Met nog ruim twee weken te gaan voor het referendum over het associatieverdrag met de Oekraïne zullen Nederlanders een besluit moeten nemen: voor, tegen of wegblijven. Gek genoeg blijft één optie hardnekkig buiten beeld: blanco stemmen. Terwijl daar juist in dit geval alle aanleiding toe is.
Bij normale verkiezingen is wegblijven vooral een uiting van desinteresse. Bij dit referendum blijven mensen strategisch weg omdat ze hopen dat de kiesdrempel niet gehaald wordt. Dat doen ze met name uit weerzin tegen de initiatiefnemers van het referendum. Deels vinden ze het verdrag ongeschikt als onderwerp voor een referendum, deels zijn ze voorstanders die vermoeden dat het nee-kamp niet van de meerderheid valt af te houden, maar wel van de kiesdrempel.
Beide redeneringen snijden geen hout.
De betekenis van blanco
Het verdrag is wel degelijk geschikt als een reden voor het referendum, simpelweg omdat er meer dan 400.000 burgers om gevraagd hebben. Uiteraard zullen de meeste Nederlanders het verdrag niet lezen en de consequenties ervan niet doorzien, of misschien gewoon ‘nee’ invullen omdat ze boos zijn over iets dat helemaal niks met de Oekraïne van doen heeft. Dat is echter ook zo bij verkiezingen, met uitgebreide programma’s, beloften van lijsttrekkers, potentiële coalities en al die andere zaken die maken dat de kiezer niet weet wat de consequentie van zijn stem is. De essentie van democratie is niet dat kiezers een weloverwogen, rationele keuze maken, maar dat hun stem gehoord wordt, ook als ze er maar een slag naar slaan.
De gedachte dat het referendum irrelevant wordt als de kiesdrempel buiten beeld blijft, is ook een illusie. Het referendum is raadgevend, dus de drempel bepaalt alleen of de regering verplicht is de uitkomst serieus in haar overwegingen mee te nemen. Politiek gesproken kan de regering het referendum echter alleen negeren als de opkomst extreem laag is. Is die slechts een paar procent onder de drempel, met een overweldigende nee-stem, dan is negeren geen optie. Zeker niet als een paar procent ja-stemmen erbij nog steeds winst voor nee zou betekenen.
De bewuste thuisblijvers scharen zich dus ten onrechte bij de gedesinteresseerden, die het worst zal wezen wat de uitkomst is. Zij hebben wel degelijk een opinie, maar zien geen mogelijkheid die te uiten. Terwijl die mogelijkheid er wel is: de blanco stem. De kiezer kan ermee uitdrukken dat hij niet kan kiezen tussen ja en nee, maar ook dat hij de vraag irrelevant vindt of niet lastig gevallen wil worden met het onderwerp. Als genoeg mensen blanco stemmen haalt ja noch nee een meerderheid en belandt de referendumvraag weer helemaal waar hij oorspronkelijk hoorde: bij regering en parlement. Het zou niet verbazen als dat eigenlijk is wat Nederlanders in meerderheid willen.
Reacties (31)
Maar als je nu voor bent? Dan is het wel een duivels dilemma. Als je wel gaat stemmen, dan riskeer je dat mede door jou de drempel wel gehaald gaat worden, met een negatieve uitkomst, en als je niet gaat dan riskeer je voor ongeïnteresseerd te worden versleten…
Een referendum zou zo moeten worden opgezet dat dit dilemma er niet is.
Er dient gekeken te worden naar wat er aan de hand is. O.l.v. Geen Stijl zijn er 400.000 burgers tegen. Het betreffende voorstel is al aangenomen. Zou zo’ n referendum daadwerkelijk zin hebben als raad zijnde dan dient minimaal het halve electoraat ‘nee’ te stemmen. Het is dus voldoende als er ruim 6 miljoen nee-stemmers opkomen om dit referendum serieus te nemen.
Ja-stemmers kunnen gewoon thuisblijven. Het is immers al aangenomen. De drempel van 30% is dus al arbitrair. En als het kabinet er zich toch wat van aantrekt laat ze dan voortaan hun beleid lezen op Geen stijl.
