Shields up, captain?
, door
Jaja, alleen tegen de schokgolven, en het werkt waarschijnlijk niet in de ruimte. Maar toch…
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Foto:
copyright ok. Gecheckt 09-02-2022
Afleiding gezocht
, door
COLUMN - Wanneer kan je als kind het best een extra koekje pakken of je broertje slaan? Als je ouders even niet kijken natuurlijk. Deze vuistregel blijkt niet alleen kinderen, maar ook politici goede diensten te bewijzen. Een nieuwe studie laat zien dat Israëlische aanvallen op de Palestijnen soms zo zijn gepland zijn dat ze samenvallen met andere (Amerikaanse) nieuwsevenementen om minder internationale aandacht te trekken.
De studie, door onderzoekers van Sciences Po en de Paris School of Economics, onderzoekt wederzijdse aanvallen tussen Israël en de Palestijnen in de periode 2000-2011. Ze relateren de timing van die aanvallen met een index van “nieuwsdruk” in de Amerikaans media. Dit is de hoeveelheid tijd die de grootste televisiestations besteden aan de belangrijkste nieuwsitems die niet met het Palestijns-Israëlische conflict te maken hebben.
De auteurs laten zien dat als de nieuwsdruk op een bepaalde dag groter is, de kans op een Israëlische aanval op de dag ervoor toeneemt. De strategie heeft een meetbaar effect. Onder hogere nieuwsdruk is er minder aandacht voor het conflict, en dat leidt tot een lager gebruik van Google zoektermen gerelateerd aan het conflict.
Het gaat maar om een deel van de Israëlische offensieven, want zowel de aanval als de nieuwsdruk moeten zich lenen voor deze strategie. Zo bestaat het verband alleen voor aanvallen waarvoor negatieve publiciteit het waarschijnlijkst is, zoals acties in dichtbevolkte gebieden, met zware wapens, of met een hoge waarschijnlijkheid op burgerslachtoffers. Daarnaast treedt het effect alleen op bij voorspelbare nieuwsdruk zoals sport- of politieke evenementen, die, in tegenstelling tot bijvoorbeeld natuurrampen, onderdeel kunnen zijn van een geplande tactiek.
Foto:
Adam Baker (cc)
Zwermwoorden
, door
ACHTERGROND - Sommige woorden zijn tegelijkertijd een beetje enkel- en een beetje meervoudig. Team is zo’n woord, en familie is er nog zo één: ze wijzen op een groepje individuen (en daarmee een meervoud), maar zien die als een eenheid. Groepje is natuurlijk zelf ook zo’n woord.
In een recent artikel laat de Amerikaanse semanticus Robert Henderson zien dat er twee soorten van dat soort woorden zijn: groep-woorden en zwerm-woorden. En dat talen de neiging hebben een systematisch verschil tussen de twee te maken, al lijken ze ook op elkaar (groep-woorden en zwerm-woorden samen noemt Henderson collectieve woorden).
De woorden die ik zojuist noemde (team, familie, groepje) zijn allemaal groep-woorden. Voorbeelden van zwerm-woorden zijn boeket, bosje, horde en natuurlijk zwerm. Een verschil is dat het bij zwerm-woorden altijd van belang is dat de samenstellende delen op een bepaalde manier geordend zijn in de ruimte. Het komt er meestal op neer dat ze dicht bij elkaar in de buurt moeten staan.
Neem een boeket rode rozen, pak iedere roos en verplaats hem naar een andere kamer. Dan heb je geen boeket meer. Maar neem nu een familie en verplaats ieder van die leden naar een ander land. Dan vormen zij nog steeds een familie. Een groep blijft een groep, waar de leden zich ook bevinden; maar dat geldt niet voor zwermen.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Quote du Jour |The Church of TED
, door
I grew up among Christian evangelicals and I recognize the cadences of missionary zeal when I hear them. TED, with its airy promises, sounds a lot like a secular religion. […] The TED style, with its promise of progress, is as manipulative as the orthodoxies it is intended to upset.
TED, wie is er niet groot mee geworden. Megan Husted krijgt de gelegenheid om in de New York Times de parallellen tussen het concept en een religie te beschrijven. Binnenkort bij TED?
