Wilma Takes a Break, auteur op Sargasso

Schrijft sinds 2013 wekelijks op haar kunstblog over museumbezoek, kunstwandelingen en street art. Daarbij heeft ze altijd extra aandacht voor vrouwelijke kunstenaars.

Foto: Impressie van 'Stoeien met de muzen © Jeanne Oosting in Oranjewoud © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag stoeit met de muzen

24 juli 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - In de bossen van het Friese Oranjewoud ligt Museum Belvédère. In de ‘zomer van Jeanne’ staan hier de Parijse jaren van Jeanne Bieruma Oosting centraal. Kunst op Zondag bezocht ‘stoeien met de muzen’ en stond oog in oog met de serie Chairs uit 1931. Een serie litho’s die alleen in 1934 in ons land te zien was en toen als vrouw onvriendelijk werd beoordeeld. Deze zomer zijn de musea in Nederland klaar voor het hele oeuvre van Oosting. Tot en met 21 augustus 2022 kun je zelf stoeien met de muzen in het paradys.

Jeanne Oosting - Zaalimpressie -Stoeien met de muzen- in Oranjewoud © foto Wilma_Lankhorst

Zaalimpressie, Stoeien met de muzen © Jeanne Bieruma Oosting © foto Wilma Lankhorst.

Zomer van Jeanne

2022 is de zomer van schilder Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994). Biograaf Jolande Withuis gaf met haar biografie van de kunstenaar het startsein voor een museale zomer voor deze vergeten schilder. Tijdens haar lange leven vond de ene criticus Oosting’s werk te mannelijk, de andere jury beoordeelde het juist typisch vrouwelijk. Oosting had zelf lak aan dit soort typeringen. Zij ging gewoon haar gang, ze schilderde bijna haar hele leven omdat ze niet anders kon én niet anders wilde. Haar Parijse werk (1929-1940) is heel koel in ons land ontvangen.

Foto: Zomeraanbod Museum MORE in Gorssel en Ruurlo © Museum MORE. copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Kunst op Zondag begint museale zomer in museum MORE

26 juni 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Museum MORE is klaar voor een gastvrije zomer. Voor Kunst op Zondag bezocht ik twee nieuwe exposities in Museum MORE in Gorssel. In de Tuinzaal hangen 40 doeken van Anya Janssen. In de grote expositieruimte op de eerste etage is een retrospectief ‘Het leven als spektakel’ van de Duitse schilder Norbert Tadeusz (1940-2011) te zien. De derde mijlpaal is de viering van de 80ste verjaardag van kunstenaar Pat Andrea (1942) vandaag, zondag 26 juni, in Museum MORE op Kasteel Ruurlo.

Eerste uitgebreide solo Anya Janssen

Het team van Museum MORE geeft Anya Janssen (Arnhem, 1962) alle ruimte in de lichte en ruime tuinzaal voor haar eerste, uitgebreide expositie. Voor Earthlings dook kunsthistoricus en gastcurator Fleur Junier in het werk van Janssen. Samen met de kunstenaar heeft Junier een selectie gemaakt van zo’n veertig doeken uit Janssens werk vanaf begin jaren negentig tot nu. In de tuinzaal kun je deze keuze nu zelf verkennen.

Ecce Homo (2019) © Anya Janssen, Particuliere collectie © foto Hans Wijninga.

Janssen en de mens

Anya Janssen is gefascineerd door de mens. Ze bekijkt de mens met grote bewondering en laat dit gevoel zien in monumentale portretten. In de beginjaren schildert Janssen vooral zichzelf, later juist de medemens. Met Ecce Homo gaat ze voor even, terug naar het zelfportret. Janssen gaat in dit werk de confrontatie aan met haar eigen sterfelijkheid, geïnspireerd op het werk van de zeventiende-eeuwse schilder Francisco de Zurburán. Het is meer dan een zelfportret in traditionele zin, Janssen verschijnt ook als metafoor. Als een zinnebeeld van vergankelijkheid.

