ACHTERGROND - Kan de zege van het rechtse populisme nog worden gekeerd? Wat is er nodig aan onderhoudswerk aan onze democratie? Het zijn simpele vragen onder druk van de komende verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland. De uitvoering van de Brexit maakt het nog ingewikkelder. Maar antwoorden die hout snijden zijn er maar weinig.
In dit stuk en misschien nog een volgend verhaal, probeer ik te verkennen wat er aan de orde is en hoe de gematigden de middelmatigheid der populisten het hoofd kunnen bieden. Ik onderscheid het politieke proces (besluiten wat we willen) van het bestuurlijke proces (regelen dat we het bereiken).
Waarheid en redelijk overleg
Democratie is een systeem van regeren, met pijlers van waarheid en redelijk debat. Onze vertegenwoordigende organen mogen niet worden voorgelogen. Ons politiek debat vraagt niet naar macht, maar om uitwisselen en afwegen van argumenten.
Democratisch besluiten is aan regels gebonden: de belangrijkste is dat de meerderheid beslist. Ook belangrijk is dat optimaal rekening gehouden wordt met de minderheid. Hoe beslissingen worden genomen, is ook in diverse regels vastgelegd. Ik noem maar eens wat: het onderwerp moet tevoren bekend worden gemaakt en de beslissers moeten zich kunnen voorbereiden. Op opvattingen staat geen straf, er is een veilige rechtsstaat. Of: elke uitgave moet gedekt zijn door een politieke beslissing.
Democratisch overleg is minder strak geregeld, maar wel verplichtend. Onze democratie is niet alleen stemmen tellen, maar vinden van verstandige oplossingen voor tegenstellingen. Het eerste zou je plebiscitaire democratie kunnen noemen, het tweede deliberatieve democratie. Voor de laatste vorm heb je geïnformeerde en betrokken burgers nodig. Goed burgerschap is geen kijksport. (Putnam)
Het is overzichtelijk: de politiek bepaalt de richting/het doel, de bureaucratie geeft de middelen er bij en voert uit. Als de volksvertegenwoordiging wordt voorgelogen, wordt een doodzonde begaan. Politiek debat is uitwisselen van rationele argumenten, die argumenten wegen en gezamenlijk tot een beleid of oplossing komen.
De waarheid is niet meer in tel: bij Trump en Poetin niet, maar ook in onze politiek is de meerderheid in het parlement belangrijer dan het waar en effectief. Dat gaat ten nadele van de wetgevingskwaliteit en overzicht. Redelijke oplossingen zoeken voor verschillen doen we soms: de zonde van de laatste formatie was dat verschillen zijn uitgeruild.
Democratie is een levenshouding. Dat is meer dan procedure.
Vertrouwen in democratie
Gaat er iets mis? Opvallend is dat de tientallen nieuwe partijen in ons land niet meer op een toch al zeer omvangrijk stembiljet passen. Is dat een bewijs dat het systeem ziek is? Of juist gezond?
In de V.S. is 83% van de ondervraagden er van overtuigd dat ze geen geïnformeerde kiezers zijn, 21% vindt dat de komende president het politieke systeem mag slopen, in plaats van het repareren. Minder dan 30% van de millenials – mensen van na 1980 – vindt het leven in een democratie essentieel. Zo krijg je Trump en gepensioneerde generaals, met de koosnaam “dolle hond” als minister.
In Nederland lijken veel nieuwlichters voor regelmatige referenda, maar dat is een beperkte opvatting van democratie. Alleen stemmen tellen is wat weinig. Het is aandoenlijk en curieus: ik zie niet in waarom mensen dan beter worden gehoord en meer tevreden zouden zijn over het beleid. Zouden de nieuwlichters echt denken dat ze het beleid zullen gaan sturen? Het gaat om verstandige besluiten en het afwegen van belangen, daarna om effectieve uitvoering. Het zijn drie gebieden, waarvan de kiezer weinig notie heeft.
Herman Wijffels, te gast in Buitenhof had hoop: de klimaatovereenkomst van Parijs en de noodzaak van een transitie naar een nieuwe economie moest maar eens op de agenda voor de komende regering. Alleen, zei hij vriendelijk: ‘de politiek leidt niet, maar volgt’. Ik denk dat het waar is dat de politiek vooral volgt en niet leidt. Waarom?
Wetten en uitvoering in de V.S.
Michael Glennon, een Amerikaanse politicoloog verbaast zich over de beperkte verschillen in het buitenlands beleid, terwijl de presidenten toch sterk verschillend zijn. Hij ziet de oorzaak in het “Double Government”, een tweede laag van bureaucratische macht. De constitutionele en electorale beperkingen zijn voor officiële machthebbers: het congres, de president. Die tweede laag heeft misschien wel meer macht, maar houdt die secuur verborgen.
Obama spreekt in een afscheidsinterview over de “agencies”, die in 2011 door de Washington Post op een verontrustende wijze in beeld zijn gebracht en hoe hij de gebreken van de officiële machthebbers wilde repareren. Bush liet wildgroei van agencies ontstaan, in de eindeloze oorlog tegen de terreur na 9/11, Obama had daar weinig verweer tegen, door een onwillig Congres. Obama noemt het Congres “dysfunctional”, maar de erosie in politieke zin is ernstig. Glennon vergelijkt het met de communistenjacht van McCarthy in de jaren vijftig, die uiteindelijk door de politiek werd beëindigd. Maar hoe zal dat nu gaan?
In zijn uitsmijter van 15 juli 2016 zegt Glennon: “If the experiment in reason and truth is to survive, the American people must themselves, in their decency, see autoritarian demagogery for what it is – and reject it. Neither Congress nor the courts nor bureaucracy will do that for them.”
Drie maanden later werd duidelijk dat de volgende president Trump zou gaan heten.
Nederlandse scheiding der machten
Wij hebben geen NSA, geen oorlogvoerende CIA, geen ‘war on terror’. Maar ons Huis van Thorbecke is door de commissie Van de Donk tot ruïne verklaard: ik heb daar in september j.l. wat over geschreven. Een sleutelbegrip is “systeemverantwoordelijkheid”: de Haagse bemoeizucht met alles wordt er door verklaard en gelegitimeerd. De minister moet immers over alles door het parlement ter verantwoording kunnen worden geroepen. Dat vindt tenminste bestuurlijk “Den Haag”. Maar het idee dat je overal over gaat is een misvatting, die vooral op de Haagse vierkante kilometer wordt gecultiveerd.
Hoe zit het met onze scheiding der machten? Wat is de rol van de Eerste Kamer? Wat is de rol van de Raad van State? Doet de wetgevende macht zijn ding? Is de rechtspraak onafhankelijk en autonoom? Vragen voor een slow politics debat in de Balie (samen met de Correspondent).
Het gesprek was verwarrend, maar misschien was dat bedoeld. De politiek in dit land wordt onordelijker met de dag; dat komt vooral door Twitter, dat iedereen verplicht om onmiddellijk en ongenuanceerd te reageren, meende men. Zou het? Of wordt het getweet van Trump en Wilders te veel gevolgd?
De wetten zijn steeds minder van kwaliteit: het politieke is zo dominant in zijn koortsachtige scoringsdrift, dat juridisch advies van de Raad van State alleen door de Regering gebruikt wordt als het politiek uitkomt. De Eerste Kamer moet zich ook over de kwaliteit van wetgeving buigen, maar komt daar meestal niet meer toe. Ook het uitruilakkoord van Kamp en Bos maakte de afhankelijkheid van steun in de beide kamers erg groot.
Het beeld van Loek Hermans in de Balie was mij niettemin te somber. Dat de rechter in het Urgenda-proces iets deed dat de wereld verbaasde werd niet vermeld: kun je parlementair gesteund milieubeleid toetsen in een civiele procedure? De Haagse rechter deed het. Ook boeiend: de limiet die de rechter stelde aan de gaswinning in Groningen. Die gaswinning wordt bepaald door de minister van EZ, maar de rechter maakte een eigen afweging. Ik vind het tekenen van hoop, omdat de rechtspraak zijn eigen positie in de trias politica lijkt op te eisen.
Populisme en richting
Politici zouden een soort eed moeten afleggen, zoals dokters, meende A. Huffington: “richt geen kwaad aan”. Dat lijkt me een goed principe. De wereld is slecht af met leiders die weinig op hebben met de waarheid. Of die vertekenen door de hyperbolen, waarmee zij hun kiezers paaien. Als politici zich hebben gebonden aan dit principe “do no harm”, kunnen ze elkaar beoordelen. Dan hoeft de rechter zich niet meer over “minder” te buigen.
Het politieke proces heeft te lijden van de voortdurende druk van de twitterende leidsmannen, die in hun simplisme nadenken vermijden. Wat is dat, “make America great again”? Wanneer sta je “aan de goede kant van de geschiedenis” en wie bepaalt dat?
Dat is geen klein probleem. Waarom lijkt de kiezer vatbaar voor inhoudsloze boodschappen? Gaat politiek nog over moralisme, over waarden? Daarover moet ik het ook nog hebben. Alleen heb ik eerst nog een ander probleem: hoe slagen we er in de uitvoering van het beleid effectief te maken? Het gaat niet alleen om wat wij willen, maar ook over hoe we dat effectief uitvoeren: door beperking van de sturingsdrift vanuit het politieke proces en door eenvoud. Daar kom ik op terug.
Reacties (75)
Kwaad is een erg subjectief begrip. In de ogen van populisten is ‘Links’ en ‘socialisme’ bijvoorbeeld Het kwaad. Bovendien kun je er gif op innemen dat ijzervreters met namen als ‘Dolle Hond’ over lijken zullen gaan als zij menen dat dat ‘for the greater good’ is.
