Kunst op Zondag │Thomas Schütte & Stan Douglas

VERSLAG -  

In Museum de Pont gaat deze winter een droom van kunstenaar Thomas Schütte in vervulling. Na ruim veertig jaar krijgt hij de kans om drie van zijn architectuurmodellen op ware grootte uit te voeren. Naast deze werken zijn er audiovisuele werken van de Canadese kunstenaar Stan Douglas te zien en te beluisteren. Voor Kunst op Zondag pakte ik de trein om beide exposities in Tilburg te verkennen.

Thomas Schütte

Van de Duitse kunstenaar Thomas Schütte (Oldenburg, 1954) heeft de Pont verschillende werken in haar collectie. Wie de Pont kent, kan zich Die Grosse Geisten, vast herinneren. Deze glimmende figuren staan in een kring bij elkaar. Het is alsof je tussen reuzen staat. Ondanks hun sterke verschijning zijn de geesten nu bijfiguren. In de tentoonstelling Westkunstmodelle 1:1 staan drie architectuurmodellen centraal die eerder als miniatuur te zien waren op de Westkunst-tentoonstelling 1981. In de grote hal van de Pont zie je de modellen nu voor het eerst op ware grootte. Het gaat om het werk Schiff, Bühne en Kiste. De centrale hal van de voormalige wolspinnerij leent zich goed voor dit soort monumentale werken.

Westkunst. Zeitgenössische Kunst seit 1939

Westkunst was in 1981 een spraakmakend overzicht van de westerse moderne kunst in Keulen. Toen de jonge Schütte hiervoor werd uitgenodigd, maakte hij drie ontwerpen. Helaas was er te weinig tentoonstellingsbudget om deze ambitieuze werken destijds op ware grootte te realiseren. Thomas Schütte presenteerde zijn drie ontwerpen daarom als kleine schaalmodellen op tafels. Zijn presentatie vormde wel de aanzet voor decennia aan experimenten met het architectuurmodel. De kunstenaar vindt in deze vorm de ontsnapping uit de conceptuele kunst: een model is enerzijds een voorstel voor iets dat er (nog) niet is en tegelijkertijd een tastbare sculptuur op een sokkel. In de Pont kun je nu zelf het schip en het toneel betreden of beschutting zoeken onder de kist.

Talrijke miniaturen in de wolhokken

Naast de drie Westkunstmodelle ontdek je in de wolhokken een uitgebreid overzicht van Schüttes architectuurmodellen zoals Ferienhaus für Terroristen, One Man House en Mein Grab. Sommige van Schüttes modellen zijn als gebouw uitgevoerd, zoals zijn eigen museum de Skulpturenhalle in Neuss, dichtbij Düsseldorf. Schütte heeft nooit gestreefd naar een carrière als architect. De modellen zijn voor hem een metafoor voor zijn eigen,  ironische en niet altijd vrolijke, blik op de samenleving en kunstwereld. Ik ontdek een grafmonument in de vorm van een huis, talloze bunkers, hutten, studio’s, kelders en eenpersoonshuizen waarin je je ongestoord kunt terugtrekken. Onderaan deze pagina op de website van De Pont kun je doorlinken naar de afzonderlijke modellen.

Stan Douglas: 2011 #1848

Naast werk van Schütte zijn in de nieuwe vleugel een video-installatie en fotocollages te zien van Stan Douglas (Vancouver, 1960). Douglas is een multidisciplinair kunstenaar. Hier in Tilburg ontdek je zowel beeld- als geluidswerk van hem. In 2011 #1848 laat hij feit en fictie in een audiovisueel ensemble samensmelten. Met dit werk vertegenwoordigde Douglas vorig jaar Canada op de Biënnale van Venetië.

In twee ruimtes ontdek ik vijf panoramische foto’s waarin Douglas cruciale momenten van sociale onrust uit 2011 reconstrueert en deze verbindt met het historische jaar 1848. Dit was het jaar waarin verschillende Europese landen streden voor democratische vrijheden. In zijn fotocollages verwijst Douglas onder andere naar de Arabische Lente (Tunesië), de Hackney-rellen (Londen), de Occupy Wall (New York) en de Stanley-Cup rellen in zijn geboortestad Vancouver. Je denkt dat Douglas al deze situaties zelf heeft gezien. Maar de foto’s zijn niet écht’, het zijn nauwkeurige reconstructies. Douglas heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de sociale onrust die hij laat zien. Met behulp van acteurs zette hij het conflict opnieuw in scène. Tevens bewerkte hij foto’s van de verschillende locaties om het beeld van 2011 zo getrouw mogelijk te benaderen. Wat je ziet is een soort hyperrealiteit die niet bedoeld is als documentatie die dient “als een soort plattegrond van een opstand”, zoals de kunstenaar het zelf noemt. Ik ervaar het harde geluid van de video-installatie verderop als storend bij het bekijken van alle details op de fotocollages.

Zwevende video-installaties

Ook in zijn videowerk laat Douglas zijn onderzoek naar cultureel verzet zien. In een donkere ruimte hangen twee videoschermen. Op het ene scherm zie je een Londense studio met rappers Lady Sanity en TrueMendous. Zij wisselen hun raps af met rappers (Youssef) Joker en (Hesham) Raptor in Cairo. De virtuele afstand tussen beide opnames is ruim 5000 kilometer. De rappers reageren op elkaar in het Engels en Arabisch. Met oordoppen in, kan ik het wel even uithouden in deze ruimte. Echt bekoren kan het me niet. Na een korte pauze in het museumcafé, loop ik terug naar het station. In de trein laat ik het werk van Thomas Schütte en Stan Douglas nog eens aan me voorbij gaan.

Westkunstmodelle 1:1  van Thomas Schütte en 2011 #1848 van Stan Douglas zijn tot en met 28 januari 2024 te zien in Museum De Pont in Tilburg.

@ tekst en foto’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met toestemming en goedkeuring van Museum de Pont, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.