Foto: Molukse Barak, Lage Mierde (1939) te zien in het Openlucht Museum Arnhem © foto Wilma Lankhorst.

Kunst Op Zondag inventariseert ons koloniale verleden in de kunst

29 mei 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

ACHTERGROND - Er is de laatste jaren veel te doen over ons koloniale verleden. Kunst op Zondag verkende de uitingen van het koloniale verleden in musea en in andere kunstvormen in ons land. Er zijn talrijke exposities, boeken en theatervoorstellingen ontwikkeld rondom het koloniale verleden. Een speurtocht leverde vele verwijzingen op. Wat weet jij van onze koloniale geschiedenis?

Het koloniale verleden in de musea

Biografie Anton de Kom © foto Wilma_Lankhorst

Omslag van de biografie Anton de Kom.

Anton de Kom in het Openluchtmuseum

In 2020 kreeg de Surinaamse schrijver, verzetsstrijder, antikoloniaal denker, dichter en mensenrechtenactivist Anton de Kom (1898-1945) een eigen venster in de Canon van Nederland. In 1934 kwam zijn boek ‘Wij slaven van Suriname ’uit. Dit werk is een aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Anton de Kom was de eerste schrijver die de geschiedenis van Suriname vanuit een niet-westers perspectief beschreef. De Kom streed voor een menswaardig bestaan. Hij kwam niet alleen op voor zijn landgenoten die onderdrukt werden, maar voor iedereen die lijdt onder uitbuiting en onderdrukking. Zijn inzet én strijd werden door de heersende partijen in zowel Suriname als in ons land niet gewaardeerd. Sterker nog hij werd als een gevaar voor de samenleving gezien. Ondanks de toenemende druk van de machthebbers, gaf De Kom niet op. Nu is er een tentoonstelling waarin zijn gedachtegoed aandacht krijgt. In het Openluchtmuseum ontdek je wie Anton de Kom was, hoe hij leefde en werkte. De Surinaamse kunstenaar Ken Doorson heeft speciaal voor deze expositie het kunstwerk ‘Papa de Kom’ gemaakt.

Foto: Fontein 'Love' © Jaume Plensa in Bosk © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag ontdekt Arcadia Friesland

22 mei 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Voor Kunst op Zondag was ik afgelopen week in Friesland om Arcadia te verkennen. In 2018 was Friesland de Culturele Hoofdstad van Europa. Dit evenement krijgt deze zomer een vervolg in Arcadia. Arcadia Friesland staat voor 100 dagen tentoonstellingen, evenementen en ‘mienskip’. Tot 14 augustus kun je in Friesland onder andere het Paradys ontdekken, je vergapen aan Gaia en met bomen wandelen.

We hadden een half uur de sleutel van het Paradys © foto Wilma Lankhorst.

Arcadia

Voor we op verkenning gaan, verkennen we twee begrippen voor een betere context: arcadia en mienskip. Volgens Onze Taal verwijst het woord arcadia of Arcadië naar een dunbevolkte, bergachtige landstreek in het zuiden van Griekenland. Ewoud Sanders omschrijft arcadia als een ander woord voor ‘lieflijk, paradijselijk oord’; synoniem van het bijbehorende bijvoeglijk naamwoord arcadisch zijn onder meer idyllisch (bron Geoniemenwoordenboek 1995). In de kunst(geschiedenis) kregen arcadia en arcadisch een eigen betekenis: zo staat een arcadia voor een herdersroman en arcadische poëzie, arcadische literatuur en arcadische schilderkunst als kunstvormen die geïnspireerd zijn op het landleven of herdersleven en die het ongerepte, lieflijke karakter daarvan idealiseren (bron: Onze Taal).

Voorbeeld van mienskip, tientallen vrijwilligers wandelen met de bomen door Leeuwarden © foto Wilma Lankhorst.

Wat betekent mienskip?