Populisme is vooral ontstaan door de weigering van linkse partijen om een links beleid te voeren. Een linkse partij is een partij met een links verkiezingsprogramma. Doordat deze linkse partijen een rechts beleid voeren, dat wil zeggen het afbreken van de verzorgingsstaat, keren linkse kiezers zich af van de linkse partijen. Dit afbreken gebeurt overal. Of links nu alleen regeert of een coalitie sluit met rechts, het maakt niets uit. Ze breken de verzorgingsstaat af en misschien is dit goed voor economische groei, misschien levert het banen op. Maar dit is niet wat linkse kiezers van linkse partijen verwachten en verlangen.
Omdat rechtse partijen niet een alleen een rechts verkiezingsprogramma hebben maar ook rechts beleid voeren, dat wil zeggen de afbraak van de verzorgingsstaat, kunnen linkse kiezers niet meer terecht bij bestaande partijen. De linkse partijen verliezen een fors deel van hun potentiële achterban. Maar een deel van de achterban laat zich in wanhoop verleiden tot populisten die net doen of ze links beleid willen voeren. Je ziet deze tendens overal in de wereld. Sociaal democraten voeren overal een onvervalst rechtbeleid maar blijven doorgaan met beloften om links beleid te voeren. Het zijn uiteindelijk de Obama’s van deze wereld die de Trumps aan de macht helpen. Het is in Nederland de PvdA en GroenLinks die Wilders straks nog tot premier van Nederland maken.
@1: Hier lijkt me ook het werk van Weber van belang. De moderne Staat heeft het geweldsmonopolie: de rechtsstaat perkt die blote staatsmacht en dus het recht om geweld te gebruiken weliswaar in (het recht geeft de Staat de voorwaarden waaronder het geweld mag gebruiken), maar reeds in de vorm van politie en justitie manifesteert zich die geweldsmonopolie (de Staat dwingt bv. burgers belastingen te betalen en anders tegen hun wil op te sluiten).
Sowieso is politiek altijd een afweging tussen twee kwaden: gunnen we bv. Afrika onze productie zodat Afrikanen rijker worden maar waardoor onze onderklasse haar banen verliest en dus armer wordt of kiezen we voor ons eigen volk boven anderen? Uiteindelijk zijn politieke keuzes zo gebaseerd op een waardenhiërarchie. Godzijdank hebben we nooit een Joker (Batman), dus iemand met als intentie puur kwaad te doen, als machthebber gehad: zelfs Hitler wilde niets anders dan puur goed doen door de wereld te verlossen van het Kwaad in de vorm van het Joodse ras. Of wellicht wordt het grootste kwaad precies gedaan door de mensen die puur goed willen doen! Misschien begint een betere wereld wel door wat minder empathie te voelen met de medemens (dus met wat minder Gutmenschen):
http://brandpunt.kro-ncrv.nl/brandpuntplus/paul-bloom-empathie/
De auteur lijkt het kwaad te verbinden met de leugen, maar het is net zo subjectief/partijdig om te denken dat jij de waarheid vertelt en je politieke tegenstander leugens/onzin als dat het subjectief/partijdig is om te denken dat jij een goede intentie hebt en je politieke tegenstander een kwade intentie. Waarheid is geen gegeven – niet iets dat jij bij wijze van goddelijke gratie ontvangt en de andersdenkende niet – maar hooguit een metafysisch doel waarnaar je kunt streven door middel van een redelijk debat en de uitwisseling van standpunten. Maar dat heb ik al zo vaak uitgelegd hier…
@2:
Links beleid is niet te voeren, dat is het probleem. Gratis geld bestaat namelijk niet, in de grotemensenwereld.
@5: Jawel hoor. Alleen niet voor de doorsnee burger.
@3: Dat is niet wat Bloom zegt.
@1: je kunt het ook wat minder letterlijk nemen. Huffington refereert aan de eed van Hippocrates, die de artsen sinds honderden jaren afleggen. Ook in medische handelingen is het niet altijd helder wat het kwaad is.
Maar ik bedoelde b.v. de tweet van Wilders, met een bebloede Merkel. Ik vind dat een vergiftiging van het openbaar debat, geen onschuldige hyperbool. Als daar niets aan gebeurt, dan staan we dadelijk met verbijstering te kijken naar de wreedheden die we elkaar aandoen.
Ik vind dat de politiek elkaar de maat moet nemen over wat kwaadaardig is, niet de rechtspraak. Maar dan moet je wel een begin van een norm hebben.
@2: Ik snap wat je zegt, maar het gaat me in zijn radicaliteit te ver. Er mag gezocht worden naar een balans tussen verzorging en vrijheid; dat doen centrumpartijen soms met verve, soms met ongelukkige ingrepen. Dat het een hopeloze strijd is die alleen eng rechts aan de macht brengt, ik snap het maar het is een somber wereldbeeld dat ik niet deel.
@3,4: het afwegen in de politiek gaat niet tussen twee kwaden, want dat zou veel te overzichtelijk zijn, maar tussen talloze goeden. Dat het “kwaad” zich niet zo gemakkelijk laat definiëren, daarover gaat het stuk nu net. We weten niet hoe we de waarheid kunnen vinden, behalve wanneer we samen beslissen dat we proberen de waarheid te ontdekken. En daarover op volwassen en rationele wijze met elkaar debatteren.
@5,6: Ik vind links beleid niet zo moeilijk: een beetje respect voor elkaar, een beetje eerlijker delen dan we nu doen. Free lunches zijn er niet, gratis geld ook niet. Maar grote mensen kunnen in hun wereld nadenken over wat de problemen zijn en met elkaar uitzoeken hoe je die kunt oplossen.
@0
Het blijft politiek navelstaren in jouw stukken. En ik erger me er te pletter aan. Omdat je volgens mij absoluut niet beseft wat er werkelijk aan de hand is.
Om te beseffen wat er werkelijk aan de hand is, moet je naar de VS kijken. Populistisch rechts maakt daar al een jaar of 15, 20 grotendeels de dienst uit in de Republikeinse partij. Het gaat die beweging maar om één ding: macht. En het belangrijkste middel om die macht te verwerven: beeldvorming. Dat is bijvoorbeeld de reden waarom Obamacare hoe dan ook kapot moet. Als dat zou slagen, zou het de geschiedenis in gaan als een succes van Obama en de Democraten, en dat mag absoluut niet gebeuren. Een succes voor de ander is, vanuit propaganda-oogpunt, een nederlaag voor jou.
Verder is de propaganda grotendeels gericht op het creëren en vervolgens aanwakkeren van verdeeldheid, wantrouwen, onvrede. Waarom? Omdat het werkt. Zolang het werkt, zullen ze ermee doorgaan.
De macht die ze op deze manier verwerven, wordt gebruikt om de greep op de macht verder te versterken. Zie de “voter id laws”, of het bijna een jaar lang blokkeren van de benoeming van een nieuwe opperrechter. Of zie wat er onlangs een North-Carolina gebeurde, toen daar een Democraat als nieuwe gouverneur werd gekozen: de Republikeinse meerderheid probeerde er nog snel een aantal wetten doorheen te jassen om de bevoegdheden van die nieuwe gouverneur zo veel mogelijk in te perken. (Als ik het goed heb is dat uiteindelijk door een rechter teruggedraaid.)
Goede bedoelingen of geneuzel over “effectief maken van beleid” bieden absoluut geen tegenwicht. Ik zeg niet dat het onbelangrijk is, maar het is absoluut niet opgewassen tegen de populistische propaganda. Dat hebben we ondertussen in de VS wel kunnen zien. De Europese populisten mogen dan op bepaalde punten afwijken van de Amerikaanse Republikeinen, maar de campagnestrategieën en -trucs zijn grotendeels hetzelfde.
Ik beweer niet te weten hoe het wel moet. Maar wat er in de VS gebeurt laat in elk geval zien hoe het niet moet. De grootste fout die je kunt maken is het onderschatten van het belang van beeldvorming en van de effectiviteit van populistische campagnes.
@1
Ik heb wel eens het idee geopperd dat iedereen die in de volksvertegenwoordiging spreekt (of er informatie aan verstrekt) onder ede zou moeten staan. En dat degene die meineed pleegt vervolgd zou kunnen worden. Dat lijkt me wel een goede zet voor de geloofwaardigheid en een wapen tegen populisten. Het verspreiden van leugens en desinformatie in de volksvertegenwoordiging zou dan immers behoorlijk riskant worden.
Tom @0, ik vind jouw centrale stelling zo ontzettend fout: “Democratie is een systeem van regeren, met pijlers van waarheid en redelijk debat”
Wat is waarheid? Wat is redelijk debat?
Ik zie het namelijk niet bij de huidige mainstream partijen. Ze geloven in hun eigen neoliberale sprookjes en als het op echte onderwerpen aankomt is een “redelijk debat” niet meer dan een toneelstukje voor de pers. Juist de neoliberale radicalisering van het politieke midden en de holheid van alle debatten zijn in mijn ogen de belangrijkste pijlers onder de onvrede van burgers in de zittende politiek. En over leugenachtigheid van zittende politici: voorbeelden te over. Barroso? Clinton en de banken? Brexitteers met hun NHS? PvdA die voor sociaal zegt te staan en moestuintjes aanbeveelt? Om maar te zwijgen van de geldscheppende man van een minister van Zorg? Enz enz.
Het zijn allemaal zaken waarom er heel veel wantrouwen is dat zittende politici iets kunnen doen aan de somberheid over de toekomst van onze kinderen bijvoorbeeld. En dat geeft weer ruimte aan twitterende etterbakken. Niet andersom.
ps (edit) Ik vind dat een fatsoenlijke democratie niet zonder oprechtheid en fatsoenlijk debat kan, maar die zie ik nu dus niet.
Tom, lees #8, maar sla de eerste alinea over. Mijns insziens slaat Hans Custers de spijker op zijn kop. Waar we hier mee te maken hebben is een stroming, die macht verwerft door het manipuleren van beeldvorming. Politiek is voor deze mensen iets heel anders dan voor jou of voor mij. Wij zien het als een soort spel met belangen en beleid. Politici “verkopen” (vergeef me de term) hun beleidsplannen aan hun kiezers. Die kiezen vervolgens het beleid dat ze het beste vinden, of iemand die het beste voor hun belang opkomt. In een redelijk debat wordt er vervolgens naar een compromis gezocht.
