Vrijheid

Israel. Vaak heb ik op het punt gestaan een stukje te schrijven. Soms ben ik begonnen. Nooit heb ik het afgemaakt, laat staan gepubliceerd. Je kan het namelijk nooit goed doen: een verkeerd woord, één verkeerd leesteken en de horden vallen van onder en boven, van links en rechts over je heen. Het is een van die onderwerpen waarover zoveel feiten, feitjes en factoïden rondzweven dat niemand het volledige overzicht heeft en dat iedereen het schijnbaar overtuigende betoog van de ander kan verstoren door een ontbrekend gebeurtenisje, schandaaltje, complotje of cijfertje op te lepelen. Feiten die geen waarheid vormen, en waarheden die elkaar tegenspreken. Meningen dus. En gevoelens. Je bent intuïtief vóór, of je bent intuïtief tegen, en op basis van die intuïtie lezen wij de gebeurtenissen en vormen wij allen persoonlijke onze mening. Instinctief.

Voordat u mij vanuit uw pro-Israelische of pro-Palestijnse bunker begint te bestoken met allerlei feitjes die naar uw mening absoluut van doorslaggevend belang zijn om de huidige situatie te begrijpen daarom het volgende: ik weet het niet. Ik ken niet al uw feiten, en ik heb moeite genoeg met de mijne. Intuïtief voel ik mee met de verdrevenen. Verdrevenen, dat zijn die mensen die hun hebben en houden, hun land en huis hebben verloren of op moesten geven. Of ze dat nou deden omdat er iemand met een geweer en een nationalistische ideologie stond om hen van hun land richting de woestijn te drijven, of omdat men in het naoorlogse Europa geen toekomst meer zag na de genocide in het Derde Rijk, maakt wat mij betreft niet uit. Verdrevenen zijn verdrevenen, en blijven dat vaak generaties lang. Niet voor de wet, wel in het hoofd, en in het hart. Met alle frustraties en gevoeligheden van dien. Zie ook: Molukkers.

Het is ook erg makkelijk om met de kennis van nu te grote woorden te spreken over het ontstaan van Israel, en over de ideologie die aan het ontstaan van de staat ten grondslag ligt. Ja, het idee dat een volk historisch gezien recht zou hebben op een land dat al tweeduizend jaar door anderen bevolkt wordt, is bij nader inzien een tamelijk absurd voorbeeld van het nationale vakjes-en-lijnen-denken waar in de negentiende en twintigste eeuw zovelen last van hadden, en het idee dat je zomaar zonder gezanik een bevolkt land kan ombouwen tot een ander land is typisch twintigste-eeuws maakbaarheidsdenken. Maar dat is nu, en 1917 was 1917, en 1948 was 1948. Men kan daarnaast met gemak schande spreken van ongeveer iedere gebeurtenis of daad sindsdien – de bouw van weer een nederzetting, weer een zieke aanslag in een stampvolle bus, weer een raket hier, en vervolgens een nietsontziend precisiebombardement daar. Kan je hele pagina’s mee vullen. Boekenkasten zelfs.

Maar de geschiedenis heeft een loop genomen en men kan haar moeilijk terugdraaien. Het gaat niet om het verleden, maar om vandaag en morgen. En om dat gevleugelde woord waar iedereen zo vaak en zo gemakkelijk naar verwijst: vrijheid. En op dat punt gaat het momenteel tamelijk mis, met Israel, en met de zelfverklaarde ‘vrienden van Israel’ elders op deze planeet.
Die ‘vrienden van Israel’ zijn overigens helegaar geen echte vrienden. Echte vrienden volgen elkaar kritisch, en zeggen elkaar de waarheid indien nodig. Echte vrienden zorgen ervoor dat je op het juiste pad bent of geraakt. Echte vriend zijn betekent niet: te pas en te onpas alles wat iemand doet verdedigen alleen maar omdat het je vriend betreft. Dan ben je geen echte vriend, dan ben je een groupie – en van groupies is nog nooit iemand gezond gedrag gaan vertonen. Als ik een echte ‘vriend van Israel’ zou zijn, zou ik mijn vrind Israel voorzichtig doch dringend proberen duidelijk te maken dat het woord ‘vrijheid’ voor veel mensen iets anders betekent dan ‘als het in mijn straatje past, vind ik het allemaal prima’. Ik haal even drie voorbeelden aan.