Het Friese woord mienskip heeft ook meerdere lagen. In het Nederlands wordt mienskip vertaald als ‘de gemeenschap’. Maar in Friesland betekent het meer dan dat. Daar staat mienskip voor de onderlinge verbondenheid en de inspanning om de gemeenschap te beschermen. Zelf ben ik geboren in de Achterhoek en daar kennen we het begrip naoberschap dat eenzelfde lading heeft. Een project als Arcadia Friesland kan ook alleen bestaan door mienskip want er zijn honderden vrijwilligers nodig om alle evenementen en tentoonstellingen te laten draaien.

Foto: Ontdekking van het heden, surrealisme © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag en de ontdekking van het HEDEN

24 april 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Afgelopen najaar sloot de directie van het Noordbrabants Museum (Den Bosch) een voor musea jaloersmakend contract met de JK Art Foundation. Een Brabantse Quote 500-ondernemer verzamelde in dertig jaar 550 kunstwerken. De eerste selectie van 100 werken is nu te zien op zaal in de tentoonstelling ‘De ontdekking van het HEDEN’. De museumdeuren staan open t/m 19 juni 2022.

JK Art Foundation

JK zijn de initialen van ondernemer Jos Koster. Nadat hij zijn koffiebranderij verkocht, schreef hij in 2019 zijn kunstcollectie in onder de naam JK Art Foundation. Charles de Mooij, de directeur van het Noordbrabants museum zal 15 november 2021 niet snel vergeten. Dat is de dag waarop Koster het Bossche museum de collectie van 550 kunstwerken schonk. De verzameling bevat onder andere kunstwerken uit de 16de en 17de eeuw, afkomstig uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. De drie bestuursleden, waar onder de museumdirecteur, zetten het beleid van de stichting uit. Een van de gevolgen van dit gulle cadeau is een jaarlijkse tentoonstellingsplicht. Het museum denkt hiermee jaarlijks twintig procent meer bezoekers mee te trekken.

Ontdekking van het heden zaaloverzicht 21ste eeuw 2 © foto Wilma_Lankhorst

Zaaloverzicht 21ste eeuw © foto Wilma Lankhorst.

De ontdekking van het HEDEN

De eerste tentoonstelling op basis van de JK Art Foundation is nu te zien onder de naam ‘De ontdekking van het HEDEN’. Hiervoor zijn 100 kunstwerken geselecteerd uit de Europese kunstgeschiedenis van de 20ste en 21ste eeuw. Om deze expositie te realiseren zocht het team in Den Bosch contact met de collages van Museum Singer in Laren. Mede hierdoor zijn in ‘De ontdekking van het HEDEN’ vrijwel alle grote Europese stromingen uit de 20ste en 21ste eeuw te zien. Je zou kunnen zeggen: er is voor elk wat wils. En dat verklaart direct ook de lange rij op het museumvoorplein als we ons melden voor een bezoek.

Foto: Zelfportret HNS-08 (2008) © Do Xuan Doan (Hanoi, 1937) © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag bezoekt No Hero

27 maart 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Op mijn wensenlijst voor Kunst op Zondag staat al enige tijd een bezoek aan Museum No Hero. Ons land kent een aantal particuliere musea zoals De Pont (Tilburg), Museum MORE (Achterhoek), Museum Voorlinden (Wassenaar) en het MOCO Museum (Amsterdam). De jongste loot aan deze cultuurboom is Museum No Hero in het Overijsselse Delden. Ik ontdekte hier een stukje Vietnamese cultuur. ‘Vietnam: het gedroomde Paradijs’ is een verrassende tentoonstelling die je tot 24 april 2022 in ons eigen land kunt ontdekken.

Geert Steinmeijer: “Ik wil een ‘no hero’ zijn.
In kunstprogramma’s op tv gaat het vaak meer over de verzamelaar,
dan over de kunst. Dat wil ik niet”

(Trouw, Henny de Lange, 12 april 2018)

Museum No Hero Delden blik vanuit de tuin © foto Wilma Lankhorst.

