Dossier Fons Jacobs: de onopgehelderde vragen (slot)

ONDERZOEK - Het is nooit duidelijk geworden wie achter de bedreiging van de toenmalige Helmondse burgemeester Fons Jacobs zat. Wel blijkt nu dat hij zelf verdacht werd van corruptie. In dit laatste deel: wat wordt er nog toegedekt en welke vragen blijven onbeantwoord? (Deel 1, 2, 3, 4, 5, nieuws)

De Carpe Diem-affaire telt ogenschijnlijk alleen verliezers. Coffeeshop-exploitant John Vosmeer zit volkomen berooid in Spanje en is vervolgd wegens witwassen. Oud-burgemeester Jacobs zit gepensioneerd thuis en heeft, volgens de officiële berichtgeving, geen idee wie het ooit op zijn leven had gemunt. Hasj-leverancier Yusuf claimt drie ton kwijt te zijn aan het Helmondse coffeeshop-avontuur. Een mede-geldschieter die Vosmeer twee ton leende met zijn huis als onderpand, is zijn geld – en misschien dus zijn huis – ook kwijt. Er is veel geld van eigenaar verwisseld, iemand is er beter van geworden, maar de vraag is: wie?

Als de officiële lezing van de autoriteiten klopt, is de rechtsstaat ernstig geweld aangedaan. Immers: het bestuur is gezwicht voor intimidatie, de coffeeshop is gesloten en de daders gaan vrijuit. Terwijl die shop, die een rechtmatige vergunning had, natuurlijk gewoon beschermd had moeten worden.

Ronduit vervelend is dat eigenlijk niemand weet waarom het allemaal zo is gelopen. Veel vragen blijven nog steeds onbeantwoord. En de opstelling van de autoriteiten maakt opheldering ook moeilijk.

Alles overziend lijken de twee belangrijkste vragen:

1. Waarom en door wie werd burgemeester Jacobs bedreigd?
2. Was Jacobs corrupt? Riep hij de problemen over zichzelf af, of was hij slachtoffer van zijn verantwoordelijkheid als burgemeester?

Daar vloeien automatisch een heleboel andere onbeantwoorde vragen uit voort.

Rijksrecherche

Waar heeft het rijksrecherche-onderzoek naar Jacobs zich precies op gericht? Ruim een jaar is er onderzoek gedaan naar mogelijk corrupt handelen door de burgemeester, daarna is nog eens een half jaar gewacht met een besluit over vervolging. Uiteindelijk kwam het OM met de conclusie dat het ‘voldoende aannemelijk is’ dat Jacobs ‘onschuldig is aan het feit waarop de verdenking betrekking had’. Maar: wat was de verdenking dan? Waarom is het ‘aannemelijk’ dat de burgemeester onschuldig is? Over welk ‘feit’ hebben we het hier? Wie is er gehoord door de rijksrecherche? Sargasso heeft, ondanks tientallen gesprekken met vrijwel alle hoofdpersonen, niemand kunnen vinden die zegt te zijn ondervraagd.

Spin in het web

Feit is dat de vergunningverlening aan de coffeeshop in Helmond met tal van vraagtekens is omgeven, en telkens zit Jacobs als een spin in het web. Heeft de rijksrecherche plausibele verklaringen gekregen voor de vele ongerijmdheden in het dossier? Om er twee concreet te noemen: Jacobs meldt in december 2009 aan de Helmondse gemeenteraad dat de vergunningaanvraag van Beugelsplein 2 niet meer loopt. Die aanvraag is er nooit geweest – wel eentje van Beugelsplein 5. En in de vergadering van B&W wordt volgens de notulen gesproken over een eventuele verhuizing van coffeeshop Carpe Diem naar Beugelsplein 46 – een niet-bestaand pand. Weet de rijksrecherche hoe dit allemaal zit?