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Mooie verhalen
, door
COLUMN - Onlangs lunchte ik in de Brakke Grond met Peter Tomson, de auteur van ‘Als dit uit de hemel is…’ Jezus en de schrijvers van het Nieuwe Testament in hun verhouding tot het Jodendom (1997). Ik heb het boek kort nadat het was verschenen twee keer achter elkaar gelezen. Het maakt elke lezer enthousiast voor de wereld van het antieke jodendom en ik was blij de auteur nu eens te ontmoeten.
Enthousiast: zo zou ik graag altijd zijn als het gaat over de wetenschap. Stiekem ben ik gewoon mijn leven lang Kijk-lezer gebleven: mooie verhalen over onderzoek, altijd positief van toon, waar je vrolijk van werd. De wereld is prachtig en het geweldige ervan is, om Sagan te parafraseren, dat er om elke hoek steeds weer iets nieuws ligt, klaar om te worden ontdekt.
Ik streef ernaar dat over te dragen en soms lukt dat ook. Op mijn persoonlijke blog is dit een van de best bezochte pagina’s: niet omdat Julius Caesar zo interessant is, maar omdat mensen zien hoe wetenschappers tegen een probleem aanlopen (de prioriteit van het archeologische of het tekstuele materiaal) en twee theorieën opstellen, waarbij uiteindelijk de empirie helpt beslissen. Niks vind ik fijner om uit te leggen dan een puzzel en ik loop inmiddels lang genoeg mee om te weten dat mensen ook graag dat soort verhalen lezen of horen.
Foto:
Post-Atheïst
Post-atheïst | Wie was er eerst: God of de staat?
, door
COLUMN - Geloof – heb je daar wat aan? Gelovigen zouden iets gelukkiger zijn dan ongelovigen, blijkt uit onderzoek. Maar ja, wie zich uitverkoren waant, is vanzelf blijer dan de atheïst voor wie slechts de wormen wachten. En verder spelen bij dat soort enquêtes zó veel andere factoren een rol dat het resultaat lastig te interpreteren is.
Verlichtingsfilosofen meenden op het ene moment dat het geloof de gelovige disciplineert, en even later dat geloof verleidt tot moord en doodslag. Locke meende dat je atheïsten hard moest aanpakken, want die waren immoreel. Tegelijkertijd werd Pierre Bayle er een beetje moe van gelovigen steeds maar weer te wijzen op hun eigen hoogstaande ethiek, die in de praktijk zo slecht tot zijn recht kwam.
In de negentiende eeuw, onder invloed van idealistische filosofen als Hegel, ontstond het idee dat het geloof in een Grote God de staatsvorming start en versterkt. Een samenleving bestaande uit stammen gelooft in vele goden (ieder zijn eigen godje), maar als daaruit op een goede dag een geloof in één enkele god ontstaat, dan leidt dat inzicht tot morele verheffing (‘God ziet alles!’) en kan er een centrale staat ontstaan met één heerser (die niet alles ziet, maar dat doet God dus wel).
Anders geformuleerd: zodra er in de hemel één god zit die de morele wetten vaststelt, met daaronder een uitgebreid apparaat voor administratie en bestraffing, kan er op aarde, dankzij de disciplinering van de gelovigen, een centrale staat ontstaan waarbij iedereen zich zich min of meer vrijwillig aan de ene heerser onderwerpt. Zo moet het immers zijn. Zo beneden, zo ook boven.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Foto:
Guido van Nispen (cc)
Maagdenhuis: patstelling in de kenniseconomie
, door
ANALYSE - Wat is het probleem van het Nederlands hoger onderwijs?
We hebben sinds de democratisering van het hoger onderwijs (HO) te maken met het herinrichten van de HO volgens economische maatstaven. Die democratisering, het massaal toegankelijk maken van hoger onderwijs, is onderdeel van de grote missie om in Nederland een kenniseconomie waar te maken. Economisering en democratisering van het hoger onderwijs gaan dus hand in hand, maar niet zonder problemen.
Hogescholen hebben hun geboorte gevonden binnen de kaders van dit programma van de kenniseconomie na de Tweede Wereldoorlog. Ook klassieke universiteiten zijn zichzelf gaan hervormen volgens kennis-economische modellen. De huidige problemen die de universiteiten tegenkomen zijn systeemproblemen die ontstaan wanneer ‘kennis’ en ‘economie’ niet de gewenste, voor vanzelfsprekend aangenomen, combinatie opleveren.