Een debat kan je op drie manieren winnen. Nu vind ik “een debat winnen” een dubieuze term, maar wat ik ermee bedoel is dat de meeste mensen je achteraf gelijk geven. Dat kan je bereiken met Pathos, Ethos, en Logos. Ik neem aan dat ik ze niet uit hoef te leggen. De manier waarop wij politiek zien, is eigenlijk Logos; we zien het als een spel tussen argumenten, waarbij de beste redenatie uiteindelijk boven komt drijven. Maar in de praktijk kan een politiek debat net zo goed gewonnen worden door de persoon die het publiek emotioneel weet te raken (Pathos), of door een persoon die kan laten zien dat hij meer recht van spreken heeft dan zijn opponenten. De moderne populisten doen het laatste. Hun hele manier van politiek bedrijven bestaat uit het denigreren en vernederen van iedereen die niet bij hun groep hoort. Daar kan je geen inhoudelijk debat mee voeren; dat escaleert meteen richting onderlingen scheldpartijen.
Wilders/Trump/Farage etc. verkopen geen beleid en vertegenwoordigen geen belang. Wat zij verkopen is identiteit … horen bij de machtige groep. Politiek is in hun visie een spel om de macht, en macht krijg je als er maar genoeg mensen achter je staan. Een debat is een kans om een ander te vernederen, waardoor er meer mensen achter je gaan staan. Politiek is, voor hen, een zero-sum game, waarbij je alleen maar kunt winnen als je zorgt dat iemand anders erop achteruit gaat. Het gaat om status. Een veelzeggend voorbeeld: al 11 presidenten lang kondigt dezelfde man in de VS de inaugauratieceremonie aan. Democraat, Republikein, het maakte niet uit, hij was een soort traditie geworden. Deze man is inmiddels achter in de 80, maar nog kerngezond en was zich al aan het voorbereiden op nummer 12. Maar hij mag het niet doen; het gaat nu naar een jonge reporter, die toevallig zeer enthousiast over Trump was in de campagne. Waarom ? Simpelweg om te laten zien dat Trump nu de baas is.
Ik heb geen flauw idee hoe je hier iets effectiefs tegen kan doen, maar ik verwacht niet veel van de “appeasement” strategie die je de laatste tijd ziet. Je kan niet in debat gaan met mensen voor wie debat slechts een middel is om jou te vernederen.
@7
De eed van Hippocrates is veel concreter te interpreteren.
Met kwaad doen wordt hier bedoeld ‘aantoonbaar lichamelijke en/of psychische schade door handelen of nalatigheid.’ De aantoonbaarheid van lichamelijke en/of psychische schade als gevolg van het twitteren van een bebloede Merkel is dubieus. Het getuigt desalniettemin van smakeloosheid, respectloosheid, tactloosheid en vele andere loosheden—een symptoom van een voortschrijdende verhuftering.
De uitdaging hier lijkt me: hoe formuleer je een eenduidige anti-hufterigheids-/fatsoenlijkheids-eed? Het probleem is dat Wilders in zijn onsmakelijke superlatieven gelooft. Voor hem staat het toelaten van vluchtelingen volstrekt gelijk met bloed aan je handen hebben. Voor hem is het zó’n oprechte vergelijking, dat dergelijke uitlatingen volgens hem niet onder wat voor fatsoenlijkheids-eed dan ook vallen. En met hem zullen er genoeg zijn die zweren tot ze een ons wegen en er dan toch op los Twitteren. En dan moet dat alsnog in de rechtszaal uitgevochten worden, met waarschijnlijk dezelfde resultaat als de minderminder-rechtzaak: helemaal niets.
Zweren en eden afleggen zijn trouwens een behoorlijke archaïsche bezigheden. Wellicht moet er een Politieke Tuchtcommissie komen, zoals ze (voorlopig nog) in de VS hebben:
http://edition.cnn.com/2017/01/02/politics/office-of-congressional-ethics-oversight-of-ethics-committee-amendment/
@11: @12: Jullie radicale omkeringen lijken me pathologisch en voer voor psychologen. De populisten zouden de ander vernederen? Wel eens een analyse van de overwinning van Trump of de Brexit gelezen? Grote kans dat je dan gelezen hebt dat juist die overwinning de opstand van de vernederden was. De populisten zouden de macht hebben? Niet alleen is die populistische opstand juist de opstand van de gemarginaliserden, de machtelozen, zelfs hun volksvertegenwoordigers met massa’s stemmen worden door middel van een cordon sanitair buiten de macht gehouden!
Jullie achten Wilders’ Merkel-tweet smakeloos en geen basis voor een fatsoenlijke, redelijke discussie? Hoe noem je dan de constante vergelijkingen tussen Wilders en Hitler? Zijn die wel een goede basis voor een fatsoenlijke, redelijke discussie met de PVV en haar aanhang? Herinneren we ons de moord op Fortuyn en ‘de kogel kwam van links’. Is het demoniseren en uiteindelijk laten vermoorden van je politieke tegenstander wel fatsoenlijke politiek? Zoals Arduenn overigens terecht opmerkt meent hier iedereen een ‘goede’ en dus gerechtigde vergelijking te maken (ook al draait Hitler zich om in zijn graf, telkens als iemand hem vergelijkt met de grote Jodenvriend Wilders).
Wel zijn de populisten grofgebekt, intimiderend en wraakzuchtig. Een van de beste analyses die ik ken stelt de Hells Angels als voorlopers van de huidige populistische revolute: de achtergeblevenen, de verstotenen willen hun respect terug en autoriteit en geweld is bij uitstek de enige taal die zij spreken en begrijpen.
@11:
Je maakt je druk om het verlies van een traditie. Wat leuk!
@13
Die noem ik ook smakeloos en geen basis voor een fatsoenlijke discussie. Daaag. Met je vooroordelen.
@6: Waarbij de suggestie is: wel voor een bank of voor een land. Nou, niet dus.
Woedende instemming is ongeveer zoals ik de reacties zie. Hoe is het mogelijk, @8, dat je mij voorhoudt wat mijn inspiratie is en waarmee ik voortdurend vergelijkingen maak?
Het is precies wat ik voortdurend vertel: als je niet meer zoekt naar een oplossing voor een probleem, krijg je dit soort burgeroorlog zonder wapens (nog). Gisteren begonnen de Republikeinen met Obamacare in te trekken, zonder een alternatief voor 20 miljoen verzekerden.
Ik had het hier ook over de besmetting van deze radicaliteit in de rechtszaal: als je niet meer aan waarheidsvinding wilt doen, krijg je vrijspraak voor OJ Simpson.
Wie zegt dat ik iets onderschat? Zoek nu eens een paar stukken terug. Dan zie je dat ik Trump heb zien aankomen en een discussie had of ik hem met Mussolini mocht vergelijken.
Je stemt woedend en denigrerend in met mijn stuk.
@FrankW: eerlijk gezegd vind ik het nogal onnozel om waarheid en redelijkheid als ankerpunten fout te vinden. Ik zal maar niet vertellen welke theoretici ik hiervoor heb geraadpleegd, want het kan geen indruk op je maken.
In je ps ben je het overigens wel weer eens, dus ik houd hoop.
@Lennart: ik zie niet zo goed waar we het oneens zijn. Ik pleit ook niet voor appeasement, maar verbaas me alleen over het totale gebrek aan antwoorden van de politici op de populisten, op de feitenvrijheid, op de beleidsmatige leegte.
Goed dat je geen idee hebt wat er tegen te doen. Dan zou je blij kunnen zijn dat ik probeer een schoolse analyse te maken over hoe het systeem nu in elkaar steekt. Voor wie het niet snapte: de boodschap is dat wij ons meer met de publieke zaak moeten bemoeien, geklungel en corruptie de maat moeten nemen en ons moeten realiseren dat een tocht naar het stemhokje bijna niets zal veranderen. Je inspannen in het openbaar debat doet dat wel.
@Arduenn: ik hoop dat je het idee nu wat beter door krijgt. Ik heb geen illusie over een eenduidige regel, geloof ook niet in eden die moeten worden afgelegd. Maar een norm dat politici de openbare discussie geen kwaad mogen aandoen, lijkt me niettemin de moeite. Iemand schreef hier dat Wilders in de hel moest branden voor zijn bloederige Merkel-tweet. En dan huilie huilie doen over de demonisering: over die processen heb ik het.
@Geband van Joop: ik heb Wilders niet met Hitler vergeleken en heb nooit van die vergelijkingen gezien. Ik zal dat ook niet doen. Ik zal ook niet zeggen dat hij zijn leven onder bewaking aan zichzelf te wijten heeft, want dat vind ik ook niet. Maar als het openbare debat wordt vergiftigd, dan moet iedereen de civilcourage hebben om daar wat van te zeggen.
Dat de Hell Angels de voorhoede van ontrechten zouden zijn, lijkt mij een volkomen mallotige gedachte. Maar in een democratie mag je ook volkomen onzinnige gedachten aanhangen.
@16: Ik doelde er meer op dat met name mensen die veel inkomen verkrijgen uit bezit of vermogen profiteren van de maatregelen van de ECB. En dat een eventuele schamele economische groei niet automatisch terechtkomt bij de plebejers die hun inkomen voornamelijk uit arbeid verwerven en wiens vermogen bestaat uit spaarrekeningen met een *kuch* zeer aantrekkelijke rente.
Ik trachtte alleen mijn reactie qua lengte in verhouding met die van jou te houden. Helaas gaat daarbij soms wat nuance verloren.