Ik blijf thuis omdat ik principieel tegen referenda ben.
@1 De drempel is niet zo relevant. Zie de eennalaatste alinea
De opkomst lijkt me wel degelijk relevant. Hoe lager die is, hoe makkelijker de uitslag genegeerd kan worden. Ik verwacht sowiso een lage opkomst, zie ook gemeenteraad en EU verkiezingen. Door blanco te stemmen, geef je alleen maar meer legitimiteit aan het referendum. Ik heb niet de illusie dat zo veel blanco gestemd gaat worden, dat het impact gaat hebben.
Niet stemmen is dus nog steeds de beste optie.
Hm, ik weet het niet hoor. Een blanco stem lijkt me juist niet zo slim als je dit hele referendum in zijn gehele context gewoon onzinning en daarom onbelangrijk vindt. Met een blanco stem maak je het eventueel toch weer belangrijk door een hogere opkomst, ongeacht de uitslag. En als er dan alsnog een ‘nee’ uitkomt heb je de initiatiefnemers indirect beloond voor het organiseren van hun onzinnige referendum door dit ‘nee’ belangrijker te maken dan nodig was geweest.
Edit: @5 was me al voor!
@4
Zelfs een opkomst van 30% maakt het referendum al irrelevant.
Laat staan nog lager zoals je in je voorlaatste alinea suggereert.
Relevant wordt het pas bij meer dan 50% nee-stemmers van het totale electoraat. (6 miljoen nee-stemmers dus) De ja-stemmers doen er wijs aan om dit referendum zo irrelevant mogelijk te maken door thuis te blijven.
Zodat er alleen enkele nee-stemmers fanatiek opkomen.
@5 @6 Alleen een extreem lage opkomst maakt het referendum irrelevant. Zodra het nee-kamp 15% heeft, kan het winst van het referendum claimen, tenzij het niet-nee-kamp (blanco+voor) meer heeft.
Nogmaals, het is een raadgevend referendum, het gaat niet om de cijfers zelf, maar om de politieke betekenis die je eraan kunt hechten.
De grootste partij bij de Europese verkiezingen waren de niet-stemmers: 57.4%. Men vind het lood om oud ijzer. Ik denk dat het hier niet veel anders is.
Hoe lager de opkomst, hoe harder die paparazzi van Geenstijl op hun bek gaan.
Ook een blanco stem helpt Nee aan een opkomst meerderheid, dus dat is helemaal niet zo handig. Het effectiefste is eerst de opkomst cijfers af te wachten en pas Ja te gaan stemmen als de prognose’s duidelijk boven de 30 procent uit komen.
Als je bij normale verkiezingen weg blijft, dan stem je feitelijk voor de grootste partij. Ook in dat geval kan je beter op de minst slechte stemmen dan blanco, maar blanco stemmen is dan democratisch beter dan niet komen. Hier gaat het om een raadgevend referendum met een dubieuze stelling aangevraagd door een commerciële partij. Het is een beetje alsof je op de Krim woont en je kan ja of ja stemmen bij aansluiting bij de bezetter. Boycotten is dan een democratische verantwoorde keuze, die beter is dan blanco stemmen.
Als je voor bent moet je gewoon voor stemmen.
@4: Die redenering is onzin. Verschillende politieke partijen hebben zich heel duidelijk aan die drempel gecommitteerd. Het wel of niet halen ervan is heel duidelijk een eh… drempel die bepaalt in hoeverre de regering/volksvertegenwoordiging zich iets gaat aantrekken van de uitslag.
@0: “Het verdrag is wel degelijk geschikt als een reden voor het referendum, simpelweg omdat er meer dan 400.000 burgers om gevraagd hebben.”
Dus de overige meer dan 10 miljoen kiesgerechtigden moeten zich door die kleine minderheid laten dicteren of iets wel of niet geschikt is? Ik dacht van niet.
@13 Die overige tien miljoen hebben zich via hun vertegenwoordigers in de Tweede Kamer daaraan gecommitteerd. Ja dus.
Of de stempas “retour afzender” zenden?