Één. Vrijheid – in een gezonde democratie naar westers model – betekent dat mensen het oneens mogen zijn. Dat ze vrij zijn een protestactie te organiseren hoe onzinnig en debiel je die ook vindt. De suggestieve insinuatiecampagne tegen de tweede Gaza-vloot, de argumentatie dat die vloot niet ‘nodig’ zou zijn, dat ‘de terroristen van hamas ermee in de kaart gespeeld zouden worden’ – het is allemaal gebabbel, gelul en geleuter. Die mensen vinden wat. Ze willen protesteren. Zonder geweld. Laat ze. Lach ze uit, wat mij betreft. Prima. Controleer op wapens, desnoods. Of laat dat doen. Maar: laat ze gaan. Israel laat met de flotilla een gouden kans lopen op een unieke PR-stunt: ‘dit zijn wij, Israel, wij zijn democratisch, westers, en wij vinden het prima als u in vrede uw andere mening laat horen. Sterker nog: kom maar op’. Twee. Vrijheid is ook: journalisten hun werk laten doen, en ze dus niet wegens vermeende associatie met het protest uit de El Al-Boeing halen en de toegang tot het land ontzeggen. Wat er met Wichers en Hesseling is gebeurd is ronduit schandalig en verdient ons aller aandacht en zorg. Zéker van de ‘vrienden van Israel’. U was toch voor westerse democratie? Welnu, dit is uw kans partij te kiezen. Waar wacht u op! Drie. Vrijheid is bovendien dat – en nu haal ik even onze Nationale Opperisraelknuffelaar aan – in het debat alles gezegd moet kunnen worden. En met alles bedoelen we dus: alles. Dus ook over nederzettingen. En over Israel zelf. Ook als het allemaal niet zo mooi uitkomt. Als iemand oproept tot een boycot. De gisteren aangenomen anti-boycotwet is te gek voor woorden. Je zou haast zeggen: boycotten die handel, tot die wet van tafel is. Maar dan roep ik op tot een boycot, en dat mag dus niet meer. Dus laat maar.

Ja, als ik een zelfverklaarde, trotse ‘Vriend van Israel’ was, zou ik me een beetje zorgen maken. De problemen tussen Israel en de Palestijnen zijn op zich al groot en onoplosbaar genoeg. Het hierboven genoemde betreft relatief kleine, ongecompliceerde zaken, zou je zeggen, die makkelijk op een voor alle betrokkenen bevredigende wijze oplosbaar zijn. Waarom maken ze daar onnodig zo’n bende van? En dan heb ik het nog niet eens over de volstrekt bizarre arrestatie van een Nederlands gemeenteraadslid. Maar misschien heb ik wel een bijzonder radicaal idee van wat vrijheid is of zou moeten zijn.

(P.S. Vrijheid is overigens ook dat je je buren de ruimte geeft zich te ontplooien. Niet: dat je ze opsluit op een onvruchtbare, overbevolkte strook land, ze daarmee overleverend aan allerlei fundamentalismes – om dan vervolgens drie jaar later verschrikt te zeggen: ‘Lieve help! Ze zijn opeens allemaal terrorist!’. Maar goed. Dat ligt wat gecompliceerder – Ja, Hamas en zijn nog extremistischere stiefbroertjes zijn hysterisch, gevaarlijk en wat dies meer zij. Qua fair and balanced dan ook binnenkort op deze plek en van deze auteur een gepeperd stukje over de firma Hamas.)