Zomergasten 2025 met Uğur Ümit Üngör

Vanavond misschien wel de minst bekende, maar meest boeiende Zomergast van dit jaar: Uğur Ümit Üngör, historicus en hoogleraar Holocaust- en Genocidestudie. Uğur Ümit Üngör is dus expert in zaken die het verstand van een gewoon mens ver te boven gaan, maar die ons wel raken. Wat er in Gaza gebeurt vinden we natuurlijk meer dan verschrikkelijk, maar wat begrijpen we er nou echt van? Dat geldt natuurlijk voor alle genocidaal geweld, van vroeger en nu, waar ook ter wereld. Wat wil Uğur Ümit Üngör met zijn Zomergastenavond bereiken? Op Instagram en Tik Tok legt hij het uit: Ik hoop dat de kijkers een gevoeld van opgewekte grimmigheid overhouden aan mijn avond. Dat ze niet vervallen in wanhoop maar dat ze ook niet denken: Het gaat allemaal lekker in de wereld. Hij heeft het spoorboekje van de uitzending al in zijn hoofd: We gaan samen afdalen in die materie. Maar we gaan er ook samen weer uit omhoogkomen. Aan het einde van de avond moeten kijkers het gevoel hebben dat ze een inzicht hebben gekregen in de vreselijke dingen die mensen doen, maar dat ze niet wanhopig hoeven te worden. Want precies als je kijkt naar de onmenselijkheid van mensen, dan zie je juist ook dáár onze menselijkheid terugkomen. We mogen fragmenten verwachten uit de speelfilm Mitra, (de moeder van de Iraanse verzetsstrijdster Mitra komt jaren later in Nederland de vermoedelijke verraadster van Mitra tegen), de documentaire De Sobibor tapes (Jules Schelvis interviewt twaalf mensen die bij de opstand in vernietigingskamp Sobibor betrokken waren) en de documentaire Mijn vrienden van de Servische documentairemaker Lidija Zelovic over vier vrienden die samen opgroeiden in Sarajevo en nu over de hele wereld verspreid zijn. De boeken, essays en artikelen van Uğur Ümit Üngör zijn natuurlijk resultaat van zijn onderzoeken naar “staatsvorming en natievorming, met een specifieke focus op massaal geweld in het Midden-Oosten en vooral zijn interesse in het begrijpen van de oorzaken, het verloop en de gevolgen van politiek geweld vanuit historisch en sociologisch perspectief.” Het kan een indrukwekkende avond worden. Het maakt bij voorbaat nieuwsgierig hoe Uğur Ümit Üngör ons niet in wanhoop zal achterlaten en wat hij bedoelt met “precies als je kijkt naar de onmenselijkheid van mensen, dan zie je juist ook dáár onze menselijkheid terugkomen”. Dat zou kunnen gaan over de overlevingsstrategieën van slachtoffers van genocidaal geweld. Bijvoorbeeld zingen in de meest verschrikkelijke kampen. Of humor waarmee mensen tijdens en na diepe ellende overeind blijven. Uğur Ümit Üngör deed daar, samen met zijn collega Amandine Verkerke al eens onderzoek naar (Funny as hell: The functions of humour during and after genocide). Misschien komt ook de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie voorbij, die getuigenissen van slachtoffers van het Apartheidsgeweld aan het woord liet. Onderdeel van een proces om na de val van het Apartheidsregime de wonden te helen en tot een vreedzame samenleving te komen. We zullen zien. Kijkt u mee? VPRO Zomergasten, 20.15 uur op NPO 2 en via de livestream op npostart.nl. En hoe onze recensent Max Molovich de avond heeft beleefd, leest u hier. Tijdens de uitzending vernemen we hieronder graag wat u van deze avond vindt.

Door: Foto: VPRO Zomergasten met Uğur Ümit Üngör Foto © Bas Losekoot

Closing Time | Zingen om te overleven

Vandaag werd herdacht dat 80 jaar geleden de Japanse bezetting van het toenmalige Nederlands-Indië ten einde kwam.

Het ‘stemmenorkest’ was een groep vrouwen in het Japanse interneringskamp op Sumatra, die bij gebrek aan instrumenten bekende klassieke muziekstukken gingen zingen. De arrangementen werden geschreven door Margaret Dryburgh en Norah Chambers op kleine stukjes papier. Er werd stiekem geoefend, maar de Japanners stonden toch een concert toe.

Niet alle vrouwen hebben het kamp overleefd, de arrangementen wel en die worden tot op vandaag de dag nog door talrijke koren gezongen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Igor Omilaev on Unsplash

ChatGPT en ‘Reality has a well known liberal bias’

Het was een grap, maar niet helemaal, toen Stephen Colbert bovenstaande zin voor het eerst uitsprak. Het lachen wordt inmiddels steeds zuurder. Want als een AI-model zoals ChatGPT een feitelijk antwoord geeft op een vraag over klimaatverandering, racisme of ongelijkheid, dan klinkt dat voor veel mensen tegenwoordig als links. En dus onbetrouwbaar. Dat diezelfde AI gewoon de wetenschappelijke consensus benoemt? Negeer dat maar. In het tijdperk van complotten en gesponsorde verontwaardiging is feitenresistentie een deugd geworden, en alles wat daar niet in meegaat wordt afgedaan als “woke propaganda” of een complot van de – uiteraard – linkse academie, rechters en pers.