@13: Wilders vergelijken met Hitler is nog steeds wat anders dan hem aan Hitler gelijk te stellen. Jij lijkt meer dat laaste te suggereren als je zegt “Jodenvriend Wilders”. De vergelijkingen gaan doorgaans over de mate waarin moslims de joden van nu zijn.
@17: Omdat je zo aandringt om het artikel dat The Hells Angels linkt aan de opkomst van het populisme zelf te mogen lezen:
https://www.thenation.com/article/this-political-theorist-predicted-the-rise-of-trumpism-his-name-was-hunter-s-thompson/
:)
Smaakmakende citaten:
@17
Dat doe ik helemaal niet.
En dat is dus precies het tegenovergestelde van wat ik zeg. Het gaat bij populistisch rechts helemaal niet om problemen en oplossingen. Het gaat enkel en alleen om macht. Zolang je dat niet beseft, en dus blijft redeneren in termen van problemen, oplossingen, of onvrede, speel je de populisten alleen maar in de kaart. In hun framing is dat immers een bevestiging van hun gelijk en dus een overwinning. En voor jou dus een nederlaag. Dat moet je nu eens tot je door laten dringen.
@20: Het gaat niet om macht maar om vergelding, niet om autoriteit anders dan geweld. Om nog weer even The Nation te citeren:
Trumpisme is daarom een ‘vreemd’ soort rechts (en lijkt inderdaad op het fascisme): het deelt met links onder meer het wantrouwen jegens autoriteiten en is populistisch maar het wil niets opbouwen maar slechts vernietigen. Het is niet optimistisch maar puur rancuneus: het wil gewoon de elite tegen zijn elitaire bek slaan om vervolgens weg te lopen.
Ikzelf heb het eens geanalyseerd als de rechtse aftakking van de hippierevolutie van ’67…
“Kan de zege van het rechtse populisme nog worden gekeerd?” Het populisme is voornamelijk links gekleurd, partijen als PVV als FN trekken vooral de achterban van SP/PvdA (Parti Socialiste in Frankrijk) aan en het sociaal economische programma van de PVV is grotendeels een kopie van die van de SP. Misschien dat je Forum voor Democratie als echte rechts populistische partij kan omschrijven, maar die staan op precies 1 zetel in de peilingen. Of dit fenomeen van groeiend populisme gekeerd kan wordt ligt er aan of de linkse partijen hun oude kiezers terug kunnen winnen. Hiervoor zullen ze een radicaal ander koers moet voeren om vooral de immigratie problemen te erkennen en het hoofd te bieden. Zo niet dan zijn krijgen ze hun oude kiezers niet weg bij de populisten, zeker niet nu dit jaar weer stevig begonnen is met Islamitische aanslagen.
Nu is die zege voorlopig nog een papieren tijger, de PVV stond altijd al veel hoger in de peilingen dan bij de echte uitslagen. Ik lees de afgelopen 5 verkiezingen niets anders dan juichende reacties van PVV’ers voor de verkiezingen en ze zijn al die keren alleen maar gezakt in werkelijke zetels. De kans dat Wilders een kabinet kan vormen is verder minder dan nihil, hij heeft zichzelf qua coalitie vakkundig schaakmat gezet. Le Pen heeft grote financiële problemen en zou het wel eens af kunnen leggen tegen de echt rechtse Fillon.
Er wordt veel teveel gekeken naar de “overwinning” van Trump. Ten eerste heeft die niet echt een meerderheid gehaald, maar een minderheid van 3 miljoen stemmen, hier win je daar niet mee. Ten 2e had hij een serieuze partij achter zich staan met decennia lange regeringen en verkiezings ervaring, Le Pen en Wilders hebben niets dan kneuzen en avonturiers in hun partij. Ten derde is hij flink geholpen door de Russen, ik denk dat onze veiligheidsdiensten wel gewaarschuwd zijn door de FSB inmenging in de Amerikaans verkiezingen en die hier weten te beperken, zo makkelijk als bij Trump zullen ze het hier niet krijgen.
@22: Klopt allemaal. Maar misschien is het gevaarlijkste juist dat in Europa het populisme niet aan de macht zal kunnen komen zodat er qua politiek niets gaat veranderen en het steeds harder gaan broeien in de samenleving. Daardoor krijg je steeds meer kans op een oorlog op straat tussen moslims en extreem-rechts, een langzaam afglijden naar een burgeroorlog als in Syrië (om het maximaal dramatisch te stellen).
@14:
“Je maakt je druk om het verlies van een traditie. Wat leuk!”
Niet echt, lees mijn post nog maar eens. Het ging met niet zozeer om die traditie, maar om te laten zien dat Identiteitspolitici zoals Trump werkelijk alles opofferen om hun eigen status te verhogen.
Maar je opmerking intrigeert me. Waarom zou het leuk zijn als ik me over een traditie druk zou maken ? Wat is er mis met tradities ?
@17: Alweer: lees #20. Ik geef je wel gelijk dat mensen zich meer met de publieke zaak zouden moeten bemoeien, maar we verschillen nogal van mening over hoe je dat het beste kunt doen.
Mijns insziens zijn we 15 jaar te laat. Zaken als fact-checking, corruptie aan de kaart stellen, economische aannames bekritiseren, etc. zijn allemaal uitermate nuttig en nodig, maar we hadden dat allemaal al veel eerder moeten doen. Juist doordat we dat niet hebben gedaan is er een groep ontstaan die er helemaal niet in gelooft. Want gedurende die 15 jaar pretendeerden we wel dat we objectief waren, klokkenluiders hielpen, en rationeel nadachten over de economie. Die pretensie was natuurlijk niet correct en heeft ervoor gezorgd dat wij nu uberhaupt niet meer serieus genomen worden.
Je kan nu wel proberen om deze zaken te repareren, en dat moet je ook eigenlijk wel doen, omdat ze nu stuk zijn. Maar je gaat er geen regressieve kiezers mee terugkrijgen. Want zoals Hans en ik je proberen uit te leggen: die kiezers zijn helemaal niet geintresseerd meer in beleid. Elke poging tot rationele analyses of inhoudelijke argumentatie wordt geframed als zwaktebod, en zal ervoor zorgen dat jouw status lager wordt in de ogen van de regressieven.
Rob Wijnberg schreef een soort open brief aan de PVV-er, die uiteindelijk door TPO is doorgeplaatst. Online was er geen enkele positieve reactie, slechts haat en nijd. Via e-mail kreeg Rob wel een paar positieve reacties; maar dat laat zien, dat er een soort group-thinks is die ervoor zorgt dat mensen uit een ander “kamp” altijd publiekelijk afgemaakt moeten worden, onafhankelijk van wat ze zeggen. Het is niet meer acceptabel in regressieve kringen om in het openbaar positief te zijn. En dat betekent, dat elk debat bij voorbaat kansloos is geworden.
Ik zei dat ik geen flauw idee had wat te doen, maar dat is niet helemaal waar. Als je kijkt naar wat succesvol is, dan moet ik helaas concluderen dat dat tot nu toe vooral terugschelden is. En dat klopt ook wel; je kan een debat waarbij vooral op Ethos wordt gespeeld niet winnen met Logos, maar natuurlijk wel door zelf Ethos te gaan gebruiken. Het zijn niet de fact-checkers en buitenhofcolumnisten die de PVV electoraal beschadigen. Het zijn mensen als Pechtold, die keihard de aanval openen, en daarmee de status van de populist naar beneden kan halen. Dit werkt, als je het goed doet; het probleem is natuurlijk wel, dat je op de democratie uiteindelijk zwakker maakt, omdat de debatten steeds minder inhoudelijk worden. Ik zou veel liever zien dat we debatten met Logos zouden kunnen winnen. Maar de ervaring leert dat dat heel erg moeilijk is, terwijl we elke keer zien hoe Ethos-gebaseerde tactieken het pleit beslissen. “Basket of deplorables” wordt nu geframed als een domme opmerking, maar de facto heeft Clinton er miljoenen stemmen meer dan haar tegenkandidaat mee gewonnen …
@13: De hele reden dat Wilders met Hitler wordt vergeleken is nu juist om een discussie te beginnen …
@22: Dat klopt niet. Het huidige electoraat van de PVV komt ook voor een aanzienlijk deel van VVD stemmers. Wat dat betreft, de fractievoorzitter van de VVD in Haarlem is onlangs zelfs overgelopen naar de PVV. De PVV beweert weliswaar dat ze linkse sociaal-economische politiek willen, maar in de praktijk is daar niets van terug te vinden. Kijk maar naar dat gedoogkabinetje, en kijk naar hoe de PVV stemt in de Tweede Kamer (zeer consistent met de VVD mee). Het schijnt de PVV kiezer ook niet zoveel te interresseren; Rutte 1 was een onvervalst rechts kabinet, en daar waren ze toch behoorlijk blij mee.
Het naar de mond praten van racisten werkt niet als electorale strategie. De VVD probeert het, PvdA probeert het, Jacques Monasch probeert het, en in de peilingen zien we dat het nauwelijks effect heeft. Dat komt, omdat de racisten in Nederland een veel grotere mond hebben dan ze groot zijn. Door al het gekraai en gekrijs op internet krijg je de indruk dat heel Nederland allochtonen wil onderdrukken, maar in feite gaat het slechts om een minderheid die hooguit 10 % van het electoraat is. Die minderheid zal op Wilders blijven stemmen, hoe dan ook; het heeft geen zin om je op die personen te richten. Je moet je juist richten op de andere 10 % zwevende kiezers. En die kiezers gaan zeker niet op je stemmen als je plotseling je immigratiestandpunt drastisch verandert, want daarmee ben je niet authentiek en geloofwaardig meer.
@18: Dat komt omdat we hier een open economie hebben, en omdat de onderkant van de arbeidsmarkt vrij direct concurreert met haar counterparts in lagelonenlanden. En dat is weer een direct gevolg van goedkope shipping (olie) en communicatie (Internet). Het heeft vrij weinig te maken met het loonpeil dat wij *hier* hanteren. En dat kunnen we wel met de kracht van wet verhogen (en daarmee onze economie minder open maken), maar als we dat zouden doen, dan zou de eerste reactie van de markt zijn, dat nog meer van de onderkant van de arbeidsmarkt werkeloos werd.