Is het eigenlijk wel aan het OM om te concluderen dat iemand onschuldig is? Is dat niet een taak van de rechter? Het Openbaar Ministerie zal niet een jaar strafrechtelijk onderzoek doen op basis van een wild gerucht – er zijn dus ongetwijfeld harde aanwijzingen geweest dat Jacobs zich inliet met corruptie. Zolang het OM geen verdere openheid van zaken geeft, blijft deze lucht aan Jacobs kleven. Temeer daar dezelfde burgemeester in zijn vorige standplaats Brunssum ook al in soortgelijke problemen was gekomen, en beschuldigingen van corruptie ook de ronde deden. In Brunssum – zo meldt het OM aan Sargasso – is indertijd nooit rijksrecherche-onderzoek gedaan. Waarom eigenlijk niet?

Politie Brabant

Maar er speelt meer. Zoals nu dus bekend is geworden, heeft er een zeer grootschalig rijksrecherche-onderzoek gelopen naar corruptie binnen de politie Brabant. Met als saillant detail dat de (voormalige) hoofdverdachten van het omkopen van agenten dezelfde personen zijn die coffeeshop Carpe Diem in Helmond hebben opgezet: hasj-leverancier Yusuf, pandeigenaar Nico K., beveiliger Robin B.

Nóg opmerkelijker: in het tienduizenden pagina’s tellende dossier van dat tweede rijksrecherche-onderzoek zijn alle verwijzingen naar Helmond, naar coffeeshop Carpe Diem en naar burgemeester Jacobs weggelaten. Terwijl de politie de betrokkenen rond de Helmondse coffeeshop in die periode bijna dag en nacht volgde via telefoontaps en feitelijk schaduwen. Kennelijk moest een nóg groter of gevoeliger onderzoek worden afgeschermd, waardoor niet alles in de vrijgegeven strafdossiers mocht belanden.

Ongekend stilzwijgen

Een groot deel van de openstaande vragen kan worden beantwoord door de autoriteiten, indien ze dat zouden willen. Maar die autoriteiten hullen zich tot dusverre in een stilzwijgen dat voor Nederlandse begrippen ongekend is.

Sargasso diende het afgelopen jaar bij negen verschillende instanties vijftien verschillende Wob-verzoeken in (Wet openbaarheid van bestuur). Vrijwel alle verzoeken werden maandenlang getraineerd en vervolgens integraal afgewezen. Er is overleg geweest tussen de instanties, hebben we geleerd, over wie wat zou verstrekken.

Het Parket Generaal in Den Haag ‘vergat’ aanvankelijk de rijksrecherche te vragen of ze onderzoek hadden gedaan naar Jacobs en keek ‘per abuis’ alleen in de eigen archieven. De gemeente Helmond lakte bijna alles weg uit de stukken wat maar weg te lakken viel. En blijkt de zakelijke agenda van Jacobs tot juli 2009 ‘per abuis’ uit Outlook te hebben gewist. De politie Brabant Zuid-Oost levert aanvankelijk geen enkel document en pas na een reprimande van de bezwaarcommissie honderden volledig zwartgemaakte stukken. De provincie Brabant verstrekt niets. Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt geen stukken over Jacobs te hebben, anders dan over zijn salariëring. Over al deze kwesties lopen nog bezwaarprocedures èn rechtszaken – inmiddels vijf aangespannen processen en dat aantal groeit nog.

Ernstig is ook dat de Staat tot dusverre geen enkele uitleg heeft willen geven over de bedreiging van Jacobs. Terwijl de veiligheidsmaatregelen ongekend van omvang zijn geweest – zelfs Defensie is er bij ingeschakeld. De achtergronden van de bedreiging – die opmerkelijk genoeg ook ineens weer was verdwenen, zonder dat de daders ooit zijn gepakt – zijn omgeven met een soort staatsgeheim. Waarom?

De combinatie van alle factoren wekt de stellige indruk dat er zaken worden afgedekt. Uiteindelijk zal de rechter, aan het einde van de langlopende Wob-procedures, wel openheid gelasten, maar dat duurt – vanwege drukte bij de rechtbanken – nog zeker zes tot negen maanden. Het zou beter zijn als de verantwoordelijke autoriteiten eerder met antwoorden komen op de vele, vele vragen in ‘dossier Fons Jacobs’.