Niet alle kennis, kennisactiviteiten en kennisontwikkeling zijn te vertalen naar economische maatstaven van efficiëntie, haalbaarheid, optimalisering en winstgevendheid. De Homo Sapiens, de naar kennis zuchtende mens, en de Homo Economicus, de calculerende zelfzuchtige mens, lijken zelfs vaker in strijd met elkaar te belanden. Leuzen als ‘kennis boven winst’ geven uitdrukking aan zulke systeemconflicten van de kenniseconomie. De lijn van academisch scoren die Diederik Stapel heeft uitgezet duidt ook op zo’n problematische koppeling.
En het gedoe en mythes over de geesteswetenschappen
Foto:
Dave Mathis (cc)
Recensie | Spiritualiteit zonder religie
, door
RECENSIE - ‘Een pleidooi voor mindfulness en meditatie als rationele oefening op basis van neurowetenschap en psychologie’, zo belooft het kaft van Het huidige moment. Neurowetenschapper en uitgesproken criticus van religie Sam Harris pleit voor meer spiritualiteit in ons leven, maar op een andere manier dan hoe het vaak door religies en vage stromingen wordt beschreven.
Hij hoopt een gesprek op gang te brengen om in rationele bewoordingen over spiritualiteit te kunnen praten, ook in de context van wetenschap. Hij rekent af met de gedachte dat religieus geloof nodig is voor spiritualiteit; gelovigen van verschillende religies én ongelovigen hebben namelijk dezelfde spirituele ervaringen gehad.
Het huidige moment is een verslag van zijn persoonlijke zoektocht naar niet-religieuze spiritualiteit en de betekenis daarvan in het leven. Hij wil de lezer helpen door middel van spirituele oefening een vermogen te ontwikkelen om vrij te zijn op dit moment, te midden van wat er ook gebeurt.
Het boek begint met een theoretische verhandeling over hoe verschillende religies en stromingen tegen spiritualiteit aankijken, en fundamentele verschillen hierin. Harris bespreekt zelftranscedentie, contemplativiteit, mindfulness, verlichting en de intrinsieke zelfloosheid van het bewustzijn, om steeds uit te komen bij de conclusie dat ‘het zelf een illusie is’. Dat beseffen is volgens Harris het doel van meditatie.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Hoaxradar
, door
COLUMN - Ik blogde onlangs over een onderzoek naar de verspreiding van pseudowetenschap. Mensen die daarin geloven, lezen uitsluitend de informatie die hen in hun ideeën bevestigt en herkennen evidente onzin niet.
Ik wees erop dat echte wetenschappers het weliswaar beter doen, maar – zoals iedereen – eveneens selecties aanbrengen in het overaanbod aan informatie. Geconfronteerd met informatie van buiten hun directe veld van kennis, zijn wetenschappers vermoedelijk even goedgelovig. Iedereen is dan goedgelovig. Van veel claims van de moderne exacte wetenschappen neem ik aan dat ze juist zijn, omdat ik domweg niet in de positie ben ze te beoordelen.
De foto hierboven passeerde gisteren in mijn Twitter-tijdlijn. Ik moest erom grinniken, maar bedacht toen dat ik er dan heel gemakkelijk van uitga dat dit voorbeeld van domheid authentiek is. Ik was goedgelovig. Hoe kan ik immers weten dat het echt is? Ik weet toch dat er onzinberichten circuleren? Ik weet toch dat het niet waar is dat Irene Vorrink zich in Parijs voorstelde als “ministre du milieu” en dat Michelle Bachman nooit zei dat Jezus de Bijbel had geschreven in het Engels? Dat soort pseudocitaten blijven maar circuleren, dus hoe besluit ik dat het bovenstaande citaat wel of niet echt is?
Het eerste wat ik weet is dat het gewoon kán. Dit valt binnen de grenzen van de reëel bestaande domheid. Dat lijkt het intrappen van een open deur, maar ik ken rare uitspraken waarvan ik vrij zeker weet dat niemand zó dom is dat hij ze kan menen. Dan weet ik dat iemand iets verborgen houdt of een dubbele agenda heeft. Als een Israëlische archeoloog beweert het paleis van David te hebben opgegraven, terwijl die man heus de wetenschappelijke discussies wel kent, weet ik dat hij niet zomaar een domme opmerking maakt maar dit zegt omdat hij naar fondsen zoekt.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.