Museum No Hero

Zakenman en kunstverzamelaar Geert Steinmeijer (Hengelo, 1954) is de man achter het particuliere museum No Hero. Steinmeijer werkte als eigenaar van Hartman Tuinmeubelen en Van Heek Textiles samen met Jan des Bouvrie en Frans Molenaar. Beide mannen hebben hem in de jaren negentig in de kunstwereld geïntroduceerd. Steinmeijer beschouwt Des Bouvrie als zijn ‘creatieve peetvader’. Voor Steinmeijer staat de liefde voor de kunst centraal in zijn verzameling. Hij kijkt niet speciaal naar artistieke disciplines en stromingen. Het resultaat is een hele gevarieerde collectie die hij overal op kantoor een plekje gaf. Om zijn kunst met een groter publiek te delen heeft hij de oude rentmeesterwoning in Delden gekocht. Na een intensieve verbouwing tussen 2015 en 2018 is het museum sinds april 2018 geopend voor liefhebbers.

Foto: Schaatsenrijder (1960 brons) © Pieter Esser (1914-2004) © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag verkent Hoge Luchten

27 februari 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

REPORTAGE - In het Stedelijk Museum in Zutphen bezoek ik voor Kunst op Zondag de tentoonstelling Hoge Luchten. De expositie bestaat uit een selectie van 40 werken uit het Rijksmuseum. De lucht en de beleving van dit natuurfenomeen vormen het centrale thema. Martin & Inge Riebeek stelden in opdracht van het museum de video-installatie ‘Stadslucht Maakt Vrij’ samen. Hoge Luchten, schatten uit het Rijks nog te zien tot en met 20 maart 2022 in Hanzestad Zutphen.

IJsgezicht op Zutphen (1655) Barend Avercamp (1612-1679) © foto Wilma Lankhorst.

Grijze lucht boven de Hanzestad

Als we naar de locatie van Musea Zutphen lopen, hangt er een vale grijze lucht boven ons hoofd. De zon is vandaag niet sterk genoeg om een gaatje in het wolkendek te branden. We zijn benieuwd naar de hoge luchten die ons worden beloofd. Van de 52 kunstwerken komen er 40 uit de collectie van het Rijksmuseum. Uit de eigen verzameling heeft het team 12 aanvullende werken geselecteerd. En zoals je mag verwachten, worden we in de eerste zaal direct getrakteerd op drie gezichten op Zutphen.

Walburgiskerk Zutphen (1864) Jan Jacob Fels (1816-1883) © foto Wilma Lankhorst.

Winter in Zutphen

Het eerste werk is een gezicht op de beroemde Walburgiskerk uit Zutphen (1864). Het doek is geschilderd door Jan Jacob Fels (1816-1883). Naast dit winterse tafereel staat de bronzen schaatsenrijder (1960) van Piet Esser (1914-2004). Dit beeld komt uit de collectie van Museum Henriëtte Polak. Iets verderop hangt ‘gezicht op Zutphen’ uit 1820 van een anonieme kunstenaar. Ook Barend Avercamp (1612-1679) heeft zich door het stadsbeeld van Zutphen laten inspireren voor zijn doek ‘IJsgezicht op Zutphen’ (1655).

Foto: De groeten uit Almen, Museum STAAL en de kerk © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag leest biografie Jeanne Bieruma Oosting

23 januari 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

RECENSIE - Nu de musea nog even gesloten blijven, lees ik voor Kunst op Zondag de biografie van kunstenaar Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994). Jolande Withuis, bekend van de biografie ‘Juliana, vorstin in een mannenwereld‘ ging deze uitdaging aan. Net als Geert Mak in de ‘Eeuw van mijn vader’ neemt Withuis je in haar publicatie mee in de eeuw van Jeanne Oosting. De positie van de werkende vrouw/kunstenaar in de 20ste eeuw. Deze biografie is de opmaat naar een ‘Zomer met Jeanne’ in verschillende musea in ons land.

Zelfportret © Jeanne Bieruma Oosting, Collectie Museum Henriëtte Polak.

Noot: Jeanne Bieruma Oosting signeerde haar werk met Oosting, daarom gebruik ik in dit artikel, net als Withuis, alleen deze naam en niet haar volledige adellijke familienaam.

Wie is Jeanne Bieruma Oosting?