@14: Dat is een paradox: Datzelfde parlement heeft immers het associatieverdrag al goedgekeurd, dus alle stemgerechtigden hebben zich via hun vertegenwoordigers in de Tweede Kamer al aan het verdrag gecommitteerd.
@16 Die paradox zit in het referendumsysteem ingebakken (je zult mij niet horen beweren dat dat systeem deugt).
@17: Kleine correctie: Die paradox zit in dít referendumsysteem ingebakken.
@18 je hebt gelijk
Ik ben een fan van je bijdragen in Kras, maar dit is echt een flutstuk. Ik mag voor jou hopen dat jij dat ook doorhebt.
Wauw, een onvervalst argumentum ad populum. Zo duidelijk zie je niet zo vaak. En kom nou niet aan met “we leven in een democratie”, want dan schrijven we er ‘autoriteitsargument’ bij, en niet eens zo’n goede. Ik moet mijn oren maar laten hangen naar wat 2,5% van de bevolking vindt?
Op het stemformulier van de Tweede Kamer staan honderden namen. (972, verdeeld over 21 partijen in 2012). De enige consequentie waar je als kiezer rekening mee kan houden is dat de persoon die jij kiest in de Tweede Kamer komt. En wat je redenen voor die persoon zijn, wat je van hem/haar verwacht, is dan jouw probleem. Inderdaad valt de dynamiek met alle combinaties met 972 personen over een Tweede Kamer met 150 personen niet te overzien. Bij een referendum (zoals deze) heb je twee opties: JA of NEE. De opties en de dynamiek zijn veel beter te overzien. Een referendum is (dus) een simpele vraag, het lijkt me dan ook niet teveel gevraagd om een simpel antwoord te krijgen. Als je nu al gaat speculeren over hoe een uitkomst herinterpretiert moet worden (laat staan nadertijd), dan deugt er iets behoorlijk niet aan het onderwerp en/of vraagstelling.
vs.
-.-
En als ik nou juist wil, net als andere niet-stemmers, dat de regering de uitkomst niet serieus neemt? Dan moet ik toch juist niet stemmen (volgens jou)?
Het was overigens andere koek geweest als er geen drempel was. Mijn mening dat het onderwerp -ongeacht wat 400.000 andere mensen vinden- niet geschikt is als onderwerp voor een referendum, leent zich zowel voor een blanco-stem, als voor een niet-stem. De opvatting dat het referendum alleen serieus genomen wordt bij een opkomst van 30% (inclusief blanco dus!) heeft mij doen beslissen om de balans door te laten slaan naar niet-stemmen.
Daarnaast zou het niet-stemmen ook zonder de 30%-drempel te verdedigen zijn. Men zou kunnen stellen dat een blanco stem in dezen een legitimering is van dit referendum en deze vraagstelling, maar dat men door blanco te stemmen het 1) niet eens is met de vraagstelling, of dat men 2) het niet gelukt is te kiezen tussen de (twee) opties. Een reden om dan niet te stemmen zou zijn dat men het oneens is met de grond (en dus legitimiteit) van dit referendum, omdat -bijvoorbeeld- het onderwerp niet geschikt is.
De laatste keer dat ik blanco stemde (bij de waterschapsverkiezingen) werden deze stemmen niet geinterpreteerd als protest, maar weggeredeneerd:
‘Voorzitter Peter Glas van de Unie van Waterschappen noemt dat aantal blanco en ongeldige stemmen hoog. “Maar ik zeg daar dan bij: alle begin is moeilijk. “‘
Als dat de redenering was, dan hadden we nooit algemeen kiesrecht gehad in Nederland.
-“Maar, meneer Troelstra, waarom zou iedereen kiesrecht moeten hebben?”
-“Uhm, nou, omdat hun stem gehoord moet worden.”
-“Ja, dat heeft u nu al zo vaak gezegd, maar waarom moet hun stem gehoord worden?”
-“Uhm, nou ja… gewoon”
Algemeen kiesrecht erkent het aandeel van het volk in de staat. De ‘essentie van democratie’ (met een algemeen kiesrecht) is dat iedere burger heel goed op de hoogte is van zijn eigen belang en het gezamenlijk belang en dat iedere burger daarnaar handelt.
