar zijn eigenlijk maar een paar mogelijkheden: of het viel wel mee en de vermoeidheid is niet de oorzaak van de discrepantie, of het was wel een probleem en men hield z’n mond.
In beide gevallen getuigt het toch van een zekere onzorgvuldigheid in het omgaan met de hele stemprocedure. In dat geval is de grote vraag lijkt mij of al die procedurele waarborgen bij stemcomputers wel waargemaakt kunnen worden.
Computers maken inderdaad over het algemeen geen fouten. De fouten die zij lijken te maken zijn er ook door de mens ingestopt (hardware fail uitgezonderd.) Maar de fouten die ze maken als gevolg van tekortkomingen van de mensen die het hebben bedacht, zijn over het algemeen moeilijker te detecteren en hebben bovendien vaak andere gevolgen: waar mensen vrij willekeurig fouten maken, die dus in principe iedereen min of meer random benadelen, maken computers geen random fouten maar systematische. En 100 willekeurige stemmen niet tellen is vervelend, maar toch minder erg dan een stemcomputer die bv alle stemmen voor een kandidaten met een volgnummer hoger dan 255 of 65.535 (klassieke int-overflow) ofzo niet telt: dat zijn namelijk geen willekeurige fouten maar beinvloeden de uitslag heel specifiek. Zulke dingen kun je testen ja, en het voorbeeldje is gesimplificeerd, maar het is toch niet eenvoudig om correcte software te garanderen, en vrijwel alle softwarefouten hebben die systematische, niet-willekeurige gevolgen.
Dat betekent dat je het papier nog altijd leidend moet houden, waarna je niet veel bent opgeschoten.
(Maar er zijn ook praktische problemen, zoals stroomuitval en printers die kapot gaan.)
Ik heb bovendien al eerder betoogd dat het dom is om te wachten tot mogelijke problemen werkelijke problemen worden, en je ineens zit met een machthebber die je niet gekozen hebt. Dat staat nog steeds.
Daarnaast is het de vraag of er geen manieren zijn om het tellen eenvoudiger te maken zonder stemcomputers. Die richting wordt volgens mij nu nadrukkelijk niet gezocht omdat stemcomputers het gewenste antwoord zijn.
Het is eerder omgekeerd: van allerlei problemen rond het stemmen wordt een enorm probleem gemaakt, tenzij je het probleem zou kunnen oplossen met een stemcomputer.
Ten eerste gaat het tellen niet ‘gigantisch mis’, maar zijn er op allerlei plekken kleine afwijkingen. Ten tweede maken mensen nu eenmaal fouten, en als je dan grote aantallen hebt, zoals bij verkiezingen, dan valt dat op. De fouten zijn in de orde van grote van enkele raadszetels in het land. Daarmee is niet de hele uitslag onbetrouwbaar, wel is de vraag: accepteren we dit?
Spreek voor jezelf. Er zijn zat mensen die zich hier druk om maken, die pleiten bijvoorbeeld voor stemcomputer omdat ze denken dat het hierdoor dit probleem minder voorkomt.
Omdat we 15 jaar geleden met stemcomputers stemden.
Los daarvan, jij weet helemaal niet of dat vroeger niet in de krant kwam. Daar zul je eerst onderzoek naar moeten doen. Het menselijk geheugen is veel te onbetrouwbaar voor dit soort uitspraken.
Dat snap ik. Maar laten we het in ieder geval eens gaan proberen, dan kunnen we zien hoe groot die software fouten in de praktijk zijn. De aanwezigheid van een papertrail betekent nog niet dat je niets hebt aan de computer; het papier is ter controle, dat kan per steekproef, en als er geen fouten gevonden worden is er niets aan de hand. Pas als die wel gevonden worden, wordt het bewerkelijk. Cruciaal is natuurlijk hoe vaak dat gebeurt; ik ben natuurlijk ook niet voor een systeem waarin er voortdurend herteld en opnieuw gestemd moet worden. Maar ik zie niet in waarom technologie niet kan helpen het huidige systeem te verbeteren; in de rest van de samenleving gebeurt dat ook.
Dat is bangmakerij. Even uitgaande dat je doelt op bewuste fraude, de kans daarop wordt niet groter door het gebruik van computers. Zolang je controlemechanismen inbouwt die even difuus en lokaal zijn als het huidige systeem, is het precies even moeilijk om aan de macht te komen dmv fraude als nu. Je moet daarvoor de mensen in het stembureau beheersen (en liefst nog wat meer van de organisatie van de verkiezingen), dan zijn spookstemmen zo geregeld.