Of je bouwt een muur (lees: je sluit de economie), maar als je dan geen industrie hebt, dan gaat iedereen er in welvaart op achteruit. Je mag kiezen.
@19: dank voor de link. Het is nooit genoeg Hunter Thompson lezen, maar deze verbinding had ik niet gemaakt. Alleen, of het nu politiek veel nieuws is?
Ik heb al vaker hier betoogd dat de rancune van gedeklasseerden leidt tot gewelddadige bruinhemden op straat.
H.S. voegt daar iets aan toe, de ethiek van het terugslaan, waar hij achter kwam, toen ze hem bij de elite konden indelen.
Het ziet er allemaal zorgwekkend uit, maar ik zie de KKK nog niet weer marcheren. Het punt is dat elke rationaliteit, elke controleerbare feitelijkheid zoek is. Het zou verontrustend zijn als Trump ineens controleerbare feiten zou toelaten en daar zijn stellingen op zou gaan baseren.
@20: we praten dicht langs elkaar heen, dat schept een innige band. Ik zeg niet het tegenover gestelde, ik zeg iets anders. Ik weet zeer wel hoe weinig de populistische partijen te bieden hebben, als het om inhoud gaat.
Dat is mijn probleem: wat doen ze op het moment dat ze (een beetje) macht hebben?
Mijn stelling is dat het via de stembus en de parlementen niet echt zal lukken om dingen te veranderen. Dan komt stap twee: een volgende verkiezing en een nederlaag?
Maar omdat het geen democraten zijn, kun je ook andere dingen vrezen, dingen die ik nog niet durf te benoemen.
@29: Wat populisten gaan doen als ze wat macht hebben is die macht gebruiken en uitbreiden. Dat is wat ik wilde laten zien met dat voorbeeld van die ontslagen ceremoniemeester; macht is het doel. Ze hebben geen echte ideologie, wat dat betreft. Zij streven niet naar een bepaalde manier om de maatschappij vorm te geven. Het gaat puur om macht. Daarom was Rutte 1 bij voorbaat al gedoemd. Je kon verwachten, dat Wilders de stekker eruit zou trekken op het moment dat hij zijn macht niet verder kon laten gelden, en dat is dan ook precies wat hij gedaan heeft. Rutte en Verhagen hebben dat nooit beseft; die zijn ervan uitgegaan dat het Wilders om concreet beleid ging. Quod non. Het gaat hem niet om beleid. Het gaat om status.
@lennart, ik volg je wel, maar je geeft geen antwoord op mijn vraag. Als het een zootje wordt, omdat ze niks klaar maken, hun apparaat niet sturen en niet leveren, wat gebeurt er dan?
Als je macht hebt, moet er iets mee. Hoe bedien je dan je achterban? Stemmen ze weer op je als je niet hebt geleverd?
Ik kan de retoriek me moeilijk nog verder opgefokt voorstellen dan nu: alleen een overtreffende trap zou nog een verkiezingsoverwinning kunnen opleveren.
@27: Een van de vervelendste maar tegelijk leukste internetdiscussies is de eeuwig terugkerende vraag of de nazi’s nu links of rechts waren. Toevallig heb ik hiervoor doorgeleerd, d.w.z. ik heb het vak Politieke Ideologieën gevolgd bij een oude hoogleraar die zijn hele leven vooral het fascisme heeft bestudeerd en die leerde m.i. terecht dat het fascisme en nazisme het socialisme (links) en conservatisme (rechts) combineerden en ze zelfs radicaliseerden in de zin dat het socialisme en conservatisme in hun handen karikaturen van zichzelf werden (als in een lachspiegel). De nazi’s namen dus de socialistische beginselen over en voerden ze tot hun uiterste consequentie door. Ik schreef gisteren bv. over het Trumpisme/fascisme als de verwerping van alle autoriteit hetgeen natuurlijk een links principe is (iedereen is gelijk) maar alleen de fascisten voeren dat consequent door zodat bv. ook de wetenschappelijke autoriteit wordt verworpen (zodat links nu klaagt over de Post-Truth van Trump).
@28: Inderdaad. Als vrije markten tot zo veel ongelijkheid leiden dat er steeds meer maatregelen nodig zijn om deze te beteugelen, voor welk probleem vormen ze dan precies een goede oplossing? Waarom houden we ons uitsluitend bezig met dimdammen over de herverdeling van welvaart en niet met de grondslag van zo’n gemankeerd systeem dat steeds meer herverdeling vereist?
@31: Tom, wat ik (en volgens mij Hans Custers) je duidelijk proberen te maken is dat politici als Wilders hun achterban bedienen door het naakte feit dat ze macht hebben. Het maakt niet eens veel uit wat er met die macht gebeurt, het gaat erom dat hun man de macht heeft. Daarom is het zo ongrijpbaar. Je kan er geen inhoudelijk verweer tegenover zettten, want het gaat ze niet om inhoud. Waar het ze om gaat, is dat hun groep de macht heeft. Je kan er dus ook niet mee samenwerken, want ze zullen alleen maar iets doen als het hun macht vergroot. Wilders’ AOW kiezersbedrog … zijn aanhang smulde ervan. Eindelijk iemand van hun die ook zo’n smerige truc uithaalde, en daarmee de gedoogmacht over een kabinet in handen kreeg.
Ze maken er ongetwijfeld een zooitje van, maar dat kunnen ze altijd wel goedpraten door simpelweg anderen de schuld te blijven geven. Je ziet nu al dat iemand als Trump overal mee wegkomt; hij is inconsistent, hij liegt, hij beledigd, niemand interresseert het wat. Sterker nog, waarschijnlijk profiteren dat soort politici er juist van als het een zooitje wordt, want dan kunnen ze een crisisstemming creeeren.
@32: Kenmerken van fascisme zijn o.a. de verheerlijking van een sterke autoriteit en een strikte hiërarchische structuur. Je beweert hier het tegenovergestelde. Verklaar je nader.
@35: Graag! Nogmaals: het fascisme combineert socialisme en conservatisme en dan ook nog hun meest extreme vormen. Zo valt het fascisme alle autoriteit aan en maakt het iedereen gelijk (heel socialistisch!). Het fascisme is ook populistisch en dus tegen alle elite (opnieuw heel socialistisch): het schoffeert het koningshuis en de media, de professoren en de miljonair. Het fascisme is de ideologie van de straat met al haar rauwheid en rancune tegen iedereen die een gepriviligeerde positie heeft. Zoals op straat en in de gevangenis gebeurt, geldt dan nog slechts het recht van de sterkste: er blijft in feite één autoriteit over en dat is die van geweld en intimidatie. Voorts wordt de volkswil belichaamd door de Leider: deze staat dus tegelijk niet boven het volk (want hij representeert het volk) maar omdat hij het volk representeert is elke kritiek op hem kritiek op de volkswil en dus een ondermijning van de democratie en een vijand van het volk. En de Leider zou een man met een visie zijn, een Messias die zijn volk als Mozes uit de slavernij van de elite haalt en het volk naar het Beloofde Land leidt. Door deze samensmelting van volk en Leider, dus paradoxalerwijs door het volstrekte egalitarisme, ontstaat de Leider die onvoorwaardelijk door iedereen moet worden gehoorzaamd. Het socialisme/communisme kent eenzelfde paradox, al gaat dat uit van een universele rede i.p.v. een volkswil: het apparatski zou de rede representeren en elke dissident zou dus een irrationele krankzinnige zijn die daarom moet worden opgesloten (en de huidige elite volgt precies dat communistisch spoor: ‘wij’ representeren de rede zodat de populisten onredelijk zijn en buiten de orde moeten worden gesteld).
PS. Die strikte hiërarchie in het fascisme valt dus wel mee: het fascisme wil beslist niet de oude standenmaatschappij terug maar wil juist de hypermoderne totalitaire Staat realiseren waarin elke afstand tussen burger en macht is opgeheven. Hooguit door het militarisme van het fascisme kan er een hiërarchische gezagsstructuur optreden (maar die is een middel en geen doel: ook alle communistische Leiders meten zich zo’n soldatenpak aan en hanteren een militaire gezagsstructuur).
@36: Het fascisme valt alle autoriteit aan? Serieus? Ja, als ze die autoriteit zélf nog niet hebben verworven, allicht! Je gaat mij niet wijsmaken dat de fascistische regimes niet gebaseerd waren op keiharde heerschappij van een populistisch, soms welhaast goddelijk geachte leider met een partij hielenlikkende jaknikkers. En dat deze leiders in de regel niet vies waren van repressie van onwelgevallige elementen in de samenleving, zoals andere politieke partijen, bevolkingsgroepen, en, inderdaad, academici, rijken en meer hinderlijke verstoorders van hun invloed. Alles voor de macht, zoals in #34 gezegd.
Niet een erg egalitaire opvatting van de maatschappij, met andere woorden, niet erg links.
@Lennart: “Het maakt niet eens veel uit wat er met die macht gebeurt, het gaat erom dat hun man de macht heeft. Daarom is het zo ongrijpbaar ..”
Met onmacht kun je niets. Machteloosheid is zwak. Je machtig voelen is fijn. Kunnen bepalen, daar gaat het om. Iemand aan de macht helpen, mede met jouw stem, jouw keuze van jouw kandidaat!
Dat voelt goed. Deplorable is een geuzennaam geworden, er zijn t-shirts met “Proud to be a deplorable”.
Maar alles is nog niet verloren voor links. Ze kunnen weer stemmen terugwinnen door zich opnieuw ook echt proberen te verbinden met de kiezer. Ergens is er een wig gedreven tussen het linkse verhaal en de kiezer en dat kan weer hersteld worden. In het verleden is ook gebleken dat er een revival van links mogelijk is. Echt verbinden is altijd mogelijk (bij 95% van de kiezers).