Ratio staat -inderdaad- geheel buiten beschouwing, omdat ‘belang’ net zo vaak wel als niet een irrationeel iets is. Afkomst (van klasse) telt niet mee, eveneens omdat ‘afkomst’ niet aan de basis van ‘belang’. Hetzelfde geldt voor ‘geld’ (censuskiesrecht), IQ en maatschappelijke opvattingen.
De bewering dat de essentie van democratie is dat ‘een stem gehoord wordt’ miskent de moeite die mensen hebben gedaan om democratie als bestuursvorm in te voeren, en de redenen die zij hadden om dat als preferente bestuursvorm aan te voeren, boven andere bestuursvormen.
@20 “flutstuk” … als ik dat dacht, had ik het niet gepubliceerd.
@21: Ik heb een tijdje terug hier op Sargasso al eens een balletje opgeworpen hoe ‘men’ inderdaad blanco en bewust ongeldige stemmen zou gaan interpreteren.
Net als bij de gender-discussie zal men verder moeten leren kijken dan twee mogelijkheden.
De regering gaat NOOIT serieus overwegen om het associatieverdrag tegen te houden. De regering is voor het associatieverdrag en er is niets dat het verdrag nog kan tegenhouden. Victoria Nuland is al jarenlang bezig om de juiste marionetten op de juiste plek te zetten. Ons referendum gaat dat echt niet terugdraaien.
Oekraïne zal haar rijkdommen (landbouwgrond, steenkool, schaliegas) moeten openstellen voor multinationals en de door en door corrupte regering in Kiev wil dat graag regelen.
Oekraïne is gewoon weer een doelwit voor de Economic Hitmen van IMF en Wereldbank.
Mensen moeten eens van het idee af dat je met je stem (blanco of niet) een ander signaal kan geven dan alleen wie je in een volksvertegenwoordiging zou willen zien of, in dit geval, dat je voor of tegen een bepaald besluit bent. Als je een mening hebt over dit verdrag, kan je die laten horen door te stemmen. Je mening over het referendum an sich wordt niet geregistreerd.
Je kan dan een mooie theoretische verhandeling ophouden over wat voor signaal thuisblijven of blanco stemmen afgeeft aan ‘de politiek’ of ‘de maatschappij’, maar iedere deelnemer aan het debat na afloop zal er zijn eigen draai aangeven. Uiteraard geldt dat ook voor de JA- en NEE-stem, maar daarmee kan je tenminste nog het bewuste verdrag al dan niet steunen.
Die 30% is natuurlijk een bizarre fout in de referendumwet. Verzonnen en geïmplementeerd door mensen die niets van statistiek begrijpen. Zoals Lutine al aangeeft zou een eventuele drempel voor een correctief adviserend referendum bij 50% NEE-stemmen moeten liggen. Liefst 50% van de kiesgerechtigden, maar ten minste 50% van het aantal bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen uitgebrachte stemmen.
Dat er partijen zijn die nu al zeggen zich aan de uitslag van het referendum gebonden te voelen is ook al absurd. Waarvoor verzin je dan een raadgevend referendum? 29% opkomst en 100% NEE wordt nu een NEE, 30% opkomst met 51% NEE wordt JA.
Samenvatting van veel reacties: “Ik ben voor en dreig te verliezen. Hoe kan ik het beste de tegenstander zwartmaken zonder zelf mijn handen vuil te maken?”
Welnu, dat gaat niet.
1. 30% als ondergrens is niet niks. Om die grens te halen moeten ongeveer 4 miljoen mensen de gang naar de stembus maken. Het systeem werkt nu eenmaal zo dat wie niet gaat of blanco stemt niet meetelt. Dat is zo bij alle verkiezingen, anders zouden we eigenlijk het hele EP naar huis moeten sturen (dan zou immers zelfs een samenwerking tussen alle partijen geen meerderheid kunnen krijgen).
