Kunst op Zondag | Een rondje landschapskunst

Begin november, toen net alle coronamaatregelen weer aangescherpt werden, hadden mijn man en ik enkele vakantiedagen, die we toch graag leuk wilden invullen. We trakteerden onszelf op een paar dagen Flevoland; lekker wijds en veel ruimte, dat kon nooit kwaad, zelfs in coronatijd. Een dagje landschapskunst stond al heel lang op mijn verlanglijstje en dit was het perfecte moment. Tijdens de aanleg van de Flevopolder besloten de ingenieurs en planologen om een aantal grote kunstwerken te realiseren. Ze richtten zich daarbij op een kunstvorm die tot hun verbeelding sprak: Land art. In de jaren zeventig waaide deze spraakmakende stroming over van Amerika naar Nederland. Het resultaat is een bijzondere collectie van landschapskunstwerken.

Hierboven zie je Riff.PD#18245 van Bob Gramsma, een bijzonder indrukwekkend bouwwerk. Op drie paalfunderingen en een complexe constructie zoals die ook wordt gebruikt in bruggen- en botenbouw stortte Gramsma een heuvel van 8000 kubieke meter landbouw- en Zuiderzeegrond. Hierin groef hij een grote holte, die vervolgens is bekleed met een laag spuitbeton. Vervolgens haalde Gramsma de aarde weg tot maaiveldhoogte, en bleef dit afgietsel  van beton vermengd met Zuiderzeebodemresten over. Het is een afdruk van Gramsma’s gegraven spoor in Flevogrond, en weerspiegelt daarmee de ontginning en kunstmatigheid van de polder. Het biedt onderdak aan dieren en mossen. Op dit moment is de trap afgesloten om binnenkort gerenoveerd te worden, maar anders kun je het bouwwerk beklimmen en uitkijken over het oude land bij Elburg.

Aardzee

Het volgende enorme werk was Aardzee van Piet Slegers vlakbij Zeewolde. Het kunstwerk heeft een oppervlakte van vijf hectare, en daarmee één van de grootste kunstwerken van Nederland, dus wat je op de foto ziet is slechts een detail. Aardzee is een oase van rust midden in de open polder. Als een gestolde beweging van de zeebodem ligt het tussen de vlakke akkers in. De waterpartij, hier op de foto, is het enige horizontale oppervlak tussen de hellingen. Met dit landschapskunstwerk verwijst Piet Slegers naar de omvorming van de wilde Zuiderzee naar het vlakke polderlandschap en de dialoog tussen de elementen aarde en water. Omdat het zo groot is vond ik het moeilijk een overzicht te krijgen van het gehele werk. Gelukkig wordt elk werk begeleid door een plaquette met tekst en uitleg.

Sea Level

Op naar Zeewolde om Sea Level van de Amerikaanse kunstenaar Richard Serra te bekijken. Dit keer niet in een afgelegen gebied, maar in een buitenwijk van Zeewolde. Als een waterpas ligt Sea Level in het landschapspark De Wetering. De twee betonnen muren lopen dwars door het park dat landschapsarchitect Pieter van der Molen in 1986 ontwierp met kunstenaar Bas Maters. De muren, elk tweehonderd meter lang, staan diagonaal in elkaars verlengde aan weerszijden van een kanaal. Aan de uiteinden vloeien de muren nauwelijks merkbaar over in het landschap, terwijl ze in het midden, op het diepste punt van het park, enkele meters hoog zijn. Sea Level geeft fysieke betekenis aan het begrip zeeniveau: zonder de dijken zou het waterniveau tot aan de bovenste rand van de muren staan. Vanwege de grootte van het werk is op de foto één van de muren te zien.

Exposure

Dan Exposure van Antony Gormley, wel het bekendste werk uit de hele tour, denk ik en ja ook heel indrukwekkend. De hurkende of ook wel “poepende man” genoemd is 26 meter hoog en bestaat uit 1800 unieke staalprofielen. Hij weegt 60.000 kilo en is destijds met zeven vrachtwagens vanuit Groot-Brittannië naar Nederland getransporteerd. Tussen idee en realisatie zaten acht jaar en het geheel kostte anderhalf miljoen euro, grotendeels betaald door het bedrijfsleven en de provincie Flevoland.  Gormley raakte gefascineerd door de maakbaarheid van de polder en liet zich voor dit gigantische werk inspireren door het nieuwe landschap van Flevoland.

Pier+Horizon

Ook hier weer een detail op de foto van het werk Pier+Horizon van Paul de Kort. Op een magische, afgelegen plek in de Noordoostpolder komen kunst en natuur prachtig samen. Nog voor de inpoldering van de  Nooroostpolder lag op deze plek in het water van de Zuiderzee (nu het Zwarte Meer) een zes kilometer lange strekdam. Deze verbond het lichtwachtershuis Oud Kraggenburg met het vaste land bij Genemuiden. Een klein deel van deze dam is door Paul de Kort in ere hersteld en tot centrale as van zijn kunstwerk gemaakt. Rond de as drijven 20 meter lange kraggen (rietmatten) die aan één zijde zijn bevestigd aan een paal. Ze functioneren als een soort windwijzers; bij sterke wind en stroming wijzen ze allemaal in dezelfde richting. In de winter is het Zwarte Meer een belangrijk rustgebied voor vogels en is de dam gedeeltelijk ontoegankelijk voor de mens.

Deltawerk//

Als laatste een foto van Deltawerk// van RAAAf &Atelier Lyon. Van dit kunstwerk was ik echt ondersteboven; gigantisch en op een prachtige plek in het Waterloopbos. Het bos zelf was al ongelooflijk mooi in herfstkleuren en dit enorme werk staat daar helemaal op z’n plek. Het is een transformatie van de Deltagoot, een voormalige testfaciliteit van het Waterloopkundig laboratorium De Voorst als testmodel voor de Deltawerken. Door dit kolossale monument van de Nederlandse strijd tegen het water uit te graven komt dit “Deltawerk op schaal” in het water te staan. Een bijzondere ervaring om in het werk rond te lopen en de reusachtige omvang te ervaren.

Wij hadden een prachtige dag met deze tour en het is zeker in deze tijd een heel leuk uitje! Chagrijn was er ook omdat we i.p.v de beoogde 120 kilometer zeker 300 kilometer reden. Het is echt wel een puzzeltocht om alles te vinden ( is ook niet gelukt) en sommige waren zeer moeilijk te bereiken door werkzaamheden aan de toegangsweg. Aan het eind van de dag toch zeker heel gelukkig met alles wat we gezien hadden; door al die kilometers hebben we veel van de omgeving van de Flevo- en Noordoostpolder gezien, wat voor ons totaal onbekend was. In deze donkere dagen moet je wel op tijd vertrekken anders red je het echt niet om alle negen! werken te bezichtigen op één dag. De locaties en meer informatie vindt je op landartflevoland.nl