Telmachines?
Uit het artikel:
Vind ik toch wel vallen onder ‘gigantische fouten’
Dat is simpelweg niet waar. Er zijn nauwelijks goed onderbouwde betogen voor de stemcomputer te vinden die toch blijk geven van inzicht in waarom diverse aspecten zo belangrijk zijn (stemgeheim bv.)
Nieuwsflash: dat gaat ook regelmatig mis. Dat is een groot deel van het probleem. Denk aan de 1ct-hack of dat systeem van flitshandel. En alle phishing, hacks, fraude en andere ongein op banksystemen. We weten het niet – het onttrekt zich aan ons zicht, maar het is duidelijk dat er nogal eens iets mis gaat.
(Om over de administratie van GBA en dergelijke nog maar te zwijgen.)
In de meeste gevallen kunnen die fouten stilzwijgend hersteld worden. Maar bij verkiezingen ligt dat toch weer net iets anders.
Je kunt risico’s alleen maar serieus nemen als je uitgaat van het slechte. Het risico op fraude wordt zeker wel groter, omdat dat ook beinvloed wordt door de impact. Het stemmen ronselen gaat met 1 stem per keer… hack het systeem van de stemcomputer en je hebt iedereen te pakken. En het kan bovendien veel anoniemer en onopgemerkter.
Precies hetzelfde verschil als dossiers in een slechtbeveiligde dossierkast bij de dokter, of een slechtbeveiligd landelijk EPD-systeem.
(Maar terzijde: nee, ik ging niet slechts uit van fraude, mijn int-overflow-voorbeeld zou dat voldoende moeten illustreren. Mijn punt was dat fouten van computers niet willekeurig zijn, en daarom waarschijnlijk veel meer impact hebben op de uitslag dan wel-willekeurige fouten van mensen.)
Overigens ben ik niet per definitie tegen een printer-telmachine-systeem. Maar ik ben wel mordicus tegen het lichtzinnige ‘laten we het maar proberen en zien waar het schip strandt’. Het zijn verdomme wel de verkiezingen! Daar ga je niet zomaar een beetje mee experimenteren in de hoop dat het allemaal wel meevalt, in het volste vertrouwen dat fraude toch niet voorkomt en vooral ‘bangmakerij’ is.
Zulke dingen hoor je te benaderen met een gigantische hoeveelheid paranoia, en pas als zelfs de echte aluhoedjes moeten toegeven dat er in het proces niet veel gaten meer zitten (behalve beinvloeding via je geimplanteerde rfid en de chemtrails) dan kun je het overwegen.
@19: Wat je schrijft klopt.
De business-case voor stemcomputers is op punten van betouwbaarheid, controleerbaarheid etc. niet sterk genoeg, terwijl de risico’s van manipulatie of fouten, ten gevolge van het niet-fysiek registreren alleen maar toenemen, ook qua impact.
Omdat het computers zijn die op software draaien, weet je al van te voren dat die software nooit 100% getest is. Daarnaast heeft dit soort apparatuur heel incidenteel de neiging om “onverwacht gedrag” te laten zien. En ieder programma is te wijzigen…. een beetje goede hobby programmeur acht ik daartoe in staat.
En wat gebeurt er procedureel als ik mijn stem wil uitbrengen en het machien weigert plots? Een gebroken potloodpunt is makkelijk te fixen. Bij het rebooten van een computer kan data verloren gaan… moet ik dan mijn stem opnieuw uitbrengen of ben ik hem kwijt?
Wat mij aan stemcomputers ook hindert, is dat een deel van het proces door die apparaten aan transparantie verliest. Daarmee verlies ik gelijk ook een stuk vertrouwen in dat deel van het democratische proces.
Ik denk dat een van de dingen die je binnen een democratisch proces absoluut moet voorkomen, is dat het vertrouwen in dat proces verloren gaat. Anders kunnen we in het vervolg net zo goed de gemeenteraad, provinciale staten, tweede kamer en het EP gaan samenstellen op basis van de peilingen van De Hond..
De integriteit van het proces staat of valt (voor mij) met hoe je EEN individuele stem behandelt, ook in een aantal (soms hypothetische) foutsituaties.
In mijn ogen hou je dan als enige argumenten VOOR stemcomputers over:
– de producent heeft er business aan
– een paar ambtenaren kunnen een regeltje aan hun CV toevoegen
– tellen van de stemmen gaat sneller en betrouwbaarder (mits het apparaat 100% goed werkt).