2. Het argument dat 50% van de kiezers tegen moet stemmen is leuk, maar effectief zeg je dan: schaf dat referendum maar af. Is ook een keuze, maar zeg dat dan.
3. Die 400.000 slaat in deze discussie nergens op. Dat is de drempel die nodig is voor het afdwingen van een referendum. Probeer trouwens zelf maar eens ergens 400.000 handtekeningen voor te krijgen. Lukt je bij lange na niet.
4. Schelden op GeenStijl is altijd leuk, want het zijn nare hypocrieten, maar het is natuurlijk niet zo dat een blogje met minder lezers dan de helft van die 400.000 de stemming in het land bepaalt. Er zijn meer en aanzienlijk grotere partijen tegen het referendum en de berichtgeving doet de rest.
Aan die blancostemmers en wegblijvers: Jan Roos bedankt jullie alvast.
@27.2: 50% van het aantal stemmen dat op de huidige Kamerleden is uitgebracht vind ik nog niet zo heel gek hoor. De gekozen Kamer beslist. Tenzij de helft van hun kiezers het met ze oneens is.
Een raadgevend referendum slaat natuurlijk sowieso nergens op. Óf de gekozen Kamer kiest, óf het volk. Dit raadgevend referenderum lijkt meer op een hele grote opiniepeiling. Voldoende metingen, maar een aselecte steekproef. Het is idioot om de uitslag daarvan te extrapoleren naar de volledige kiezerspopulatie en 1 op 1 te vertalen naar te volgen beleid. Alsof we Maurice de Hond de Kamerzetels laten verdelen.
@27
De kiezer heeft via de vertegenwoordigende democratie al ingestemd met het voorstel. (is dus al democratisch gelegitimeerd) Mogen we dan aub verlangen dat minimaal 50% van het electoraat de moeite neemt om ‘nee’ te stemmen als ze er zo nodig tegen moeten zijn?
Daar heb je weer wel een punt.
Dat zullen we zien. Mijn stempas ligt al bij het vuilnis. Ik hoorde Emile Roemer vanavond beweren dat we Poetin niet boos moesten maken. Dat soort lui ga ik geen dienst bewijzen. Ja, de onverlaat beweerde tussen de regels door dat het eigenlijk ‘onze’ schuld was dat Poetin een proxy oorlog is begonnen in Oekraine.
De vertegenwoordigers van de VVD en PVV waren te benauwd om uberhaupt te durven komen. En straks met de ‘lijsttrekkersdebatten’ voeren ze weer het hoogste woord.
@29: “Mogen we dan aub verlangen dat minimaal 50% van het electoraat de moeite neemt om ‘nee’ te stemmen als ze er zo nodig tegen moeten zijn?”
Nee. De regel is: 50% van de mensen die de moeite neemt om te komen. Dat is zo bij alle verkiezingen. Zoals gezegd zou het EP niet eens van start kunnen als je verlangt dat ze minstens 50% van het electoraat vertegenwoordigen.
> De kiezer heeft via de vertegenwoordigende democratie al ingestemd met het voorstel. (is dus al democratisch gelegitimeerd)
Ten eerste heeft de kiezer alleen er zeer indirect mee ingestemd en dat is precies waar referenda voor bedoeld zijn. Ten tweede heeft de volksvertegenwoordiging ingestemd met het referendum en daarmee is het (volgens je eigen redenering) gelegitimeerd.
Iedereen grijpt de middelen die hij heeft: tegenstanders zoeken het referendum, voorstanders proberen het te saboteren, maar ga niet doen alsof de democratie je zo heilig is en dan ook nog eens eisen dat 50% expliciet tegen moet stemmen. Dan zeg je gewoon: schaf het referendum af. Prima, maar probeer niet voor dit geval een laffe uitweg te zoeken.
@23 Aardiger kan ik niet zijn. Dat er ergens een drogredenering in een betoog zit, daar ontkom je niet aan, maar meestal vind je die pas na veel doorvragen. Je ziet het niet zo vaak dat die zo open en bloot verkondigd wordt. En je andere argument spreek jezelf tegen. Dus, -helaas- niet zo’n goed stuk.