@32
Als ik jou was zou ik mijn geld terugvragen.
@33: Nooit geweten dat je stiekem een Trump supporter was.
@38
Hiermee zeg je wat over je zelf. Ik zou niet serieus macht willen hebben. Laat staan de verantwoording over het machtigste land ter wereld. Laat staan dat ik het fijn zou vinden. Laat staan dat ik ook nog een ideologie moet uitdragen.
Kracht zit in machteloosheid. In machteloosheid weerspiegelt het besef dat niemand daadwerkelijk macht over mij heeft. Macht is als het na rennen van de staart van een hond; je krijgt het nooit te pakken.
@32
Dat is nu typisch zo’ n vraag waar ik pas kennis mee maakte via internet. Daarvoor vroeg ik het mij nooit af. Feitelijk hebben de nazi’ s niks te maken met VVD-rechts of GL-links. Termen als extreem-rechts dekken de lading dan ook niet. Net zo min als communisten zoals we die onder Stalin kenden extreem-links te noemen zijn.
Verder wat @39 zegt.
@0
Die kans lijkt me vrij klein. In Nederland kunnen de gevolgen misschien nog mee vallen door ons poldermodel. Maar in algemene zin is de democratie aan het vast lopen. Daar alle zogenaamde vernieuwingen (referenda?) ook geen soelaas hebben geboden is het zoeken naar een uitweg die niemand meer ziet.
Het gaat nu een beetje ieder voor zich worden. Politici die een eed af moeten leggen lijkt mij ronduit lachwekkend. Het zou al fijn zijn als alle leiders van de diverse partijen de rechtsstaat eerbiedigen. Maar zelfs dat is al te veel gevraagd.
De wereld is snel veranderd, maar de burger is niet mee veranderd. Dat is in de kern het punt.
@40: Ik zal je geruststellen: dat is niet zo ;) Het blijft een rechtse, populistische braller met een extreme drang tot opschepperij en zelfverheerlijking, zaken waar ik echt allergisch voor ben. Een kiezer die zich thuisvoelt bij de huidige linkse partijen ben ik echter ook niet.
@42: Inderdaad, ook Stalin had een tamelijk autoritair bewind. Die ongelijke verdeling van macht had hij gemeen met de fascistische regimes. Als ik zulke regimes links of rechts moest noemen dan zou ik zeker niet links kiezen.
@43: Een pessimistisch scenario:
a) De maatschappij en wereld is zo complex geworden dat we er geen controle meer over hebben (de elite heeft zich daar al aan aangepast door bv. zo veel mogelijk aan de markt over te laten). Er is een kantelpunt bereikt waarop het hele systeem kan instorten.
b) De democratisering en individualisering is gemaximaliseerd zodat elk individu volledige controle over zijn leven verwacht en eist. Dat is onmogelijk, zeker in deze complexe wereld: dat geeft frustratie en uiteindelijk wat Freud thanatos noemde: een destructieve doodsdrift. Die thanatos wordt nu door het rechts-populisme geëxploiteerd (met het nationalisme als tenminste nog een constructieve poging de controle over ons lot terug te krijgen).
a + b) Het systeem staat op instorten en de ontevreden burger helpt graag mee aan die instorting zodat de grote vernietiging onvermijdelijk wordt.
@45:
Om mijn oma zaliger te citeren: what the fuck does that even mean?
Bedoel je wet- en regelgeving? Ik geef toe dat we op dit moment wel in de belastingwetten moeten gaan snoeien, maar voor de rest valt het toch allemaal reuze mee?
@45
Het is de (met name rechts-populistische) burger die zich verloren waant en meent dat de controle er niet is.
Het is dus een denkbeeldig verlies van controle. Deze denkbeeldigheid veroorzaakt mogelijk een self-fulfilling prohecy, welke daadwerkelijk verlies van de instituties en democratische controle verloren doet gaan. Afhankelijk van het ‘gewicht’ van het rechtspopulisme.
Hiervoor dienen we niet louter nationaal te kijken. Het gehele westen is haar prominente rol op het wereldtoneel aan het verliezen. In het ouderwetse wereld beeld was het westen dominant. Dat speelt mee in het collectief bewustzijn van populistisch rechts. Populistisch rechts is het zichtbaar worden van angst. Een collectieve angst.
Bovenstaande maakt mij pessimistisch. Omdat angst niet voor rede vatbaar is. Populistisch-rechts verschilt dan ook van VVD-rechts. VVD-rechts is meer ideologisch-individualistisch van aard. VVD-rechts legt zich neer bij de feiten als zij invloed verliest en is onafhankelijker van zusterpartijen in andere landen. Omdat populistisch-rechts op angst is gebaseerd is zij feitelijk internationaler. Ondanks dat zij nationalistisch van aard is.
Wat we zien is de collaps van de nationale staat. En wat er voor terugkomt, daar kunnen we over speculeren.
@38: Hoezo zou alles verloren zijn voor links ? In de VS is links nog altijd een stuk populairder dan looser Trump, die alleen maar president kon worden door rigged en fossiel verkiezingssysteem.
Tom, lees ook wat AltJohan in @38 zegt. Hij illustreert precies wat ik bedoel: het doel van de populistisch regressieve kiezer is de macht in handen krijgen, niets meer en niets minder. Het gaat om het fijne gevoel dat je dingen kunt bepalen. Wat je gaat bepalen, en of je uberhaupt dingen zou moeten bepalen, is niet relevant. Dat maakt het ook zo verschrikkelijk eng. Het is namelijk volstrekt onvoorspelbaar waar de macht ingezet gaat worden; het enige dat we weten, is dat de macht ingezet zal gaan worden.
@49: ik snap het en ben het eens ook. Het punt is alleen: wat als het gaat gebeuren? De Republikeinen zijn al begonnen met 20 miljoen mensen hun verzekering af te nemen zonder iets retour te bieden. Hoe gaat dat dadelijk in Frankrijk of Nederland?
Daarom ben ik op zoek naar elementen in het systeem die richting en sturing bieden, want van de populisten zal het inderdaad niet komen. Ze willen wel macht maar waarvoor? “Dat er naar ons geluisterd wordt”.
Griezelig? Ach, misschien is de opleving van de economie net op tijd om de kiezers wakker te maken dat het beter is dat zij hun zakken vullen, dan zich druk te maken over de publieke zaak.
En ja: Trump kwam een paar miljoen stemmen tekort. Dat is vervelend voor een narcistische patiënt. Hij mag nog even denken dat hij de wereld met tweets kan besturen, maar het is een vorm van misdemeanor die uiteindelijk impeachment zal opleveren.
@36: ik herken veel van hetgeen je schrijft, maar het klopt toch echt niet. Lees nu eens het boek van J.A.A.van Doorn, “Duits socialisme, het falen van de sociaal-democratie en de triomf van het nationaal-socialisme” uit 2007. Het terughalen van het schoolgeld hoeft niet, maar een grondige studie van dit boek lijkt mij wel gewenst.
@50: Herinner je je Berlusconi nog ? Het is helemaal niet zo moeilijk voor politici om aan de macht te blijven als ze eenmaal aan de macht zijn. Beleid is echt niet van belang, als je zorgt dat je de aandacht van je electoraat vasthoudt dan houd jij de macht vast. Ik vrees, dat er weinig richting en sturing gaat zijn.
Wat je kan verwachten is allemaal ad-hoc symboolpolitieke maatregelen, en achter de schermen een hoop gedoe om zoveel mogelijk eigen mensen op belangrijke posities te krijgen. O ja, en de wetenschap zal wel een spreekverbod gaan krijgen, net als in Canada onder Harper.
Tom,
In 2008 stond Amerika aan de rand van de afgrond naar 8 jaar Bush: twee uitzichtloze oorlogen, een ingestorte economie, een rampzalig overheidstekort, overal achterstallig onderhoud. In 2010 haalden de Republikeinen alweer een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Hoe het zich daarna heeft ontwikkeld weten we. Dus ja, ze maken er een puinhoop van, ze verliezen daardoor soms een slag, maar op langere termijn blijven ze terrein winnen.
En een impeachment van Trump? Ik moet het nog zien. Het zou kunnen, als hij er zo’n bende van maakt dat Republikeinse afgevaardigden en senatoren hun eigen herverkiezing op het spel zetten als ze hem blijven steunen. Maar het “beleid” zal nu juist volledig gericht zijn op het winnen van de eerstvolgende verkiezingen. En ik durf wel te voorspellen wat dat inhoudt. Trump zelf heeft al een voorproefje gegeven van de invulling van zijn presidentschap. Hij is na 8 november gewoon doorgegaan met campagne voeren en dat zal hij de komende 4 jaar blijven doen. Ondertussen zal de gunst van de kiezer worden gekocht met zijn eigen geld. Maar dan wel op afbetaling. Want begrotingsdiscipline is alleen van tel als de president een Democraat is. Het zou me allerminst verbazen als Obamacare wordt vervangen door iets dat werkelijk beter is, maar alleen op korte termijn omdat er een enorme zak overheidsgeld in wordt gegooid.
Je maakt een grote vergissing als je denkt dat je tegenwicht kunt bieden aan de verzamelde populisten, opportunisten en fanatici met zoiets als “elementen in het systeem die richting en sturing bieden”. Populisten winnen de slag niet op inhoud. En ook niet op het “benoemen van problemen.” (“Benoemen van problemen” is een middel dat verrassend makkelijk te gebruiken is door populisten: trial and error. Ze lanceren allerlei oneliners en wat aanslaat wordt onderdeel van het programma.) Het draait om beeldvorming. De populisten zijn dan niet eens zozeer bezig met het aan de man brengen van hun eigen “”merk”, maar vooral met het beschadigen van anderen. Je hebt niks aan goede ideeën als je de pr-slag steeds weer blijft verliezen.
