Brexit: geen visie, geen plan, geen idee

COLUMN - Bijna twee weken na het Brexit-referendum is de verwarring op dit eiland tot recordhoogte gestegen. Cameron is afgetreden, Johnson is door zijn secondant Gove in de rug aangevallen en politiek uitgeschakeld, Corbyn trotseert nog steeds alle pogingen om hem af te zetten, terwijl Farage heeft aangekondigd zijn functie als partijleider neer te leggen. Nu hij zijn ‘country back’ heeft, wil hij ook zijn ‘life back’. De hoofdrolspelers van het Brexit-debacle haken successievelijk af, het land in chaos achterlatend.

Dagelijks gaat de BBC de straat op om mensen te vragen waarom zij leave of remain hebben gestemd. In de leave-gebieden, als je het zo kunt zeggen, zien we mensen van allerlei culturen en achtergronden over straat lopen, we zien winkels met opschriften in het Pools, Pakistaans, Indiaas of wat dan ook, we zien de zo bekritiseerde multiculturele samenleving.

Vier portretten

De eerste die wordt geïnterviewd, is een jonge vrouw die de reporter verzekert dat ze niets tegen buitenlanders heeft, ze is echt geen racist, maar wij Engelsen moeten voor onszelf gaan zorgen. Al die mensen die maar blijven komen zorgen voor lange wachttijden bij de dokter, voor overvolle scholen, voor stijgende huren, het is genoeg geweest. Het referendum heeft haar vleugels gegeven, voor het eerst heeft ze het gevoel dat haar stem telt.

Een Pakistaanse familie heeft ook genoeg van de immigratie. Vol vuur legt de man uit waarom hij en zijn familie wel goede immigranten waren, en de huidige EU-burgers niet. Zij kwamen destijds naar Engeland voor een nieuwe toekomst, zij wilden meehelpen het land op te bouwen, terwijl de immigranten van nu alleen op geld uit zijn. Bewijzen hiervoor heeft hij echter niet.

In een typisch Engelse arbeiderswijk komt vervolgens een voormalig staalwerker aan het woord. Hij zegt te zijn ontslagen omdat hij £ 14 per uur verdiende, terwijl Polen voor de helft willen werken. Hij is al een tijd werkeloos en weet niet meer hoe hij zijn zes kinderen groot moet brengen. Engeland moet uit de EU, na de Brexit wordt alles beter. Ook hij kan niet aangeven waarom dit zo zou zijn, behalve dat hij nu ‘zijn land terugheeft’ – hij galmt gewoon Farage’s ‘I want my country back’ na.

En dan komt er een ouder echtpaar in beeld. Alles is zo veranderd de laatste tien jaar, ze kennen hun eigen buurt niet meer terug. Zelf hebben ze geen last van immigranten, maar ze horen er zoveel over. Ze willen graag dat alles weer wordt zoals vroeger, en daarom hebben ze leave gestemd.

Het is een deprimerende reportage. Mensen voelen zich in de steek gelaten, gedragen zich als slachtoffers van de immigratie. De reporter zegt een paar keer dat Polen naar Engeland zijn gekomen om te werken, dat ze werk doen dat Engelsen niet willen doen, dat ze belasting betalen, dat ze bijdragen aan de economie en de maatschappij, maar dit is aan dovemansoren gericht. De immigratie moet stoppen, die boodschap is er ingebeukt.

Populisme, leugens en incompetentie

Engelse politici laten dagelijks zien hoe het zo ver heeft kunnen komen. De machtsspelletjes en leugens gaan gewoon door, en het gebrek aan visie over eventuele uittreding is verbluffend. Er is geen plan voor een Brexit en niemand weet of en wanneer artikel 50 in werking wordt gezet, of wat de gevolgen hiervan zullen zijn. Het enige dat politici elkaar naroepen is dat Brexit een feit is, dat de wil van het volk moet worden uitgevoerd. Maar ook dat is onzin, want dit was een raadgevend en geen bindend referendum. Theoretisch kan het parlement de uitslag naast zich neer leggen en over gaan tot de orde van de dag. Gezien het feit dat driekwart van de parlementariërs tegen een Brexit is, is dit geen ondenkbaar scenario.

In deze sociale en politieke chaos moet ook nog een nieuwe premier worden gekozen. De verkiezing draait tot nu toe vooral om de vraag of en hoe de in Engeland wonende EU-burgers kunnen worden gebruikt in de Brexit-onderhandelingen.

Theresa May, de favoriete kandidaat, geeft net als de regering geen garanties aan de 3 miljoen in het Verenigd Koninkrijk wonende EU-burgers; zij wil hun verblijfsrechten uitruilen tegen die van de 1,5 miljoen in de EU wonende Britten. Na deze deal moet een nieuw immigratiesysteem gaan gelden, waarbij het Verenigd Koninkrijk volledige toegang tot de EU-binnenmarkt wil behouden. Wel vrij verkeer van goederen, diensten en financiën, maar niet van personen. De EU blijft herhalen dat dit niet kan, dat er geen ‘binnenmarkt-à-la-carte’ komt voor de Britten, maar niemand luistert.

Met dit referendum heeft Cameron grote schade aangericht aan het Verenigd Koninkrijk, aan de EU, aan zijn eigen partij, aan de democratie in het algemeen. Maar het ergste komt nog, als de 17,4 miljoen Britten die voor leave hebben gestemd straks merken dat ze niet krijgen wat ze is beloofd. Een Brexit lost hun problemen niet op. Integendeel, de recessie die de meeste economen voorspellen, zal alles juist moeilijker voor hen maken.

En wie krijgt er dan de schuld…?

Farage heeft zijn bullen alvast gepakt, net als Johnson. Wie krijgt dan de schuld? Als het goed is de Engelse politieke elites die geen visie, geen plan, geen idee hadden, die mensen met leugens en valse beloftes in de val hebben laten lopen. Maar zo werkt het niet, dus zal de EU de schuld wel weer in de schoenen geschoven krijgen. Misschien is het toch het beste als de Britten uittreden en hun eigen zaakjes op orde brengen.

Ik hoop dat de EU redelijk maar vastberaden de uittredingsonderhandelingen voert, en de deur voor een hernieuwd lidmaatschap open laat staan. Dan zien we de Britten ooit wel weer terug, want het zijn en blijven Europeanen.