Niet verrassend dus dat conservatieve techbro’s, complotdenkers met zendingsdrang en beleidsmakers met identiteitscrisis nu hun pijlen richten op taalmodellen. ChatGPT is te links, zo klinkt het. De realiteit moet “meer in balans”. Vrij vertaald: de realiteit moet aangepast worden aan de ideologie. En dat is geen hypothetische nachtmerrie meer, dat is al begonnen.

Is ChatGPT echt links? Of ligt het misschien aan jou?
Onderzoek bevestigt inderdaad dat ChatGPT vaker progressieve antwoorden geeft dan rechtse. Uit een studie gepubliceerd in het Journal of Economic Behavior & Organization blijkt dat het model neigt naar linkse partijen, ideeën en waarden. Niet omdat het stiekem een rode vlag vasthoudt, maar omdat het getraind is op grote hoeveelheden publieke data: Wikipedia, wetenschappelijke publicaties, journalistieke stukken. Bronnen die, hoe vervelend ook voor de VVD-borreltafel, meestal gestoeld zijn op bewijs, nuance en empathie. In dat landschap klinkt dit al snel als links.

Op de sofa bij Griet | Zomergasten met Eva Crutzen

RECENSIE - In het allereerste fragment dat Eva Crutzen liet zien tijdens Zomergasten stonden mensen op een tien meter hoge duikplank zich in allerlei bochten te wringen voordat ze wel of niet besloten te springen. Volgens Crutzen keken we hier naar angst die overwonnen werd. Volgens presentatrice Griet op de Beeck zagen we twijfel. 

Eigenlijk vroeg ik me dat steeds af tijdens het kijken naar deze uitzending: is Eva Crutzen bang om te zeggen wat ze wil of is ze een aartstwijfelaar die nooit zeker weet wat ze denkt? In mijn lange, zeer gerespecteerde Zomergastenkijkcarrière heb ik niet vaak iemand gezien die zo moest worstelen om de juiste woorden te vinden. Meer dan eens moest ze een antwoord schuldig blijven en vroeg ze Op de Beeck wat zij vond. 

Ergens aan het begin van de avond, toen ze haar gedachten niet op een rij kreeg, richtte ze zich ineens tot een paar mensen buiten beeld. ‘Kunnen jullie stoppen met praten, want ik word er enorm door afgeleid’, zei ze. Waarna ze zich hernam. Nu was het mijn beurt afgeleid te zijn, de zomergastenillusie was immers achteloos verbroken: er zitten kennelijk meer mensen in de zomergastenstudio. Mensen die net als ik moeite hadden om hun aandacht erbij te houden. Maar die anders dan ik besloten hadden om er maar gewoon doorheen te gaan praten. Daarna leek het even wat beter te gaan en wist Crutzen zowaar wat coherente zinnen te produceren, maar al snel verviel ze in het kenmerkende gehakkel. 

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | Deep Within the Corners of My Mind

Melody Gardot is een pianiste, gitariste en jazz-zangeres uit New Jersey. Ze besloot zich aan de muziek te wijden na een auto-ongeluk in 2003: zingen hielp haar brein om te herstellen.

Inmiddels is ze zes studio-albums en talloze live-optredens verder.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Closing Time | Bonnie & Clyde

Serge Gainsbourg verwekte op 58-jarige leeftijd nog een zoon bij een Frans model, en deze Lucien (bijnaam Lulu) heeft de muzikale genen van zijn vader geërfd. Lulu treedt ook regelmatig op.

In 2011 maakte hij in samenwerking met tal van artiesten (waaronder Iggy Pop en Johnny Depp) de plaat ‘From Gainsbourg to Lulu‘, een ode aan het oeuvre van zijn illustere vader.

Closing Time | Charge

Als Elbow klinkt als een jaren ’90 band, dan kan dat wel kloppen. Ze bestaat namelijk al sinds 1990. Doorbreken deed ze echter pas echt in 2008 met hun vierde studioplaat, The Seldom Seen Kid.

Dit liedje komt echter van een later album, The Take Off and Landing of Everything (2014).

Closing Time | Moonbird

Roger Webb (1934-2002) werd vooral bekend door de muziek die hij componeerde voor toneel, tv en film. Hij was van huis uit echter jazzpianist.

 

Closing Time | Les Fleurs

Minnie Riperton had een bereik van vijf octaven. Ze overleed veel te jong, aan de gevolgen van uitgezaaide borstkanker, waar ze voor die tijd verrassend open over was.

Riperton werd slechts 31 jaar. Toch nog zes studioplaten gemaakt, waarvan de laatste postuum werd uitgebracht.

Closing Time | Need You Tonight

De Australische band INXS werd in de jaren ’80 en ’90 wereldberoemd met hits als ‘New Sensation’, ‘Never Tear Us Apart’ en ‘Suicide Blonde’.

Zanger Michael Hutchence ontpopte zich tot een sekssymbool à la Jim Morrison. Op 22 november 1997 werd hij dood aangetroffen in een hotelkamer in Sidney. Vermoedelijk betrof het zelfmoord door verhanging.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Vorige Volgende