@50: link naar een recensie van het boek van J.A.A.van Doorn:
http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1340373/2007/07/28/De-nazi-rsquo-s-waren-ook-socialisten.dhtml
“Ze willen wel macht maar waarvoor? “
En de macht wordt natuurlijk gebruikt om de machtsbasis verder uit te bouwen. Is die basis er eenmaal dan staat dat sterker tegenover oudere concurrerende machtsblokken die de verloren posities weer terugwillen. Impeachment is een voorbeeld van hoe ze dat zouden willen aanpakken.
@50: @53: Ik zie niet echt een verschil tussen wat ik zeg en wat J.A.A. van Doorn zegt. Hij en ik zeggen dat het nationaal-socialisme een soort socialisme was en aldus onder meer zeer egalitaristisch, maar wel met een paar kanttekeningen:
Historisch is van belang dat zowel het Italiaanse fascisme als het Duitse nationaal-socialisme ontstonden vanuit het socialisme en een intern meningsverschil mbt WO I en dus mbt nationalisme en oorlog: de dominante krachten binnen de marxisten en sociaal-democraten waren tegen nationalisme en oorlog, maar een groep socialisten achtten nationalisme en oorlog noodzakelijk en werden zo de fascisten c.q. nazi’s. Ikzelf denk overigens dat de fascisten/nazi’s gelijk hebben en dat socialisme zonder nationalisme zelfs principieel niet mogelijk zie (zie laatste paragraaf van http://gebandvanjoop.blogspot.nl/2015/12/tegen-de-linkse-geschiedvervalsing-met.html).
Ideologisch is van belang dat de fascisten en nazi’s in wezen juist übersocialistisch waren waardoor het het socialisme tot een karikatuur vervormde en het het socialisme als het ware van binnen leeg vrat. Als voorbeeld gaf ik al de zo intense anti-autoritaire beeldenstorm van de nazi’s dat ze zelfs het fundament van het eigen socialisme, dat is de autoriteit van de wetenschap, onderuit haalde. Dat maakt het ook zo moeilijk voor socialisten om het socialisme van de fascisten/nazi’s te erkennen (maar ze zouden het toch evengoed moeten kunnen herkennen).
Daarna ging Hitler over tot de orde van de dag, arresteerde communisten voor de Rijksdagbrand, voerde het Ermächtigungsgesetz door waar alleen nog de overgebleven socialisten tegen stemden en niet veel later werd, zoals bekend, ook met dit schorem afgerekend. Vervolgens schepte hij er een genoegen in de socialistische punten op het lijstje niet al te serieus meer te nemen, net als Wilders nu al doet ;).
Het is ook gewoon onzin wat Geband beweert. De DAP (later NSDAP) kwam juist voort uit de Völkische bewegingen die in die tijd behoorlijk populair waren, en dat waren wel degelijk pure nationalisten die niets van socialisme moesten hebben.
@51: natuurlijk herinner ik me Berlusconi, maar wat wil je er mee zeggen? Italië is al langer een soort bananenrepubliek, dus dat daar een dwaas als Berlusconi aan de macht kon blijven, verbaast mij niet erg.
@52: ik zat niet onder een steen, hoor, maar Obama werd in een landslide gekozen. En ik heb net zijn afscheidsrede bekeken, dus ik ben onder de indruk van zijn verhaal en de dappere consistentie daarvan. Hij zegt overigens wat ik al eerder beweerde: alleen een voortdurende en intensieve bemoeienis met de publieke zaak zal helpen. Wat me bezig houdt is jouw voorkeur voor een cynische positie: het gaat allemaal niet helpen. Dat snap ik niet.
@54: ik geloof niet dat ik je verder kan helpen. Maar misschien heb ik er ook wel geen trek in. Probeer maar eens te bedenken hoe dat zou kunnen komen.
@55: Ik heb nooit begrepen dat mensen dit als een serieus argument naar voren durven brengen. Haat en liefde liggen dicht bij elkaar en zeker in de politiek zien we dat de felste haat altijd binnen een ideologie, ja zelfs binnen de partij zelf plaatsvindt. Of om het weer wat breder te trekken: de Koude Oorlog tussen VS en Sovjet-Unie was slechts mogelijk doordat de twee ideologieën zo veel gemeen hebben. Tegenover iets wat echt vreemd voor je is kun je geen haat voelen, maar slechts onbegrip. Hoe dan ook, dat Stalin bovenal Trotsky haatte (en vermoordde) betekent niet dat zij de meest tegengestelde ideologieën hadden, integendeel: ze hadden een conflict binnen de communistische ideologie.
En historisch is het nazisme voortgekomen uit allerlei antisemitische socialismen zoals van de invloedrijke communist/socialist Dühring die al in 1900 de “Vernichtung des Judenvolkes” had geëist. Ik heb de indruk dat men in de VS niet zo veel moeite heeft met deze historische waarheid, maar dat het in Europa nog steeds moet worden weggedrukt omdat zo veel socialisten zijn vermoord door de nazi’s zodat men het een verraad jegens die slachtoffers acht om te erkennen dat de nazi’s zelf ook socialisten waren (en volgens Hitler waren de nationaal-socialisten uiteraard de ware socialisten).
@57: Italië is ook gewoon een parlementaire democratie, met een parlement en media, net als Nederland of de Verenigde Staten. Dat het een soort bananenrepubliek is komt juist omdat figuren als Berlusconi het systeem misbruiken. En dat kan hier of in de VS net zo goed. Let maar op.
De eerste persconferentie van Trump is bezig. Luister maar eens; hij kan geen onderwerp behandelen zonder iemand een denigrerende sneer te geven. De helft van wat hij zegt is verbaal neersabelen van mensen. Inhoudelijk gezien klopt er allemaal niets van. Maar zijn aanhangers smullen ervan; dit is wat ze willen.
@57
Hou toch eens op met mij woorden in de mond te leggen. Ik heb helemaal nergens een “voorkeur voor een cynische positie” uitgesproken. Ik confronteer je met feiten. Feiten waar ik ook niet blij mee ben, maar dat is nog geen reden om mijn ogen er dan maar voor te sluiten. Ja, Obama won in 2008 een flinke slag. Maar als je de VS van 2008 (of van 2000) vergelijkt met de VS van nu, dan hebben de populisten alleen maar terrein gewonnen.
En ik ben ook onder de indruk van Obama, daar gaat het helemaal niet om. En ik vind “voortdurende en intensieve bemoeienis met de publieke zaak” ook belangrijk. Maar wat ik nu al jarenlang zie gebeuren is dat dat alleen onvoldoende is om het oprukkende opportunisme en populisme te stoppen.
Jouw politieke blik is volledig naar binnen gericht: het gaat steeds weer over het politieke proces, of het bestuurlijke proces, of het verschil tussen die twee, of de scheiding der machten, enzovoort. Dat is wat ik “politiek navelstaren” noem. En ik ben ervan overtuigd dat je het daarmee niet redt. Waarom in daarvan overtuigd ben? Omdat ik zie dat het daarmee nergens in de westerse wereld lukt. Zeker niet op langere termijn.
Wat jij doet is je volledig concentreren op het overeind zetten van het omgevallen kaarsje, terwijl de gordijnen al in brand staan.
@58: Maar het is helemaal niet waar dat nazisme uit een of ander socialisme voortkwam. Fascisme wel, tenminste in Italië, maar de nazi’s waren onvervalste rechtse nativisten. En die kwamen niet uit de lucht vallen, dat waren er al in de 19e eeuw. Ook antisemitisme was zeker niet nieuw; Hitler had het geleerd van Karl Lueger die het tot burgemeester van Wenen had geschopt. Zeker geen socialist. De DAP is opgericht door een stel Duitse nationalisten, in een lange traditie van dit soort identiteitspolitiek. Hitler werd er door het leger heengestuurd om poolshoogte te nemen. Socialistisch was slechts een handige PR term, die ze later zijn gaan gebruiken. Ideologisch gezien hebben ze nooit iets met socialisme of communisme te maken gehad.
@61: De DAP (Deutsche Arbeiterpartei) was antisemitisch omdat het antikapitalistisch was. Wel heb je gelijk dat Hitler zelf geen historie in het socialisme had (anders dan Mussolini). In feite was Hitler erg rechts (rechtser dan de meeste fascisten en nazi’s), maar hij vond zijn podium binnen de traditie van het Duitse antisemitische socialisme. Overigens erken ik zeker ook de conservatieve wortelen van het nazisme, zoals het ‘revolutionaire conservatisme’ dat de oude waarden door middel van een revolutie wilde herstellen. Zoals ik eerder schreef combineerde het nazisme (en het fascisme) socialisme en conservatisme, dus (extreem-)links en (extreem-)rechts. Juist daarom vind ik het raar dat niet kan worden erkend dat het behalve die rechtse wortelen ook linkse wortelen had en het altijd als slechts extreem-rechts wordt betiteld.
@62: Goed, ik leg je uit dat nazisme dus juist niet uit socialisme voortkomt. Het is dan vrij zinloos om te herhalen dat het niet zo is, als je daar geen argumenten bij geeft. En het is nogal irritant dat je er zoveel woorden voor gebruikt, eigenlijk.
@63: Je legt niets uit maar ontkent het evidente. En wat ontken je nu precies of ontken je domweg alles? Ontken je dat er uberhaupt ooit antisemitisch socialisme heeft bestaan? Was bv. Marx ook een nep-socialist (want bv. zijn ‘Over het Jodenvraagstuk’ vind ik antisemitisch in de zin dat hij er het jodendom vereenzelvigt met het kapitalisme dat moet worden overwonnen door het christendom=communisme)? Of erken je wel dat bv. Duitsland vanaf eind 19de eeuw veel antisemitische socialisten kende zoals Dühring en dat die ook nog invloedrijk waren maar moeten we geloven dat dat invloedrijke antisemitische socialisme in de 20ste eeuw zomaar doodbloedde en dat er tegelijkertijd vanuit rechtse hoek exact hetzelfde antisemitisme opkwam dat warempel zich ook socialistisch noemde maar dan puur voor de grap en om verwarring te zaaien?
