Duitse overheid neemt verwaterd CO2-reductie plan aan

ANALYSE - Twee weken geleden maakte de Duitse overheid plannen bekend om 2,7 GW aan bruinkoolcentrales van de elektriciteitsmarkt te halen en in reserve capaciteit te plaatsen. Tijd om na de aanvankelijke feestvreugde de analyse van Craig Morris te plaatsen.

Tekst: Craig Morris. Vertaling: Krispijn Beek.

Het plan om een soort van nationaal CO2 emissiehandelssysteem te implementeren, dat zich specifiek richt op elektriciteitsproductie door bruinkool is officieel dood. Twee weken geleden maakte de Duitse regering een ander plan bekend met een bredere focus. Buiten de kolensector lijkt niemand erg enthousiast over het plan.

De afgelopen weken heb ik mijn lezers de details bespaard. Tenslotte publiceerde Clean Energy Wire al een stap-voor-stap verslag van het debat. Het is voldoende om te zeggen dat een betaalbaar, effectief en polititiek elegant voorstel tegenstand ondervond van sommige vakbonden en de industrie, en dat zij hun zin hebben gekregen. Als je wil horen hoe de bittere klaagzwang in het Duitse debat klonk, verwijs ik je naar Lily Fuhr’s recente post op Energietransition.de.

300.000 handtekeningen voor het uitfaseren van kolen en een aantal protesten hebben niet geholpen: de Duitse overheid gaf toe aan de kolenbelangen. (Foto Christian Mang / Campact, CC BY-NC 2.0)

Hier is een overzicht van de overeenkomst van twee weken terug, dat verschillende afspraken bevat die meer of minder gerelateerd zijn aan elektriciteitsproductie m.b.v. kolen:

• 2,7 GW aan bruinkoolcentrales worden uit de elektriciteitsmarkt gehaald en in een capaciteitsreserve geplaatst;
• Omdat Duitsland met dit akkoord alleen zijn CO2 reductiedoelstelling voor 2020 niet haalt wordt jaarlijks 1 miljard Euro extra uitgetrokken voor additionele energieefficiency maatregelen (specifiek: wkk en warmtepompen);
• Eigenaren van kerncentrales zijn zelf financieel aansprakelijk voor verwijdering van kernafval;
• Uitbreidingen van het elektriciteitsnetwerk gaan door. Beieren blokkeert de voortgang hiervan, dus de focus zal liggen op het beter gebruik maken van bestaande hoogspanningsleidingen, en op plaatsen waar publieke weerstand bestaat zal er meer gebruik worden gemaakt van ondergrondse kabels i.p.v. bovengrondse.

Elk onderdeel zou zijn eigen blog bericht vergen om uit te leggen, dus volg de links bij de items over kernenergie en het elektriciteitsnetwerk voor meer informatie. Hier zal ik me focussen op kolen.

Greenpeace’s Tobias Münchmeyer reageerde op aangekondigde afspraken door Bondskanselier Merkel te herinneren aan haar belofte om over te schakelen van kolen tijdens de G7-top van juni. Nu krijgen kolencentrales die van de elektriciteitsmarkt gehaald worden in essentie een gouden parachute – ze zullen betaald worden om standby te blijven. In een paper dat drie weken geleden werd gepubliceerd berekende Duitsland leidende economische instituut DIW (PDF in Duits) dat het voorstel om 2,7 GW aan bruinkoolcentrales – in basis het voorliggende akkoord – duurder zou zijn en minder CO2 emissie zou reduceren dan de klimaatheffing, die succesvol geblokkeerd is door IG BCE (de vakbond voor de mijnbouw-, chemie- en energiesector). In feite vonden de economen dat de emissie reductie van de kolenreserve slechts een tiende waren van wat een klimaatheffing zou hebben bereikt – vandaar de noodzaak voor alle andere maatregelen.

De Duitse overheid negeerde niet alleen haar eigen top economen, maar ook haar top milieubeleidsadviseurs. Een maand geleden publiceerde de SRU (PDF in Duits) “10 stellingen over de toekomst van kolen tot 2040.” De eerst is cruciaal: we moeten het grootste deel van onze fossiele energiereserves in de grond laten, en Duitslands enorme bruinkool reserves (die in theorie in een kwart van de elektriciteitsvraag voor de komende twee eeuwen kan voorzien) zullen de Duitse bijdrage aan de wereldwijde divesteringsbeweging zijn. Met andere woorden: we moeten ons niet alleen focussen op wat we verbranden, maar ook op wat we opgraven.

De SRU wees er ook op dat fluctueerende wind- en zonne-energie flexibele backup centrales vergen, geen basislast (wat oude bruinkool centrales zijn). Bovendien zou een ‘nationaal emissie handels platform’, gecreëerd door de klimaatheffing, een “waterbed effect” kunnen voorkomen – waarbij de dalende emissies van het ene land zich simpelweg verplaatsen naar het andere land. Met de klimaatheffing zou Duitsland emissierecten hebben kunnen vernietigen, in plaats van ze elders beschikbaar te maken.

Carsten Pfeiffer van de hernieuwbare energie associatie BEE zegt echter dat er ook goed nieuws in het plan zit:

Last night’s agreement also buried the capacity market idea called for by leading German utility groups.

Hoewel het venijn in de details zit, want vanuit het perspectief van een leek is de reservecapaciteit in wezen een kleine capaciteit markt.

Op het moment van schrijven zijn de details nog onduidelijk, inclusief de vraag welke bruinkoolcentrales gesloten zullen worden. Eerlijk gezegd is het akkoord een gemiste kans om de deur naar het uitbannen van kolen te openen. Hoe moeilijk het ook is voor een sociaal democraat – de partij van de vakbonden – om tegen een grote vakbond op te staan. Sorry, Minister Gabriel, het is gewoon niet genoeg.

Dit artikel is oorspronkelijk door Craig Morris gepubliceerd op The Energywende Blog en met toestemming van de auteur vertaald door Krispijn Beek.

Craig Morris is Amerikaan van geboorte en woont sinds 1992 in Duitsland. In 2006 schreef hij het boek ‘Energy Switch’ en hij schrijft regelmatig over de Duitse energietransitie. Hij is editor van Renewables International, hoofdauteur van EnergyTransition.de en directeur van Petite Planète en is te vinden op Twitter als PPChef.