Jeanne Adriana Johanna Wilhelmina Bieruma Oosting wordt op 5 februari 1898 geboren in Leeuwarden. Haar ouders zijn Jan Bieruma Oosting (1870-1936) en de rijke jonkvrouw Adriana Janke barones van Harinxma thoe Slooten (1873-1954). Zus Lot is één jaar jonger, broer Hans maar liefst tien jaar. In de heersende maatschappelijke opvattingen van die dagen is er geen ruimte voor opleidingen voor vrouwen. Broer Hans kreeg (van papa) alle kansen en volop financiële ruimte om zich te ontwikkelen. Jeanne en zus Lot kregen thuisonderwijs. Ondanks dat haar moeder het familiekapitaal in bracht, kon zij hier niet zelfstandig over beslissen. Vrouwen waren in ons land tot 1957 niet handelingsbekwaam. Als je in zo’n gezin en in deze maatschappelijke context de wens hebt om professioneel kunstenares te worden, ligt er een flink uitdaging op je te wachten. Jeanne ging dit avontuur aan en Withuis deelt haar verhaal op ruim 400 pagina’s.

Foto: Buiten de oevers (2002) © Elsbeth Cochius - Collectie Wilploo Rijksmuseum Twenthe copyright ok. Gecheckt 24-10-2022

Kunst op Zondag kijkt vooruit naar 2022

26 december 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

NIEUWS - In deze laatste Kunst op Zondag bijdrage van 2021 kijken we vooruit naar het museale aanbod van 2022. De teams hebben de stiltes rondom corona gebruikt om nieuwe exposities te ontwikkelen. Naast tentoonstellingen uit eigen depots zitten er ook weer internationale exposities bij. Ondanks de huidige lockdown, is er veel moois om naar uit te kijken. Ik wens je vanaf deze plek graag een gezond en inspirerend 2022.

Kara Walker - Untitled (1997-1999) courtesy of Sikkema Jenkins & Co and Sprüth Magers

Untitled (1997-1999) © Kara Walker , courtesy of Sikkema Jenkins & Co and Sprüth Magers

Kara Walker in De Pont

De Amerikaanse kunstenaar Kara Walker (1969, USA) opent in ‘A Black Hole is Everything a Star Longs to Be’ haar privéarchief voor ons. In de afgelopen achtentwintig jaar heeft ze een oeuvre opgebouwd met onder andere ruim 600 tekeningen, silhouet-knipsels en talrijke video’s. De Pont presenteert deze schatten samen met werk en een reeks animatiefilms. Karen walker onderzoekt in haar werk het ontstaan van collectieve zelfbeelden en ook haar eigen identiteit. ‘A Black Hole is Everything a Star Longs to Be’ is Walker’s eerste grote solotentoonsteling in ons land.

A Black Hole is Everything a Star Longs van Kara Walker is van 19 februari t/m 24 juli 2022 te zien in Museum De Pont in Tilburg.

Kunst op Zondag en Icons in het Fries Museum

5 december 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Voor Kunst op Zondag verken ik een tijdelijke, reizende portrettengalerij in het Fries Museum. De collectie van een ‘Portrait Gallery’ vertelt de geschiedenis van een land in portretten. Een wereldberoemd voorbeeld hiervan is de National Portrait Gallery in Londen. In Nederland hebben wij zo’n soort museum niet. Misschien dat de tentoonstelling ‘Icons, topstukken uit de National Portrait Gallery’ in het Fries Museum hiervoor een aanzet kan zijn. Icons kun je vanaf nu thuis online te ontdekken.

Icons campagnebeeld Queen Elizabeth I (575) © Nicholas Hilliard © National Portrait Gallery Londen.

