De drie – oh nee, vier – fases van klimaatontkenning

Het klimaatdebat is een interessant debat. Allereerst natuurlijk omdat het geen echt debat is. Aan de ene kant staan halve en vooral hele leken die maar wat roepen, en aan de andere kant het overgrote deel van de wetenschappelijke gemeenschap die inmiddels al vele malen en op vele manieren onafhankelijk bewezen hebben dat de aarde opwarmt en dat dat komt door de mens. De verhoudingen in het debat laten zich het best als volgt samenvatten:

Ten tweede omdat het een mooie casus is die de afgelopen jaren liet zien hoe mensen, in dit geval klimaatontkenners, zich vastklampen aan hun overtuiging, of in dit geval de gewenste uitkomst, namelijk niets doen. Want dat is waar het bij dit issue om draait. Niet zozeer om de wetenschap, maar om de consequentie die de bereikte wetenschappelijke consensus voor jezelf heeft, of het bedrijf dat je vertegenwoordigt. Dat je iets moet veranderen aan je leefstijl of hoe je bedrijf opereert. Dat is ongewenst, dus wordt alles op alles gezet om maar niet tot die conclusie te hoeven komen.

Tegelijkertijd zijn klimaatontkenners niet compleet immuun voor de voortgang van de wetenschap, wat ervoor zorgt dat ze steeds hun argumentatie moeten aanpassen, om toch bij dezelfde conclusie uit te kunnen komen. In de jaren dat ik blogde zag ik de gemiddelde klimaatontkennende Sargasso-bezoeker door drie fases gaan, en recentelijk werd daar een vierde aan toegevoegd. De fases illustreren hoe klimaatontkenning steeds meer een achterhoedegevecht aan het worden is, maar op de een of andere manier toch onuitroeibaar lijkt.

Fase 1: Klimaatverandering bestaat niet (dus we hoeven niets te doen)

Gewapend met kaartjes waarin ze begonnen te meten vanaf het ongewoon warme jaar 1998 bleven ze volhouden dat er geen opwarming was. Afhankelijk van het eindpunt dat je cherry-pickte kon je zelfs beweren dat het afkoelde. En iets wat niet bestaat, daar hoef je nu natuurlijk niets tegen te doen. Logisch toch?

Fase 2: Klimaatverandering bestaat, maar wordt niet veroorzaakt door de mens (dus we hoeven niets te doen)

In fase 1 zijn we lang blijven hangen. Maar toen de temperatuur in hoge regionen bleef die, ook al waren ze misschien niet hoger dan 1998, toch ook warmer waren dan het langjarige gemiddelde kwam er langzaamaan de noodzaak om iets genuanceerder te worden. Er ontstond een nieuwe groep die toegaf dat er opwarming was. Maar hey, het klimaat verandert continu, en de mensheid heeft eerder zulke temperaturen meegemaakt. Kortom, het is een natuurlijk proces! Het is totale zelfoverschatting dat de mens denkt dat hij het klimaat überhaupt kan beïnvloeden! Laten we voor het gemak even vergeten dat de vorige keren dat de mensheid met zulke temperaturen te maken had er geen miljarden mensen in kwetsbare kustgebieden woonden en de klimaatverandering ongewoon hard gaat. Dan kunnen we roepen dat we nu niets hoeven te doen. Logisch toch?

Fase 3: Klimaatverandering bestaat, de mens veroorzaakt het, maar we kunnen er niets aan doen (dus we hoeven niets te doen)

Maar ook hier stapelen de bewijzen zich op, die de schuld toch duidelijk bij de mens leggen. En dit levert wederom een verandering van standpunt op. Ok, dus de mens is wel verantwoordelijk, maar het is eigenlijk al te laat. We gaan de temperatuurstijging toch niet meer voorkomen, en we kunnen het beste investeren in dingen die de gevolgen aanpakken, straks, later. Dat dit voor een groot deel van de wereld geen haalbare en vooral betaalbare kaart is, en dat een vertraging van de opwarming ook winst is, dat vergeten we gemakshalve even. Hun conclusie? We hoeven nu dus niets te doen. Logisch toch?

Fase 4: Klimaatverandering bestaat, de mens veroorzaakt het, we kunnen er iets aan doen, maar alleen met kernenergie (dus we hoeven niets te doen)

Met het verbeteren van de technieken en opbrengsten achter de verschillende renewables zwellen de stemmen die het oneens zijn met de stelling van fase 3 ook steeds meer aan en dat levert fase 4 op. Het is een beetje een gekke fase, omdat de fase anders lijkt dan de eerdere. Er wordt namelijk voor het eerst een alternatief aangereikt door de groep. Maar in feite komt het neer op meer van hetzelfde: je hoeft nu niets te doen, je kan je leven blijven leven zoals je gewend was. Kerncentrales zijn namelijk per definitie het terrein van overheden. Dus dan hoeven we in ieder geval nu niet te investeren in zon en wind. Logisch toch?

Maar eigenlijk is het niet echt een alternatief. Het afvalprobleem blijft, het duurt tientallen jaren voordat zulke centrales opgeleverd zijn, wat veel te laat is, en ze zijn op heel veel plekken op de wereld gewoon geen optie door aardbevingsgevaar of instabiele regeringen. Kernfusie zou een mooi alternatief zijn, maar voordat dat grootschalig ingezet kan worden zijn we vele decennia verder.

Ikzelf kwam deze fase een half jaartje geleden voor het eerst bewust tegen toen een ontkenner me van het nut van kernenergie probeerde te overtuigen met een paper dat betoogde dat zelfs als we nu alle capaciteit vervangen door renewables, het nog niet voldoende zal zijn om klimaatverandering tegen te houden. Hoe de capaciteit vervangen door kernenergie in plaats van renewables dat probleem dan wel zou oplossen werd me niet duidelijk.

Fase 5? (dus we hoeven niets te doen)

Het lijkt duidelijk dat fase 4 ook niet het eindpunt zal zijn voor ontkenners. Om eerlijk te zijn dacht ik dat fase 3 het eindpunt zou zijn, en dat het daarna onmogelijk zou worden een klimaatontkennend standpunt in te nemen. Ik had het mis. Maar wat komt er na fase 4? De fase waarin het onmogelijk zal zijn nog klimaatontkennend te zijn? Of komt er nog een tussenfase?

We wachten af, terwijl de aarde langzaam verder opwarmt.