Ik denk dat elke neutrale toeschouwer zal menen dat zelfs de verhalen van Trump 100 keer geloofwaardiger zijn dan jouw ontkenning van de socialistische wortelen van het nationaal-socialisme (en dat ongeacht welke variatie(s) van ontkenning je kiest).
@64: Vermoeiende sofist. Waarom mensen het nazisme desgevraagd nog steeds (extreem-)rechts noemen, de casus belli die jij oorspronkelijk zo ontzettend leuk vond, is alleen al vanwege de intense rassenhaat en het geloof in superioriteit waarbij het aanvaardbaar, zelfs noodzakelijk is de bevolking van ongewenste elementen te ontdoen. Ja, de verdeling links-rechts is ééndimensionaal en doet derhalve niet aan alles recht, maar zo’n extreme vorm van ongelijkwaardigheid is, hopelijk zelfs voor jou, gewoon niet links.
Socialisme is ook niet per definitie links. Raad eens waar de door jou aangehaalde socialisten zoal stonden. Ja, er waren nationalistische en antisemitische socialisten. Ook binnen de NSDAP, de Strasseristen. Hoe is het hen ook alweer vergaan in de Nacht van de Lange Messen?
En waar is al dit filosofisch gemasturbeer eigenlijk voor nodig? Hoelang nog, Catilina, blijf je ons geduld op de proef stellen?
@64: Als je niet begrijpt wat ik ontken en hoe ik dat onderbouw, lees vooral @58 nog een keertje. Suggestieve stroman vragen ga ik echt niet beantwoorden. Je weet heel goed dat ik de dingen uit je vragen nooit beweerd hebt.
@65: Het is helemaal waar wat je zegt, maar dan nog is er de vraag van het ontstaan van nazisme. De Fascistische beweging van Mussolini kwam wel degelijk voort uit eerdere socialistische bewegingen, ookal is de ideologie later rechts geworden. Maar dat geldt zeker niet voor de nazi’s; die kwamen juist voort uit onvervalst nationalistische bewegingen. Dus Nazisme is niet alleen qua inhoud, maar ook qua ontstaan puur rechts.
Dit filosofische gezwatel van Geband is, volgens mij, de zoveelste poging van regressief rechts om te doen alsof ze een hele grote groep zijn. Door zeer fanatiek te blijven posten op vooral progressieve websites wekken ze de indruk dat ze met veel meer mensen zijn dan ze in werkelijkheid zijn. Verder, door steeds maar weer de discussies te laten ontsporen kunnen ze de indruk wekken dat hun discours het enige discours is.
@60: je bevestigt mijn diagnose. Als je zeker weet dat mijn pogingen om het politieke proces te doorgronden tot helemaal niets leiden, en je hebt geen begin van een beter idee, dan vind ik dat cynisme.
Je ziet ook waar het toe leidt, filosofische en historische zelfbevrediging, dat ben ik met Lennart en Winston wel eens. Ik zie wel dat Geband iets heeft gelezen en geleerd, maar hij zit er voortdurend net naast.
Ik heb de receptie van Trump ook gezien, want uitwisseling van informatie kon ik er moeilijk in ontwaren. Het is absolute regressie; maar kijk dan even naar Obama en zijn afscheid. De Amerikanen hebben in meerderheid tegen de nieuwe heer gestemd, maar hem niettemin gekregen. Ze nemen afscheid van pure zwarte adel. Het gaat ze nog pijn doen.
@68: Zie ook dit:
http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2016/08/23/avoiding-the-mainstream-why-radical-right-wing-populist-parties-remain-radical-in-government/
@67: Dat klopt, maar de oorspronkelijke kwestie was of we het nazisme nou links of rechts moeten noemen. Voor mij is daarbij de brute zuivering van niet-Ariërs doorslaggevend. Verder betoog ik dus dat er niet zoiets is als “het socialisme” dat dan links of rechts is. Laat ome Karl het bijvoorbeeld maar niet horen als je von Bismarck de ware socialist gaat noemen.
Verder meer on topic… Zou ik kunnen stellen dat @Tom een verandering grotendeels binnen het huidige systeem zoekt en @Hans eerder een meer revolutionaire benadering?
De oprakeling van begin vorige eeuw deed me in elk geval beseffen dat er toen veel meer ideeënstrijd heerste over de economische indeling en samenwerking. Dat is er nu maar heel weinig. Persoonlijk zie ik niet in hoe het goed kan gaan met de euro én het huidige monetaire beleid; ik denk dat één van de twee zal moeten breken. Of we daar met ons huidige Europa samen uit gaan komen durf ik echt niet te zeggen.
Ik ga weer terug naar het openingsstuk om dat als vertrekpunt te nemen.
@0: “Kan de zege van het rechtse populisme nog worden gekeerd?”
Ik denk het wel. Dit lijkt mij de belangrijkste vraag uit het stuk. Ik kan me voorstellen dat er een verlangen is om de populisten op een overweldigende manier te verslaan, maar hoe doe je dat?
“Wat is er nodig aan onderhoudswerk aan onze democratie? :”
Je kunt eindeloos discussiëren over stelselwijziging, maar volgens mij is het succes van de populisten de oorzaak dat deze vraag hier naar boven komt.
Wat is er met de kiezer gebeurt dat een aanzienlijk aantal populistisch stemt? Kijk naar verkiezingen zo’n 30 jaar geleden** toen CDA en PvdA meer dan 100 zetels haalden: http://www.nlverkiezingen.com/TK1986.html
@70: Ik denk dat het socialisme bij uitstek een zuiverings- c.q. uitroeiingsideologie is. Niet alleen wordt dat telkens weer bewezen in de praktijk (bv. de Rode Khmer moordde maar liefst een kwart van de hele bevolking uit), maar het volgt ook direct uit het socialisme zelf. Je kunt dat op verschillende manieren uitleggen, maar deze vind ik zelf het duidelijkst: waar het fascisme of extreem-rechts gelooft dat eeuwige strijd onvermijdelijk is (en dat met Heraclitus een goede zaak acht: ‘oorlog is de vader van alle dingen’), daar wenst het socialisme of extreem-links de eeuwige vrede (het Koninkrijk van Jezus op Aarde) te realiseren. Maar om de eeuwige vrede – het paradijs op Aarde waar iedereen goed is en er geen conflicten meer bestaan – te kunnen realiseren, kan het niet anders dan om alle dissidenten – alle mensen met wie een conflict (mogelijk) is – geheel uit te roeien. Omdat het socialisme het Goede (gelijkheid, solidariteit, altruïsme etc) wil laten overwinnen moet het Kwaad (de natuurlijke ongelijkheid, het natuurlijke egoïsme, etc) met wortel en tak worden uitgeroeid waartoe iedereen moet worden geïndoctrineerd en bij verzet worden vermoord. Het socialisme is net een religieuze sekte waarbij iedereen moet worden gezuiverd van zijn kwade neigingen (moralisering van de mens).
De verwarring is denk ik dat het liberalisme ook links is en eigenlijk iedereen – dus ook degenen die zich socialistisch noemen – bovenal liberaal is. Het liberalisme leert vrijheid en gelijkheid voor iedereen; het liberalisme geeft ons de mensenrechten en is fel tegen elke zuivering of uitroeiing (het liberalisme is zelfs fel tegen marteling en onderdrukking). Het liberalisme accepteert – anders dan het socialisme – de onvermijdelijkheid van conflicten maar biedt – anders dan het fascisme – instrumenten in de vorm van democratie en rechtspraak om elk conflict vreedzaam op te lossen.
@Tom van Doormaal: “Ik heb de receptie van Trump ook gezien, want uitwisseling van informatie kon ik er moeilijk in ontwaren.”
Ben je het dan niet eens met Bernie?
“Bernie Sanders: Donald Trump Is Right About Big Pharma”
http://www.huffingtonpost.com/entry/bernie-sanders-trump-big-pharma_us_58768db1e4b092a6cae4daba
LOL,LOL:
http://www.volkskrant.nl/economie/farmaciereuzen-zien-25-miljard-in-rook-opgaan-na-uitspraken-trump~a4447304/
@68
Dan heb je wederom niet goed gelezen. Ik heb je er namelijk herhaaldelijk op gewezen dat het in belangrijke mate om beeldvorming draait, en dat de populisten het op dat punt steeds weer winnen.
Ik heb ook niet gezegd dat je pogingen om het politieke proces te doorgronden tot niets leiden. Ik heb wel gezegd dat dat alleen absoluut onvoldoende is om de opmars van het populisme te stoppen. En als ik de inleidende alinea’s van je stuk lees, is het je daar toch om begonnen.
Om het nog eens kort samen te vatten: modernisering van het politieke (of bestuurlijke proces) is een deel van de oplossing, maar zeker niet de volledige oplossing. En ik betwijfel ernstig of je dit deel van de oplossing op dit moment de hoogste prioriteit moet geven.
@73: dank voor die verbinding. Ik ben het niet eens met getting away with murder; dat is scherp moralisme waar je politiek niets mee kunt beginnen.
Maar rechts, Trump en Schippers, hebben wel in de gaten dat er iets moet. Trump is een wilde proleet, maar hij heeft op een primitieve manier een broertje dood aan machtige en zich verrijkende kartels. Mooi dat hij dat laat zien.
Ik heb hier eerder genuanceerde uitlatingen gedaan, in de geest van laten we eens kijken wat Trump doet. Dit is een voorbeeld.
Schippers heeft ook een kleine directie gevormd die zich met prijzen en kartels bezig houdt in de farmaceutische industrie. Als je dat niet doet, lijkt de “greed” van Gordon Gekko volstrekt los en onbelemmerd door te gaan.
Ook rechts begrijpt dat dit niet moet.