Icons in Fries Museum- impressie thema Roem, rechts Mata Hari © foto Ruben van Vliet

Geschiedenis in portretten

In 2013 bezocht ik de National Portrait Gallery op de hoek bij Trafalgar Square in Londen. In dit museum in hartje Londen wordt sinds 1855 in honderden portretten de lange en bewogen geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk vertelt. Je ontdekt hier (zelf)portretten in allerlei vormen: schilderijen, prenten, tekeningen, bustes, foto’s of uitgesneden in ivoor in medaillon-vorm. Naast een basiscollectie van 1000 werken heeft dit museum ook een digitale galerie waarin meer dan 215.000 werken zijn opgeslagen. Een kleine selectie uit dit enorme aanbod is nu tijdelijk te zien in het Fries Museum in Leeuwarden.

Kunst op Zondag verkent online archief Surinaamse School

28 november 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

ACHTERGROND - Het Stedelijk Museum (Amsterdam) heeft tijdens het afgelopen coronajaar een expositie georganiseerd over de Surinaamse School. Hierin werden ruim 100 werken van 35 kunstenaars getoond uit de periode 1910-1985. Mede door alle beperkende maatregelen hebben veel mensen deze expositie niet gezien. Het museumteam biedt nu een online tentoonstelling aan zodat iedereen de kans krijgt om alsnog kennis te maken met de Surinaamse School.

Surinaamse_School nieuwe aankoop Stedelijk AMS Bidvrouwtjes in de Palmentuin (1964)© Ron Flu © foto Gert-Jan van Rooij

Wat is de Surinaamse School?

Surinaamse School richt zich op de Surinaamse kunstgeschiedenis die verweven is met de Nederlandse. In 1995 presenteerde het Stedelijk de tentoonstelling Twintig jaar beeldende kunst in Suriname, 1975-1995. De expositie in 1995 was een co-creatie van Chandra van Binnendijk en Paul Faber. Na de primeur in het Surinaams Museum in Paramaribo was de tentoonstelling in Amsterdam te zien.

Surinaamse School nieuwe aankoop Stedelijk AMS De schaakspelers (1973) © Quintus Jan Telting © foto Gert-Jan van Rooij

Waarom een expositie in 2020/21?

De viering van 45 jaar onafhankelijkheid in Suriname was de directe aanleiding voor deze tentoonstelling. Onze gedeelde geschiedenis speelt hierin een belangrijke rol. Door de langdurige Nederlandse koloniale overheersing was er bijvoorbeeld gebrek aan (bevoegd) kunstonderwijs in Suriname. Hierdoor waren studenten lange tijd aangewezen op Nederlandse kunstopleidingen. Veel (afgestudeerde) studenten zijn na hun studie permanent of tijdelijk naar Suriname teruggekeerd.

Kunst op Zondag verkent Jan van Herwijnen

24 oktober 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - De nieuwste expositie in Museum MORE heet ‘Jan van Herwijnen, Tekenen uit mededogen’. Honderd jaar geleden tekende Jan van Herwijnen 32 portretten van psychiatrische patiënten. Mannen en vrouwen, ten voeten uit, dus bijna levensgroot. Deze serie portretten is t/m 9 januari 2022 te zien in Museum MORE in Gorssel. Kunst op Zondag ging op bezoek en sprak met conservator Marieke Jooren.

Jan van Herwijnen Museum MORE © foto Wilma Lankhorst

Serene stilte

Het contrast kan niet groter zijn in deze museumzaal. In deze ruimte stonden tot voor kort 40 schildersezels met daarop de kleurrijke werken van TV-schilder Bob Ross. Ross noemde zijn werk ‘Happy Paintings’. Marieke Jooren conservator gaf de serie tekeningen van Jan van Herwijnen (1889-1965) de titel ‘Tekenen uit mededogen’. De originele titel van deze serie van 32 portretten uit 1920 was: ‘De krankzinnigen’. Niet alleen de sfeer in de museumzaal is veranderd van vrolijk & kleurrijk naar ingetogen & sereen, ook de manier waarop wij anno 2021 naar onze medemens kijken die in psychische nood verkeert.

“Het gaat om het wezen van de dingen en niet om de schijn.”

Uitspraak Jan van Herwijnen (Tv-interview 1963).

Jan_van_Herwijnen Portret Jan van Herwijnen (1920) Archief Jan van Herwijnen Stichting

Vorige Volgende

Wilma Takes a Break