Remco

Afgelopen dinsdag was het vijf jaar geleden dat 850 mensen tijdens de theatervoorstelling Nord-Ost in gijzeling werden genomen. Hoewel ik toen nog geen correspondent was, vloog ik die avond toevallig vanuit Nederland naar Moskou. Ik herinner me dat een Champions League-wedstrijd van, ik meen, Lokomotiv Moskou werd onderbroken voor een live-uitzending vanuit een donker straatje met legervoertuigen op de achtergrond. Russisch sprak ik destijds niet, dus ik begreep slechts dat er iets niet pluis was.

Ik herinner me een reisbegeleider die vrienden had in het theater. En ik had zelf vrienden die over kaarten beschikten voor dezelfde voorstelling op een andere dag. Dat bracht de oorlog in Tsjetsjenië plotseling erg dicht bij mij cq de gewone mens, precies wat de Tsjetsjeense rebellen/terroristen beoogden overigens.

Vanochtend om 10.00 uur worden de zeker 129 slachtoffers herdacht. Slachtoffers die vrijwel allemaal stierven door Russisch gas, niet door kogels of bommen van Tsjetsjeense gijzelnemers. Het was een optreden op z’n Russisch: (vrijwel) alle terroristen dood, operatie geslaagd. Wij kijken toch vooral naar hoe de gijzelaars het er vanaf hebben gebracht en dat was niet best, evenals twee jaar later in Beslan.

Ik sprak Oleg Zjyrov, een Nederlander van Oekraïense afkomst. Zijn vrouw Natalja overleed na de bestorming, zijn zoon Dmitri kwam levend uit de hel. Zjyrov heeft de Russische staat aangeklaagd. Waarom? ,,Heel simpel. Natalja is niet door de terroristen vermoord, maar door de bestorming omgekomen. De organisatie daarvan was verkeerd, niemand dacht aan de hulpverlening en informatie is door de autoriteiten verborgen gehouden of vervalst.”

De herdenking van de stadionramp tijdens Spartak Moskou – Haarlem was natuurlijk bijzonder en emotioneel, maar ik ontkom er niet aan wat kanttekeningen te plaatsen, te meer omdat deze ontbreken in de verhalen die ik in de pers heb gelezen.

Toen ik om 10.25 uur op zaterdagmorgen voor het Loezjniki-stadion stond, waren alle ingangen gebarricadeerd met hekken. Achter die hekken stonden jonge soldaten en daar weer achter drentelden wat stevige mannen in uniform rond. Ik trof er zeker tien nabestaanden van slachtoffers van de stadionramp, die aan zeker 66 mensen het leven kostte op 20 oktober 1982.

De herdenking begon om 10.30 uur bij het monument, dat – je raadt het al – achter de hekken staat. De delegatie uit Haarlem werd per bus keurig afgeleverd bij het monument en na wat aandringen mocht ook de ambassadeur met zijn auto met de Nederlandse vlag erop doorrijden. Maar wij – de nabestaanden en ikzelf – werden tegengehouden.

Ik wapperde met mijn perskaart, maar dat maakte geen indruk. Nabestaanden legden uit dat ze slechts hun zoon wilden herdenken, maar hun smeekbedes werden genegeerd. Het terrein rond het stadion moest worden gecontroleerd, want na de benefietwedstrijd zou ook nog een belangrijke competitiewedstrijd plaatshebben, legde iemand in uniform uit. ,,Hadden jullie dat niet een uur eerder kunnen doen?” riepen we in koor, maar het leidde nergens toe.